6 ay diye gidip 35 sene kaldı! Asırlık Japon tekniğiyle 'ölüm vadisi'ni cennete çevirdi
Sovyet işgali sırasında cüzzam hastalarına ve Pakistan'daki mülteci kamplarındaki tedaviye yardımcı olmak için 1980'lerde Afganistan'a giden Dr. Tetsu Nakamura, binlerce insanın içme suyuna ulaşabilmesi için yıllarca gönüllü olarak çalıştı. Köylülerin 'amca' dediği Nakamura film gibi hayatıyla akıllara durgunluk veriyor.
Derleyen: Gonca Kocabaş / Milliyet.com.tr - 15 Eylül 1946'da Japonya'nun Fukuoka şehrinde doğan Dr. Tetsu Nakamura, çocukluğunda Jean-Henri Fabre gibi bir böcek bilimci olmanın hayalini kuruyordu. Babasının asla aynı fikirde olmayacağını bildiğinden yolunu değiştirdi ve Kyushu Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde okumaya devam etti. 1973 yılında nöroloji doktoru olarak mezun olduktan sonra Japonya'da çeşitli hastanelerde çalıştı. Entomoloji alanında kariyer yapmamış olsa da Nakamura'nın böceklere olan tutkusu devam etti. 1978 yılında ilk ziyaretini Afganistan sınırı yakınındaki Pakistan'a yaptı.
Fahri bir Afgan vatandaşı olan ve 'Nakamura Amca' olarak bilinen Japon doktor, Afganistan’da bulunduğu süre boyunca ülke için çok şey yaptı. Budist keşiş Saichō'nun "Dünyanın bir köşesini aydınlatın" sözlerinden esinlenerek hayatının çoğunu Afganistan ve Pakistan halkının acılarını hafifletmeye adadı.
EŞİ VE 2 ÇOCUĞUYLA PAKİSTAN'A TAŞINDI
Tirich Mir'e tırmanmak için çıktığı dağcılık gezisinde, bu gezinin kendisine bazı nadir kelebekleri görme fırsatı vereceğini düşündü. Bölge halkı, bir doktorun keşif gezisine katıldığını duyunca tıbbi yardım istemeye başladı. Birçoğu Nakamura'nın yetersiz beslenme ve yoksulluğa bağladığı tüberküloz ve cüzzamdan muzdaripti. Bazılarına geçici sağlık kontrolleri sunabildi ama pek fazlasına ulaşamadı. Kırsal kesimdeki yoksulların içinde bulunduğu kötü durumu görmek onun üzerinde büyük bir etki yarattı ve yardım etmek için daha fazlasını yapmak istedi.
Nakamura, 1982 yılında Dr. Noboru Iwamura'nın Nepal'de insanları tüberküloza karşı aşıladığı 18 yıl hakkında verdiği bir konferansı dinledikten sonra, Iwamura'ya benzer bir şey yapma niyetini belirten bir mektup yazdı. Daha sonra Peşaver'deki bir hastaneden teklif aldı. 1983 yılında arkadaşları onun faaliyetlerini desteklemek için Peşaver-Kai adlı sivil toplum örgütünü kurdular. Ertesi yıl Nakamura, eşi Naoko ve iki çocuğuyla Pakistan'a doğru yola çıktı. Hemen kendini kültüre kaptıran doktor, saçını uzatıp yerel bir şapka satın aldı. Ayrıca Urduca ve Peştuca öğrenmek için dil okuluna kaydoldu.
6 AY KALMAYI PLANLAMIŞTI AMA BIRAKAMADI
Hastane tıbbi ekipman açısından çok kötüydü. Kulağa takıldığında yaralanmalara neden olabilecek kötü bir stetoskop vardı. Nakamura sıklıkla hastalarını sırtında taşıyordu. Üstelik bölgede başka doktor olmadığını da keşfetti. Cüzzam biriminin başkanı olarak 6 ay kalmayı planlamıştı. Ancak durumun çok vahim olduğunu görünce oradaki insanlara sırtını dönemeyeceğini hissetti. Nakamura, cüzzam hastalarının yanı sıra Sovyet-Afgan Savaşı nedeniyle komşu Afganistan'dan kaçan çok sayıda mülteciyi de tedavi etti. Kamplar sıtma, dang humması ve tüberküloz gibi hastalıklarla boğuşuyordu, bu yüzden tıbbi hizmetlerini hastaneden uzakta kendi sağlıyordu.
Nangarhar eyaletinde bir klinik açtı ve Peace Japan Medical Services adında bir STK kurdu. Binden fazla sulama kanalı açarak binlerce insana su sağladı. İki hastane ve iki cami yaptıran Nakamura, ayrıca binlerce kişiye tıbbi bakım sağladı. Gamberi Çölü'nü yemyeşil ormanlara ve verimli buğday tarlalarına dönüştüren Nakamura, savaşlar ve çevre felaketleri bölgeyi birbiri ardına vururken ve insanlar evlerini ve tarlalarını kaybederken 30 yılı aşkın bir süre tıp alanındaki tüm becerilerini kuzeydoğu Afganistan'a adadı.
'ÖLÜM VADİSİ'Nİ SEBZE, MEYVE BAHÇELERİNE ÇEVİRDİ
Benzeri görülmemiş kuraklık, bu köyleri yaşanmaz kurak alanlara dönüştürmüştü. Köylüler umudunu yitirdi ama doktor Nakamura kaybetmedi. 2003 yılından itibaren Dr. Nakamura, Kunar Nehri'nden bu kurak alanlara su getirmek için bir sulama kanalı inşa etmeye başladı. Bu su, Himalayaların batısındaki Büyük Hindu Kush Dağları'nın buzullarından geliyordu.
