Harvard'da insan derisi şoku! Kitabın üstünden söküp çıkarıldı: 'Bir çare arıyoruz'
Neredeyse 400 yaşında olan Harvard Üniversitesi, bünyesinde sayısız eseri ve koleksiyonu barındırıyor. Milyonlarca kitaplık bir kütüphaneye sahip kütüphanede artık bir kitap olmayacak. Ölümden sonraki yaşamı konu alan bu kitabın okuldan uzaklaştırılacak olmasının sebebi ise ne konusu ne de yazarı.
Derleyen: Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr - Geçtiğimiz günlerde Harvard Üniversitesi yetkilileri 19. yüzyıldaki bir olayı çözmek için yönünü okul kütüphanesine çevirdi. 15 milyondan fazla kitabı içinde barındıran Harvard Üniversitesi Kütüphanesi'nin bir kolu olan Houghton Kütüphanesi'nde yaklaşık 100 yıllık bir gizem açığa çıktı. 1880'li yıllarda yazılan ve 1934 yılında Harvard'a gelen Des Destinées de l'Ame (Ruhun Kaderleri) adlı kitapla ilgili tek sorun ciltlemek için kullanılan malzemenin bir insandan alınmış olmasında yatıyor.
ÖLEN HASTASININ SIRTINDAN DERİSİNİ ALDI
Takvimler 1880'li yılların sonlarını gösteriyordu. Fransız bir yazar olan Arsène Houssaye, ruh ve ölümden sonraki yaşamı konu alan bir kitap yazdı. Arsène Houssaye, adına 'Des Destinées de l'Ame (Ruhun Kaderleri)' verdiği bu kitabı yakın arkadaşı Dr. Ludovic Bouland'a verdi. Fransız bir doktor olan Bouland, arkadaşı tarafından kendisine verilmiş bu kitabın cildi olmadığını fark edince, ciltleme ihtiyacı hissetti. Buraya kadar her şeyin normal olduğu hikâyede işler Dr. Bouland'ın yaptığı etik dışı davranışla değişti. Dr. Bouland kendisine ciltsiz gelen kitabı için çalıştığı hastanede hayatını kaybeden bir kadının derisini yüzdü ve aldığı parçalarla 'Des Destinées de l'Ame'i ciltledi.
Dr. Bouland, yaptığı bu etik dışı eylemle akıllara 16. yüzyılda yazılan kitaplardan bazılarının insan derisi kullanılarak ciltlendiği bir uygulama olan 'antropodermik kitap ciltçiliği'ni getirdi. Modern zaman uygulamalarının çok dışında olan bu uygulama, ölen bir kişinin derisinden alınan parçaların çeşitli yöntemlerle bir araya getirilmesini içeriyor.
MEĞER NOTTA YAPTIĞI HER ŞEY YAZIYORMUŞ!
Dr. Bouland tarafından ciltlenen bu kitap zamanla elden ele dolaştı ve 1934 yılında Harvard Üniversitesi mezunlarından olan ünlü şapkacı, iş insanı ve diplomat John B. Stetson'ın eline ulaştı. Stetson bu kitabı mezun olduğu okulunun kütüphanesine bağışladı. Ne yazık ki kitabın nasıl ve ne şekilde ciltlendiği hiç kimsenin dikkatini çekmedi. Ancak içinde Dr. Bouland tarafından yazılmış bir not vardı. Notta şu cümleler yazıyordu:
"Kitabın üstünde hiçbir damgalama kullanmadım çünkü derinin zerafetini korumak istedim. İnsan ruhunu anlatan bir kitap insani bir örtüyü hak ediyordu ve ben de ölen bir kadın hastanın sırtından aldığım deriyle bu kitabı örttüm."
Ne üniversite kütüphanesine geldiğinde ne de kitabı okumak için alan hiç kimse tarafından fark edilmeyen bu durum, 2022 yılında son buldu. Harvard Üniversitesi Yürütme Komitesi'nin 2023 sonbaharında yayınladığı Üniversite Müze Koleksiyonlarındaki İnsan Kalıntılarına İlişkin Rapor'a göre Houghton Kütüphanesi tarafından kitaba ilişkin bir inceleme yapılmıştı.
YETKİLİLER DURUMU FARK ETTİ, DERİYİ KİTAPTAN AYIRDI
Dikkatli bir çalışma ve değerlendirme sonucunda, Harvard Kütüphanesi ve Harvard Müzesi Koleksiyonları İade Komitesi, kitabın ciltlenmesinde kullanılan insan kalıntıları olduğunu gördü. Bu olayın ardından yetkililer kitabın kökeni ve sonraki tarihinin etik açıdan endişe verici olması nedeniyle artık Harvard Kütüphanesi koleksiyonlarına ait olmadığı sonucuna vardı. Ancak kitabı kütüphaneden çıkardıktan sonra en doğru şekilde muhafaza etmek için bir yöntem bulmak zorundalardı.
2024 yılının mart ayında ise Harvard Kütüphanesi, insan derisini kitabın ciltlerinden çıkardığını ve bir depoda en doğru şekilde muhafaza ettiklerini bildirdi. Şimdi 'Des Destinées de l'Ame' ve kimliği belirsiz bir kadının sırtından alınan deri parçaları ayrı ayrı muhafaza ediliyor.
Kütüphane bugünlerde Bouland kitabına ve isimsiz kadın hastaya ilişkin ek kaynak ve biyografik araştırma yürütüyor. İnsan kalıntılarının en saygılı şekilde nasıl muhafaza edileceğini belirlemek için Fransa'daki yetkililerle de iletişim halindeler, kısacası bu duruma son verecek bir çare arıyorlar.