Bağırsak kurtları, genelde çocuklarda görülse de erişkinlerde de rastlanır. Bazı önemli hastalıkların tanısı için yapılan araştırmalarda ortaya çıkabilirler.
Parazitler; memelilerin bağırsak sistemine yerleşerek hastalık oluştururlar, buna da ‘enfestasyon’ denir.
Hijyen koşullarının yeterli derecede sağlanamadığı, geri kalmış ve gelişmekte olan ülkelerde sıklıkla hastalık etkeni olarak tespit edilirler.
Bağırsak parazitleri insanlara dışkı bulaşmış su ve besinlerden; hayvanlardan; parazit içeren az pişmiş veya çiğ etlerden; larvaların toprakla temas sırasında deriden içeri girmesiyle bulaşabilirler. Parazite bağlı iltihabı olan bazı kişilerde herhangi bir bulgu yokken, bazılarında karın ağrısı, kramplar, kabızlık, gaz ve ishal görülebilir.
Daha ciddi iltihabi durumlarda kilo kaybı, ateş, bulantı, kusma veya kanlı dışkılama saptanabilir. Bazı parazitlerse kansızlığa, astıma, asabiyete, deri döküntülerine yol açabilirler. Bağırsaklar dışında vücudun diğer bölgelerine göç edebilirler. Bu belirtiler başka hastalıklarda da saptanabileceği için parazit enfeksiyonları mutlaka tanıyla desteklenmeli. Eğer bağırsak parazitinden şüpheleniliyorsa üç gün peş peşe dışkıda parazit (parazitolojik) incelenmesi yapılmalı.
Ülkemizde sık rastlanan bağırsak parazitlerini üç gruba ayırmak mümkün:
1-Tek hücreliler: Entamoeba histolytica (amip), giardia lamblia
2-Yuvarlak solucanlar: Enterobius vermicularis (kıl kurdu), ascaris lumbricoides (solucan), necator americanus (kancalı kurtlar), trichuris trichuria (kamçılı parazit)
3-Yassı solucanlar: Tenia saginata / tenia solium (sığır / domuz tenyası)
Entamoeba Histolytica Enfestasyonu
Entamoeba Histolytica, tek hücreli bir parazittir. İki formu vardır; trofozoit ve kist formları. Trofozoit olarak bilinen formu canlı, çoğalan, hastalık oluşturandır. Kist diye bilinen formu bulaşmaya yol açar. Paraziti içeren dışkının su veya gıdalara karışmasıyla yayılır. Bu tip sular, işlenmeden ve gıdalar iyi temizlenmeden ağız yoluyla alınırsa ‘amipli dizanteri’ oluşur.
Belirti ve bulgular
- Sık tuvalet ihtiyacı
- Karın ağrısı
- Günde 10 kez kanlı - sümüklü ishal
- Bazen ateş
- Sıvı kaybından dolayı derinin esnekliğinin azalması. Bazı olgularda bağırsak duvarında ülserlere veya bağırsak duvarını aşarak kan yoluyla karaciğere giderek apselere neden olabilirler.
Tanı, üç gün arka arkaya alınan dışkı örneğinin parazitoloji laboratuvarında özel boyalarla incelenmesiyle konur. Özel boyama uygulanmadığında tanı şüphelidir. Amibe bağlı karaciğer apsesi şüpheli durumlardaysa kanda ‘amip mikrobu’na bakılması önerilir.
Kıl Kurdu Enfestasyonu
Çocuklarda en sık rastlanan parazittir. Erişkin şekli kıl gibi görüldüğü için kıl kurdu adını almıştır. Sadece insanlarda parazit yapar. Yumurtasının ağızdan alınması sonucu parazit kalın bağırsaklara yerleşir. Çocuklarda dişisi geceleri makattan çıkarak kaşınmaya yol açar. Bölgenin kaşınmasıyla yumurtalar ele gelir ve tekrar ağıza taşınır. Buna ‘otoenfeksiyon’ denir. Enterobius, son derece bulaşıcıdır.
