Kırım Hanları’ndan mübadeleye Çatalca

"Vakti zamanında İstanbul’un sur dışında kalan bu küçük kasabasını; gayrimüslim mahallesindeki sığır meydanında bulunan, Ermeni Terzi Garbis’in babası Gazaroz Efendi’nin sabah karanlığında açtığı Asmaki Kır Kahvesi’nde yanan meşale ve mumlar aydınlatırdı. Geceleri, Topuklu Havuzu’ndan Kırk Merdiven’e çıkan yolda; ellerinde fener ve lambalarla kadınların, misafirliğe gittikleri komşularından pidakimuları, kuriçleriyle koştura koştura evlerine döndüklerini görebilirdiniz...

Yoksul ama mutluydular. Ta ki, 1924 yılında imzalanan Lozan Antlaşması gereğince, Yunanistan’la yapılan mübadeleye kadar... Kasabalının; o güne kadar birçok şeyi paylaştığı, birlikte barış ve huzur içinde yaşadığı ve o çok sevdikleri, Rum hemşerileri, arkadaşları, dostları ve komşuları, bir sabah erkenden garda kendilerini bekleyen kara bir trene binip, yurt bildikleri kasabalarını öksüz bırakarak Yunanistan’ın çeşitli şehirlerine doğru yola çıktılar. Uzaklaşmakta olan trenin düdüğü acı acı çalarken, bir daha asla göremeyeceklerini bildikleri yaşlı kasabaya ağlayarak son defa baktılar.

Yortuların yapıldığı Topuklu Havuzu, Rum Kız Okulu, Fotaki Çeşmesi, Rum Kız Okulu’na hediye edilen saat, Kırk Merdiven, Çukur Çeşme, Domuz Dere, trene bindikleri gar, ayazmalar, yaşadıkları evlerin birçoğu, taverna binası, palanga yeri ve dibek taşları bugün hâlâ dimdik ayakta duruyor.”

Yukarıdaki satırlar Oktay Güldüren’in ‘Bilinmeyen Çatalca’ kitabından... Hani şu İstanbul’un yanıbaşındaki adı pek bir tanıdık olsa da, hiç tanımadığınız, her köşesinde acı, tatlı anılar, hazineler saklı ve de ilk adımınızla birlikte sizi sarıp sarmalayan Çatalca.

Geçtiğimiz hafta sonu bitirme ödevi olarak Çatalca’yı seçen Marmara Üniversitesi Turist Rehberliği bölümünden öğrencilerim, Buse Mil, Deniz Bağcı ve Eda Özçelik eşliğinde sınıfça Çatalca’yı keşfe çıktık. Bizlere bir Çatalca sevdalısı, eskilerin tanımlamasıyla ‘patriot’, Emre Toker de eşlik etti. Çok şey öğrendik, çok güldük ve kesinlikle çok yedik. Bizleri ağırlayan Çatalca Belediyesi ise inanılmaz misafirperverliği ve desteğiyle gönüllerimizi fethetti.

Subaşı Köyü ve çınarları

1783 yılında Kırım Hanlığı yıkılınca II. Kaplan Giray’ın yerleştiği, Han Camii, Selim Giray Sultan Çeşmesi ile hepsi birer sanat eseri olan mezar taşlarının bulunduğu, bin yıllık çınarların saklandığı köy burası.

Kırımhan Mezarları

Osmanlı’da Cengiz Han soyundan gelen Giray Hanedanı mensuplarına ayrı bir önem verilir. O kadar ki, Hanedan-ı Ali Osman’da hayatta erkek kalmazsa, Kırım Hanlığı Osmanlı’nın başına geçecektir. Çatalca, her daim Giray Hanları tarafından özellikle tercih edilen bir yer olur.

Kalfaköy

II. Beyazıt bölgeyi beğenir, Horasan’dan getirdiği aileleri yerleştirir ve bir av köşküyle, cami, hamam ve bir de çeşme yaptırtır.

Dağyenice Köyü ve Alaiye Şehitliği

1912’de düşmanı püskürttükten sonra dinlendikleri mevzilerde uykularında şehit edilen Alaiye Redif Taburu’nun 657 askeri için yapılır.

Gezi rotası

Antik Çağ’da adı Metrai’dir. Çatalca adını ise Evliya Çelebi’nin aktardığına göre, eteklerine kurulduğu Çatal Dağı’ndan alır. İstanbul’un fethindeki çetin savunma nedeniyle Çetince dendiği ve zamanla değişerek Çatalca olduğu da söylenir.

Oraya yolunuz düşerse, Türkiye’nin ilk mübadele müzesi Çatalca Mübadele Müzesi’ni mutlaka görmelisiniz. Eski Rum Evleri, Topuklu Çeşme, Ferhat Paşa Camii ve Ali Paşa Camii’nin bulunduğu Kaleiçi Mahallesi, güçlü ve mağrur surlardan günümüze ulaşanların, görenleri büyülediği Kaleiçi Surları sizleri bekliyor.

Kapadokya’ya gitmek zor geliyorsa, Çatalca’da bir kardeşi var: İnceğiz Mağarası... Seyfullah Bey’in minik anılarının deposu Kabakça Köy Müzesi ise sizi geçmişe götürüyor.

Nasıl gidilir ve ne alınır?

Taksim-Çatalca arası otomobille 60 km. ve 1 saat sürüyor. Diğer seçeneklerse Yeni Bosna’dan yaklaşık 7-8 dakikada bir kalkan 401 nolu otobüsle, sabahları 08.30’da Halkalı’dan kalkan tren.

“Ne alınır?” diye sorarsanız, cevabım, manda yoğurdu, sütü, kaymağı, yumurta ve sebze olur. Bunlar Çatalca’da saklı hazinelerden sadece bazıları... Kalanları keşfetmek için bir hafta sonunuzu ayırın bu cennet köşeye ve paylaşın bulduklarınızı bizlerle.