İsviçre'deki 400 bin evin altında var! Beton, kurşun, çelik ve topraktan yapılıyor
Dünyada bir ilk olarak sadece İsviçre’de 1962 yılında yürürlüğe giren yasayla birlikte, her ülke vatandaşı yer altında 1 metrekare sığınak hakkına sahip oldu. Şu anda İsviçre’deki evlerin altında 9 milyon kişinin tamamını barındırmaya yetecek kadar 'fallout shelter' yani serpinti sığınağı bulunuyor. Peki ama neden? İşte cevabı.
Derleyen: Betül Topaklı / Milliyet.com.tr - En az 30 santimetre beton, 8 santimetre kurşun, 20 santimetre çelik ya da üst kısmı 90 santimetre topraktan yapılan sığınakların içinde pilli radyo, kürek, kazma, ekstra bıçaklı yaylı testere, çekiç, barınak havalandırma pompası, kap, plastik şişe, serpinti ölçer, en az 2 haftalık bozulmayacak yiyecek, kibrit, tuvalet olarak kullanmak için ağır plastik torbalara sahip havalandırmalı 20 litrelik kutu, ilaçlar, ilk yardım çantası, antibiyotik merhem, en az 14 gece yetecek kadar mum, gaz lambası, el feneri, kişi başı 4-8 litre su var. İsviçre’deki 400 bin evin altında bu özelliklere sahip yer altı sığınakları bulunuyor. Peki ne zaman inşa edildiler ve günümüzde ne durumdalar?
'Fallout shelter' (serpinti sığınağı) olarak adlandırılan bu yerlerdeki en önemli sistem havalandırmalar. Yüzeye çıkan bir boru aracılığıyla çekilip filtrelenen hava içeriye veriliyor. Bunun için sığınaklara hem elektrikle hem de elle çevrilerek çalışabilen hepa filtreli havalandırma sistemleri yerleştiriliyor. El yapımı olarak kearny hava pompası da kullanılabiliyor. Bazı sığınaklarda havalandırma çıkışına açılan alternatif kaçış kapağı bulunuyor. Sığınaklara ek olarak jeneratör için egzoz çıkışı, dışarıyı bakabilmek için periskop ve tuvalet için de ayrı bir havalandırma borusu yerleştirilebiliyor.
RADYOAKTİF SERPİNTİLERDEN KORUYOR
Dünyada nüfusuna oranla en fazla serpinti sığınaklarına sahip ve olası bir nükleer kıyamete en hazırlıklı ülke İsviçre... Meydana gelebilecek bir nükleer savaş esnasında radyoaktif serpintilerden korunmak için inşa ettikleri serpinti sığınakları, vatandaşların bombadan etkilenmeden hayatta kalabilmesi için evlerin altına yapılıyor.
Hiroşima ve Nagazaki’ye atılan atom bombalarının yarattığı korku ve savaş yıllarının belirsizliği, İsviçre’de yeni yasalara yol açtı. 1962 yılında dünyada bir ilk olarak sadece İsviçre’de yürürlüğe giren yasayla birlikte her ülke vatandaşı 1 metrekare kadar yer altında bir sığınak hakkına sahip oldu. Sığınaklar, radyoaktivite daha güvenli bir seviyeye düşene kadar -ki bu süreç bazen birkaç hafta, bazen birkaç ayı bulabiliyordu- insanların radyoaktif serpintiye maruz kalmasını engelliyor.
'Nükleer serpinti sığınağı’ adlı bu yer altı yapıları, nükleer saldırı sonucunda ortaya çıkacak basınç, ışık ve radyoaktif serpintilerden korunmak için yapılıyor. Nükleer bomba atıldıktan en fazla iki hafta sonra radyasyonun dışarı çıkılabilir bir seviyeye düşeceği kabul edildiğinden, sığınakta en az iki haftalık yiyecek ve su bulunduruluyor. Yeterince konserve ve kişi başına günlük en az 4 litre su depolanıyor. Birikebilecek radyasyon miktarını en aza indirmek için sığınağa giriş en az iki dik açılı dönüşle sağlanırken, sığınak kapısı patlama etkisiyle bükülüp yeniden eski haline gelebilecek yapıda tasarlanıyor.
9 MİLYON KİŞİYİ BARINDIRIYOR
1960'lardan 2012'ye kadar İsviçre'de her evde 700 metre mesafede patlayan 12 megatonluk bir bombanın etkisine dayanabilecek sığınak yapılması zorunluydu. 2012’de yasa değişti ve yalnızca 38’den fazla dairesi olan apartmanlarda zorunlu tutuldu. Şu anda ülkede 9 milyon kişinin tamamını barındırmaya yetecek kadar sığınak bulunuyor.