Denize düşen konteynerin akıbeti! Ansızın karşısına çıkan zengin olur, tek şart var
Kargo gemileri her sene milyarlarca dolarlık siparişlerle dolu konteynerleri büyük sularda taşıyor. Ancak bazen bu gemilerin ve kargoların başına gelen tatsız olaylar, bazı şanslı kişileri zengin edebiliyor. Bunun için ise tek şart var!
Derleyen: Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr - Kargo gemileri zaman zaman deniz kazalarına karışabiliyor, tonlarca ağırlıktaki konteynerler ise okyanuslara ve denizlere dökülebiliyor. 'Bir rastlantı sonucu ele geçen kazanç ya da olanak, beklenmedik kazanç' olarak tanımlanan ‘ganimet’ kelimesi, denizcilik ve balıkçılıkta da denizden bulunan kıymetli şeyleri tanımlıyor. Milyonlarca dolarlık kargo taşıyan devasa gemiler uluslararası ticaretin önemli bir yapı taşı. Ancak herhangi bir kaza sonucu taşıdığı konteynerlerin denize düşmesi de gemiciler ve ticaret yapanlar için sigorta şirketlerinin kapısını çalmak anlamına geliyor. Böyle bir durumda şirketler konteynerlerin ve hatta geminin de kaybedilmesi nedeniyle maliyeti karşılıyor. Her şey bittikten sonra ise konteyner ve diğer değerli ganimetler, kendisini bulacak yeni birilerini bekliyor. Çünkü denizden ne bulursanız, o şey yasal olarak sizin oluyor! Nasıl olduğunu açıklıyoruz.
KONTEYNERLER NEREYE GİDİYOR?
Dünya Denizcilik Konseyi'nin verilerine göre her yıl ortalama bin 500 konteyner deniz kazalarında veya kargo gemilerinden düşerek kayboluyor. Kayıp konteyner sayısının günümüz itibarıyla 12 bin civarı olduğu düşünülüyor. Üstelik tüm bu kayıp konteynerler tuzlu dünya sularının altında duruyor. Konteynerler yüklü oldukları gemiden düştükten hemen sonra batmasa da elbette sonunda ağır hasar alarak hatta içindeki kargolar kurtarılamayarak batıyor. Çünkü konteynerlerin asıl amacı suda yüzmek değil, olası kötü hava koşullarından kargoları korumak. Konteynerlerin batıp batmamasını sağlayan ise tamamen içindeki kargolara bağlı. Eğer suyun kaldırma kuvvetinin yeteceği bir ürün taşıyorlarsa, suya gömülecekleri süre uzuyor. Ancak konteynerler ve kargolar her zaman bu kadar şanslı olmayabiliyor.
Eğer kaldırma kuvveti suda galip gelseydi, yat kaptanlarının UFO olarak adlandırdığı tanımlanamayan yüzen nesnelerle karşı karşıya kalıyor olurduk. Yani konteynerler, denizde ya da okyanusta karşınıza ansızın bir buz dağı gibi çıkabilirdi. ‘İmkansız diye bir şey yoktur’ diye düşünenler için de bunun çok düşük bir ihtimal olduğunu hatırlatmak gerekiyor. Çünkü bu, sadece yeni düşmüş bir konteyneri suyun dibini boylamadan göreceğiniz anlamına geliyor.
'İÇİ SON MODEL TELEFON DOLUYDU' İDDİASI
2021 yılında sosyal medyaya yayılan ve hatta ‘viral’ olan bir videoda, balıkçıların denizden için son model telefon dolu bir konteyner çıkardığı görülüyor. Doğruluğu tam olarak kanıtlanmamış bu video eğer gerçekse, balıkçılar deniz suyuna maruz kaldığı kullanılamaz hale geldiği halde buldukları konteynere ve içindeki kargolara sahip oluyorlar. Bu da balıkçılar arasında ‘ganimet’ olarak adlandırılan minik olta iğneleri, kaşık diye adlandırılan küçük metal balık yemlerini bulmaktan pek de farklı olmuyor. Aslında tek farkı, bulunan konteynerin içindekilerin bulan kişiyi zengin edebilecek potansiyelde olup olmadığı!
