Dünyada saatin sola döndüğü tek yer! 'Neden her zaman itaat etmek zorundayız?'
Saat denince hepimizin aklına sağa doğru dönen akrep ve yelkovan geliyor. Çünkü saat, icat edildiği günden bu yana aynı yöne yani soldan sağa doğru ilerliyor. Tüm dünyada saatler bu yönde dönerken sadece tek bir yerde zaman sağdan sola doğru akıyor. Peki ama neden? İşte cevabı.
Derleyen: Betül Topaklı / Milliyet.com.tr - Geri döndürülmesi, depolanması ve durdurulması mümkün olmayan bir kaynak olan zamanı verimli kullanmak için günlük hayatımızı planlıyor ve buna uygun hareket etmeye çalışırız. Bu konuda en büyük yardımcımız ise saatler oluyor. Saat denince ise hepimizin aklına sağa doğru dönen akrep ve yelkovan geliyor. Çünkü saat, icat edildiği günden bu yana aynı yöne yani sağa doğru akıyor. Tüm dünyada saatler sağa doğru dönerken sadece Bolivya’da sola doğru ilerliyor. Peki ama neden?
Saatin icat edilmesinden önce yani eski çağlarda zaman kavramı güneşin doğup batması ve yıldızların gökyüzünde görünüp kaybolmasından ibaretti. Bu kavram özellikle de insanların yerleşik hayata geçip tarım yapmasıyla değişmeye başladı. Artık hayvanların düzenli olarak beslenmesi, tarım ürünlerinin belirli zamanlarda ekilmesi ve sulanması, hasat sonrası ürünlerin belirli saatlerde pazar yerlerine taşınması gerekiyordu. Söz konusu bu ihtiyaçlar insanları zamanı ölçmek için farklı yöntemler aramaya teşvik etti.
Zamanı ölçmek için faydalanılan ilk aletlerden biri olan güneş saatleri, M.Ö. 4000’lerde Eski Mısır’da icat edildi. Kuzey Yarım Küre'de icat edilen saat, Güneş’in doğudan doğup batıdan batması sebebiyle sağa doğru hareket edecek şekilde tasarlandı ve günümüze kadar da saat tasarımları hep sağa doğru dönecek şekilde yapıldı. Eski Mısırlılar bir çubuğu dik bir konumda yerleştirerek güneşin geliş açısına göre çubuğun gölge boyuna ve konumuna bakarak saati hesapladı.
GÜNEY YARIM KÜREDE’DE İCAT EDİLSE NE OLURDU?
Peki Mısır'ın dünya üzerindeki konumu farklı yani ülke Güney Yarım Küre ülkesi olsaydı ne olurdu? Mısır’ın Kuzey Yarım Küre’de olması sebebiyle çubuğun gölgesi soldan sağa doğru dönüyordu. Mısır, Güney Yarım Küre'de olsaydı çubuğun gölgesi sağdan sola doğru hareket edecekti. Tabii bu durum günümüze kadar gelen saat tasarımlarını da etkileyebilirdi. Tüm saatler terse yani sola dönse ne olurdu? Yüksek ihtimalle saatlerimizin bozuk olduğunu düşünürdük. Çünkü saatin icadından bu yana nesiller boyunca pek çok ulus, akrep ve yelkovanın soldan sağa doğru döndüğünü kabullendi.
ZAMANIN AKIŞ YÖNÜNÜN BİR ÖNEMİ YOK
Aslında saatlerimize baktığımızda akrep ve yelkovanın ne tarafa döndüğü veya sayıların nasıl dizildiğinin pek de bir önemi yok. Sonuç olarak saatin soldan sağa veya sağdan sola doğru akması hayatımızda hiçbir şey değiştirmezdi. Çünkü zamanın akışını değil, yalnızca baktığımız saatteki sayıların yerini ve yönünü değiştirmiş olurduk. Üstelik saatin icadı Mısır’da değil de Güney Yarım Küre'de yer alan bir ülkede gerçekleşseydi yüksek ihtimalle saatlerimiz şu anda sola doğru akıyor olacaktı.
Tüm dünya saatlerini sağa doğru döndürürken dünya üzerinde sadece 1 ülke yani Bolivya bu kurala uymuyor ve saatlerini sola doğru akıtıyor. Bolivya Devlet Başkan Yardımcısı David Choquehuanca, 2014 yılında bu konuyla ilgili olarak bir basın toplantısı yaptı ve muhabirlere, “Saatin her zaman aynı yöne dönmesi gerektiğini kim söyledi? Neden her zaman itaat etmek zorundayız? Neden yaratıcı olamıyoruz?” dedi ve bu cümleler büyük bir değişimin ilk adımları oldu” açıklamasını yaptı.
BÜYÜK ANALOG SAATİN YÖNÜNÜ DEĞİŞTİRİLDİ
Devlet Başkanı’nın bu sözleri üzerine La Paz Kongre Binası’nın üstünde yer alan büyük analog saatin yönü değiştirildi. Yani artık ‘Güney Saati’ terse işliyordu. Tabii bu durum tepkileri de beraberinde getirdi. Muhalefet liderleri saat yönünün değiştirilmesini ülkenin ‘gerilediğine’ işaret olarak kabul etti. Eleştirmenler ise yapılan bu hamleyi ‘gereksiz’ olarak nitelendirdi. Choquehuanca’nın yeni saat yönünü ülke çapında hükümet binalarına yayma girişimiyse La Paz Kongre Binası’ndaki saatle sınırlı kaldı.
Bilindiği üzere Bolivya, Güney Yarım Küre ülkesi. Yani ilkel saatler kullanmaya devam etseydik ve Güneş Saati'ne bakarak günün hangi saatinde olduğumuzu anlasaydık Bolivya'da zaten saat sol tarafa doğru hareket edecekti. Devlet Başkan Yardımcısı Choquehuanca'nın planları da bu noktada mantıklı geliyor olabilir fakat insanları alışkanlıklarından vazgeçirmek çok da kolay olmuyor.