Orta Anadolu'nun en eski köyü
Bu hafta Anadolu tarihindeki önemli oyunculardan biri olan dünyaca ünlü Aşıklı Höyük’teydim. Son ziyaretimin üzerinden pek bir zaman geçtiği için bir neden yaratsam da gitsem listesindeydi Aşıklı... Nedir son durum diye bu yıl birkaç kez konuşmuştuk Aşıklı Höyük Dostları Derneği’nden Hayrünnisa Aligil ile. İyileşecek hastanın doktor ayağına gelirmiş derler, Hayrünnisa Hanım aradı. “Arkeoloji ve Sanat Yolu İle Kültürler Arası Buluşma projelerine katılan sanatçılarla birlikte Aşıklı’ya gidiyoruz” deyince, “Beni de ekleyin listenin köşesine, bunu kaçırmak istemem” dedim ve çarşamba günü hep beraber düştük yollara.
Aşıklı Höyük arkeolojik kazısı:
Uzun süreli yerleşim sonucunda yıkıntıların üst üste gelmesiyle oluşan yapay tepelere höyük diyoruz. Neolitik Dönem dendiğinde aklıma hemen gelen üç önemli yerleşim var ülkemizde. Çayönü, Çatal Höyük ve Aşıklı Höyük. Bunlardan Aşıklı Höyük, Orta Anadolu’nun bilinen en eski köyü. Aksaray’ın Gülağaç ilçesinde, Kapadokya ve çevresine şeklini veren üç volkandan biri olan Hasan Dağı ile Melendiz Çayı arasında bulunan yerleşim, günümüzden 10 bin 500 yıl önce bin yıldan fazla süren bir yaşamdan izler barındırmakta.
Bu bin yıl süresince Aşıklı’da yaşayanlar yerleşik yaşama geçiş, bitki ve hayvanların evcilleştirilmesi, çukur evlerden dörtgen planlı evlere geçiş, mimaride kerpiç kullanımı gibi insanlık tarihini kökten şekillendirecek bir değişimi aşama aşama yaşamışlar. Bereketli Hilal içinde yer alan aynı dönem yerleşimler birbirleri ile etkileşim içindeyken, Aşıklı tüm bu değişimi tek başına bir etkileşim olmaksızın sürdürmüş.
Kerpiç evleri, mahalle yapısı, atalık buğdayı, arpası, ocağı, tandırı, hasır sepetiyle Anadolu tarihini ve maddi kültürünün kökenlerini anlamak için bulunmaz bir örnek esasında.
1989 yılından beri İstanbul Üniversitesi Arkeoloji/Prehistorya Bölümü yürütülen kazılara 2006’da bu yana, Prof. Mihriban Özbaşaran başkanlık etmekte. Çok farklı disiplinlerden araştırmacıların katkıda bulunduğu çalışmalar Aşıklı yaşamındaki, ekonomik ve sosyal değişimini, yerleşik yaşama geçişi, tarım, hayvancılığın ilk örneklerini yorumlamaya çalışmakta. www.asiklihoyuk.org
Aşıklı Höyük Dostları Derneği
Farklı mesleki kariyerlere sahip ama ortak noktaları arkeoloji ve kültür olan bir grup insan, Aşıklı Höyük’teki çalışmalara maddi-manevi destek sağlamak, höyük ve çevresinin kültürel, doğal ve insani zenginliklerinin korunması, tanıtılması için toplumsal duyarlılık ve bilinç yaratmak amaçları ile 2018’de bir araya gelerek, Aşıklı Höyük Dostları Derneği’ni kurarlar.
Logosunun ilham kaynağı Aşıklı Höyük’ten çıkan bir kemik toka olur. Renklerini ise özel amaçlı yapılar alanındaki taban ve duvar sıvasının sarı ve kırmızı renklerinden alır.
Bugün başkanlığını hem İstanbul Erkek Lisesi hem de Boğaziçi Üniversitesi’nden okuldaşım, Ferhat Boratav’ın yürüttüğü dernek, tüm faaliyetlerini kurucu ve destekçilerinin desteği ile yürütmekte ve herhangi bir büyük kuruluş ya da şirket ile bağlantısı da yok. www.asiklider.com
Arkeoloji ve Sanat Yolu ile kültürlerarası buluşma
Aşıklı Höyük Dostları Derneği gencecik bir dernek ama projeleri ses getirecek cinsten. Kurulduktan hemen sonra 2020’de hazırladıkları ve Türkiye ile AB ülkelerindeki STK’lar arasında arkeoloji ve sanat yolu ile bir diyalog oluşturma amacı güden projeleri AB tarafından onaylanmış. Projenin ortakları arasında Universitat Autònoma de Barcelona ve University of Dundee’de var. Aşıklı Höyük’ü dünyaya tanıtmayı amaçlayan proje kapsamında, Türkiye, İngiltere, İspanya, ABD ve Kolombiya’dan 13 sanatçının farklı sanat biçimlerinde üreteceği eserler, 2022 Şubat-Mart ayında, İstanbul’da ‘Kazının İzleri: Arkeolojiden Sanata, Sanattan Arkeolojiye’ adı altında sergilenecek. Barselona ve Dundee şehirlerinde de sanal sergiler, kültürel miras, Anadolu Neolitiği, prehistorik sanat gibi konularda seminer ve çalıştaylar planlanmış durumda.
Gönül ister ki bu sergi en son fikrin doğduğu yer Aşıklı’ya dönsün ve yerel halk kültürel mirasının önemi hakkında detaylı bilgi sahibi olsun.
Gitmeyi düşünenler için detaylı bir Aksaray gezi programı ise haftaya hazır olacak.
“Bu hafta değerli bir büyüğümüzü, Sami Kohen’i kaybettik. Ailesine, yakınlarına, meslektaşlarına ve okurlarına başsağlığı dilerim.”