Nysalı tanrı Dionysos

1- Nysa Antik Kenti

Nysa, Aydın’ın Sultanhisar ilçesi sınırlarında yer almaktadır. Menderes Nehri’nin kuzeyinde, Aydın (Messogis) Dağlarının güneyindeki yamaca kurulan kent, nehrin oluşturduğu bereketli havzada bulunduğu için Menderes Nysa’sı olarak da adlandırılmaktadır. Nysa’nın kurulduğu yıllarda kentin ortasından bir nehir geçiyormuş. Boğazın iki yanında yer alan binalar, sokaklar ve meydanlara nehir üzerine kurulan köprülerle ulaşılıyormuş.

2- Manisalı Strabon

Nysa geçmişte özellikle eğitim alanında ünlü bir kentmiş. M.Ö. 64 - M.S. 24 yılları arasında yaşayan, ünlü tarihçi, coğrafyacı ve filozof Strabon da bu kentte eğitim görmüş. Amasya ilimizde doğup, Roma’dan Mısır’a kadar birçok yeri gezip dolaştıktan sonra Amasya’da hayata veda eden Strabon, önemli bölümü günümüze ulaşan 17 ciltlik Geographika (Coğrafya) adlı kitabı yazmış. Bu kitapta konumundan dolayı Nysa’yı, “hızlı akan ve derin bir boğaz oluşturan dereyle ikiye ayrılmış, çifte kent” olarak tanımlamış.

Tanrı Dionysos’un kenti

3- Mitolojik bir söylenceye göre, baş tanrı Zeus, Semele’ye âşık olmuş. Semele, Harmonia (Afrodit ile Ares’in kızı) ve Tebai kentinin kralı Kadmos’un kızıymış. Semele ile Zeus’un bebekleri olacakmış. Zeus’un eşi Hera kıskanç bir tanrıçaymış. Haberi alınca Semele’den de bebekten de kurtulmak istemiş. Yaşlı bir kadın kılığına bürünerek Semele’nin yanına gelmiş. Semele’ye bebeğin babasının tanrı olup olmadığından emin olmasını, tanrı ise bunu kanıtlamasını istemesini öğütlemiş. İçine kuşku düşen Semele, tanrısal gücünü göstermesi için Zeus’a yalvarmış. Sevgilisinin ısrarına dayanamayan Zeus,  kendini göstermiş ama ona bakabilecek güce sahip olmayan Semele, Zeus’un şimşeğiyle yanıp tutuşmuş. Bebeği kurtarmayı başaran Zeus, onu kendi baldırına yerleştirmiş. Zamanı gelince bebek baldırından dünyaya gelmiş. Zeus, bebek Dionysos’u haberci tanrı Hermes’e, Hermes de Nysa’nın yamacındaki ormanda barınan perilere emanet etmiş. Böylece Hera’dan saklanan Dionysos periler tarafından büyütülmüş.

4- Bağcılığı öğretmiş

Afyonkarahisar ili sınırları içinde doğan Büyük Menderes, Aydın iline bağlı Söke’den Ege Denizi’ne dökülür. Günümüzde bile en kaliteli üzümler Büyük Menderes’in suladığı alanda yetişir. Bu topraklarda büyüyen Dionysos önce üzüm yetiştirmeyi sonra şarap yapmayı öğrenmiş. Sonra, yarı keçi yarı insan görünümüne sahip satirler, leopar, kaplan ve yılan gibi tehlikeli hayvanlar ve çılgınca dans eden perilerden oluşan bir alay ile dünyayı dolaşmaya başlamış. Ülke ülke gezerek gittiği yerlerde yaşayanlara bağcılığı ve şarap yapmayı öğretmiş.

5- Tiyatronun doğuşu

O yıllarda kimi yerlerde halk üzümlerin olgunlaşıp toplanmaya başlandığı mevsimde bağ bozumu adı altında müzik ve dans eşliğinde eğlenceli festivaller düzenler; kimi yerlerde ormanlarda, dağlarda çılgınca kutlamalar yapılarak Dionysos’a saygılarını sunarlarmış. Tragedya ve komedya gibi önemli tiyatro türleri onun adına düzenlenen bu festival ve bağ bozumu şenliklerinde ortaya çıkmış, tiyatronun temeli atılmış.

Nysalılar da kentlerine yaptırdıkları yaklaşık 12 bin kişilik tiyatronun bezemelerinde Dionysos’un hayatını anlatan frizlere yer vererek saygılarını sunmuşlar.