En tipik belirtisi, makat bölgesinde kaşıntıdır. Uykusuzluk, sindirim sistemi bozuklukları, karın ağrısı, gerginlik ve sinirlilik saptanan diğer bulgulardır. Genelde parazitolojik incelemeyle saptanır. Daha etkili olan yöntem ise seloteyptir. Bir mikroskop camı üzerine yapıştırılmış seloteyp kişinin makat bölgesine, sabah tuvalete gitmeden, yıkanmadan, yataktayken birkaç kere yapıştırılır, ardından laboratuvara gönderilir. İncelemede parazitin makat bölgesine bıraktığı yumurtalar görülür. Bazen iç çamaşırlarında ya da makat bölgesinde fark edilir.
Tedavisinde parazite karşı bazı ilaçlar kullanılır. Çok bulaşıcı olduğu için, bir tek bireyde rastlanması durumunda evde yaşayan herkesin tedavi edilmesi gerekir. Ayrıca evdeki iç çamaşırları, yatak çarşafları ve divan örtüleri kaynatılmalıdır.
Yazımı her zaman olduğu gibi birkaç önemli noktayı vurgulayarak bitirmek istiyorum:
1- Tekrarlayan sinsi karın ağrıları, şişkinlik ve hazımsızlıkta,
2- Sebebi bulanamayan iştahsızlık ve bulantıda,
3- Mineral ve vitamin eksikliğinde
4- Sebebi bulunamayan kilo kaybında
5- Kaşıntı ve döküntü durumlarında aklımıza parazitler gelmelidir.
Sığır tenyası hastalığı
Tenya, halk arasında ‘abdest bozan şerit’ olarak adlandırılır. İyi pişmemiş çiğ sığır etinin tüketilmesiyle bulaşır. Sığır yumurtaları alır, parazitin larvası bu hayvanların dokularına yerleşir. İnsanlar bu larva içeren etleri az pişmiş ya da çiğ tükettiğinde, bağırsaklarında erişkinleri gelişir. Bir süre sonra erişkinler bağırsaklara sığmamaya başlayınca, parça parça kendini bırakır. Hastaların bunu engellemesi mümkün değildir. Bu nedenle ‘abdest bozan’ adını almıştır.
Hastalık genellikle belirti vermez, kişi şerit parçacıklarını görünce doktora başvurur. Karın ağrısı, ishal, bulantı, halsizlik, kilo kaybı görülebilir. Dışkıda parazitin yumurta ve şerit parçacıklarının görülmeortaya çıkmasıyla tanı alır. Seloteyp yöntemi parazit yumurtalarını göstermek için kullanılabilir. Tek doz ilaç tedavisi yapılır.
Solucan Enfestasyonu
Yumurtaların hastalık oluşturabilmesi için toprak veya dışkıda 30 gün kalması gerekir. Sadece insanlarda parazit yapar. Uygun koşullarda hazırlanmamış gıda ve sulardan bulaşır. Ağızdan alındıktan sonra, larva formu bağırsaklarda ortaya çıkar. Oradan kan yoluyla karaciğer, kalp, akciğerleri geçer, bronşlara gelir, öksürük sırasında yutulur ve ince bağırsaklarda erişkin formuna ulaşır. Bu göç sırasında karaciğer, apandisit gibi çeşitli organlarda yerleşerek erişkin hale gelebilir
Larva; iltihabi reaksiyonlara, öksürüğe, kanlı balgama, ateşe, deri döküntüsüne, zatürreeye neden olabilir. Erişkin haldeki formlarsa; bulantı, kusma, karın ağrısı, ishal, kilo kaybı, iştahsızlık, sinirlilik, burun kaşıntısı, salya, karın zarı iltihabı, bağırsak tıkanmaları, ağızdan, burundan, makattan çıkmaya ve bulundukları organa özgü problemlere yol açarlar. Tedavide parazite karşı bazı ilaçlar kullanılır.