Sulama projesinin sonucu mucizeviydi. 27 kilometre uzunluğundaki kanal, bir zamanlar 'Ölüm Vadisi' olarak adlandırılan bölgeyi, buğday tarlaları, sebze bahçeleri ve güllerle dolu bir parkın yer aldığı yemyeşil bir vadiye dönüştürerek insanların savaştan yıpranmış ruhlarını tazelemesini sağladı. Doktor, Afganistan'da açtığı su kanalların yanı sıra kendini işine adamış, Afgan doktorlardan oluşan bir ekip, bir klinik, bir çiftlik, bir eğitim merkezini de hayata geçirdi.
ESKİ JAPON TEKNİKLERİYLE SU KANALLARI İNŞA ETTİ
73 yaşındaki Nakamura, yaşamının çoğunu Afganistan'da çalışmaya; bazen doktor, bazen de bir işçi gibi çalışmaya adadı. Nakamura, Japonya'nın ulusal yayın kuruluşu NHK TV'ye konuşarak şunları söylemişti:
"Bekleme odasında bir çocuğun çığlık attığını duyarsınız ama oraya vardığınızda çoktan ölmüş olurlardı. Bu neredeyse her gün oluyordu. O kadar yetersiz besleniyorlardı ki ishal gibi şeyler onları öldürebilirdi. Benim düşüncem, bu hastaların temiz suya ve yeterli yiyeceğe sahip olmaları durumunda hayatta kalacaklarıydı.”
Nakamura, yerel malzemelerden sulama projeleri inşa etti ve su çarkları gibi basit teknolojiler kullandı. Birçok su kanalına su çarkları yerleştirerek Kunar'daki ekilebilir araziyi önemli ölçüde artırdı. Maddi yetersizliklerle çok az teknoloji gerektiren eski Japon tekniklerini uyarlayarak, kuraklık nedeniyle yerinden edilen köylülerin, yaklaşık bir milyon sakinin yaşadığı bir alanı dönüştüren bir kanal ağı inşa etmelerine yardımcı oldu. Su seviyesini yükseltebilmek amacıyla nehrin kanalla kesişen noktasına taşlar koyan Nakamura, uygulanan tüm sistem için neredeyse hiç masraf yapmadı. Nakamura, tarımın yeniden inşası için kuyu kazmaktan ziyade sulama kanalları açmanın daha verimli olacağı inancından yola çıkarak, dağların arasından geçen bir nehirden su çekmek için bir yöntem geliştirdi. Nakamura, Edo Dönemi'ne (1603-1867) dayanan Japon geleneksel inşaat yöntemini kullanarak su kanalları kurmak için yerel sakinlerle birlikte el ele çalıştı.
SİLAHLI SALDIRIDA ÖLDÜRÜLDÜ
Son röportajlarından birinde ilaçların açlığı ve kuraklığı tedavi etmeyeceğini söyleyen Nakamura, "Tıbbın dar alanının ötesine geçip insanların yeterli yiyecek ve suya sahip olmasını sağlamak için çalışmamız gerektiğinin farkına vardık" dedi.
Kariyerini Afganların hayatlarını iyileştirmeye adayan Japon doktor, Afganistan'ın doğusunda düzenlenen bir saldırıda yaralandıktan sonra hayatını kaybetti. Yetkililer, silahlı kişilerin 73 yaşındaki Tetsu Nakamura'yı bir projeyi denetlemek için arabasıyla seyahat ederken vurduğunu söyledi. Celalabad kentinde meydana gelen saldırıda 5 Afgan da hayatını kaybetti. 4 Aralık 2019'da Afganistan'ın Celalabad kentinde şoförü ve dört korumasıyla birlikte vurularak öldürülen Dr. Tetsu Nakamura ve konvoyu, Gamberi Çölü'ne su taşıyan bir kanaldaki çalışma alanlarına doğru gidiyordu.
'DOKTOR FAZLA KONUŞMAZDI AMA ÇOK ÇALIŞIRDI'
Doktor, sevdiği ve hayran olduğu yerde 35 yıldan fazla bir süre doktor, mühendis ve komşu olarak kendini adadığı Afganistan'da öldü. Şimdilerde Dr. Tetsu Nakamura'nın başlattığı projeler, öğrencileri ve görevliler tarafından devam ettiriliyor. İnşaatı yaklaşık bir buçuk yıl süren kanal, yaklaşık 14 bin kişinin yaşamını iyileştiriyor ve bölgedeki tarımı geliştiriyor.
Yıllarca Afganistan'ın doğusunda yaşayan ve binlerce kişiye fayda sağlayan büyük su projelerini koordine eden Tetsu Nakamura'nın öldürülmesinden yıllar sonra, Nangarhar sakinleri onun hizmetlerini hâlâ hatırladıklarını ve takdir ettiklerini söylüyorlar.
Nakamura ile 3 yıl boyunca çalışan Faridullah Atif, etkili iş yapma konusunda eşsiz bir rol model olduğunu ve her zaman insanlara yardım etmeye çalıştığını söyledi. Faridullah, "İnsanlığı itibarıyla Afganlara karşı özel bir sevgisi vardı ve en sevdiği konu Kunar Nehri hakkında konuşmaktı. Doktor, fazla konuşmazdı ama çok çalışırdı" dedi. Nangarhar eyaletinin bazı sakinleri, Kunar Nehri'nin kullanılmasının Nakamura'nın en büyük dileği olduğunu ve bu konuda birçok projeyi tamamladığını da dile getirdi. Nakamura, sulamanın ötesinde bir rekreasyon parkı inşa ederek, kuyu kazarak ve tarımsal araştırma çiftlikleri kurarak topluma da katkıda bulundu.