Her bitişin yeni bir başlangıç olması gibi, birileri için kriz anları bir başkası için fırsat da olabiliyor. Kulağa acımasızca gelen bu düşünce ise dünya sularında tamamen yasal olan faaliyetlere zemin hazırlıyor. Denizcilik Kanunları’na göre, savrulmuş bir gemiyi kıyıya çekmeyi başaran veya batmak üzere olan bir gemiden olabildiğince fazla malı kurtarmayı başaran kişi, yasal olarak kurtardığı malların değeri kadar maddi karşılık talep edebiliyor. Bir korsan faaliyeti gibi de düşünülen bu kuralın çıkış amacı ise korsan faaliyetlerin önüne geçmekti. Hatta bu kural asırlar öncesinde bile uygulanıyordu. Kural ilk kez milattan önce 1000 ila 800 yılları arasında, Fenikeliler ile Dorlar arasında olduğu düşünülen anlaşmazlıklar sırasında Rodos Adası'nda yazılan Denizcilik Kanunları’nda görüldü. Ayrıca Bizans İmparatorluğu döneminde de aynı kanunlar geçerliydi. Ancak bu kural yalnızca ‘gönüllü’ olarak bir gemiyi kurtarma operasyonu yapıldığında geçerli oluyor. Yani sahil güvenlik ekipleri ya da arama kurtarma böyle bir hakka sahip değil.
Bu kanunun modern dünyadaki uyarlamasında ise farklı bir istisna daha var. Gemiyi ve kargoları kurtarabilecek durumda olunmasa da batan veya denizlere ciddi petrol atığı sızdıran bir geminin vereceği çevresel zarar durdurulabilirse, bunun için de kısmi bir ödeme alınabiliyor. Hele ki söz konusu milyon dolarlık konteynerler ve belki binlerce canlıya zarar verecek büyük bir çevre felaketi olduğunda ödenen miktar hiç de küçük olmuyor.
BAZEN KARGOLAR YERİNE ULAŞAMIYOR
Deniz ticareti, günümüzde hayal gücünün sınırlarını aşan boyutlara ulaşmış durumda. Her yıl yaklaşık 226 milyon kargo gemisi devasa su kütlelerini aşıyor ve kargoları sahiplerine ulaştırmak için gece gündüz demeden yol alıyor. Bazı gemiler ülkeler veya kıtalararası seyahat ederken bazıları ise iç sularda fırtınalarla ve dev dalgalarla boğuşuyor ve gidecekleri yerlere ulaşıyorlar. Ancak her kargo gemisi ve her kargo sahibi bu kadar şanslı olmayabiliyor. Son olarak Marmara Denizi’nde Batuhan A isimli kargo gemisinin başına gelen korkunç sonları yaşayan pek çok gemi var.
Dünyanın en büyük ve en çok insanı hayattan koparak deniz kazaları II. Dünya savaşında ve diğer savaşlar sırasında yaşandı. En popüler deniz kazası ise 1912’de bin 500 kişiyi hayattan koparan 'Tanrı’nın bile batıramayacağına' inanılan, lanetli olduğu düşünülen Titanik oldu. Ancak yalnızca yolcu ya da savaş gemilerinin başına gelmeyen deniz kazalarından biri, 1 Mart 2022'de çıkan bir yangının ardından alabora olup batan ve içinde 4 binden fazla lüks araç taşıyan ‘Felicity Ace’ gemisini bulmuştu. Geminin kargo bölümü 16 Şubat 2022'de Kuzey Atlantik'i geçerek Davisville, Rhode Island'a doğru giderken alev aldı. Gemi yaklaşık bir hafta boyunca Atlantik'te sürüklendi ve yandı. 1 Mart 2022'de ise Felicity Ace'in alabora olduğu ve battığı bildirildi.