Borsanın açılışında hangi adımlar atılır?
Yatırımcılar seferber oldu, fırsatçılar çimentoya koştu. Borsa mağduriyetleri nasıl önleyecek? Önerilerimi yazdım.
Ülkemiz büyük bir acı içinde. Kahramanmaraş merkezli 7.7 ve 7.6 büyüklüğünde peşi sıra iki büyük sarsıntı yaşadı.
Depremin ilk günlerinde tek amaç enkaz altında kalanlara bir an önce ulaşma hedefi ile hareket edilirken umutların sonlandığı noktada enkazın kaldırılması ve hayatta kalanların yaralarının sarılması öne çıkacak.
Bu sürecin doğru yönetilmesi farklı alanlarda faaliyet yürüten devlet kurumlarının kendilerine düşen sorumluluğun gerektirdiği bilinçle hareket etmesiyle ancak mümkün olabilecektir. Borsa da bu noktada önemsenmeyecek bir konumda olmadığını not etmek gerekiyor.
Tepki neden yüksek?
Merkezi Kayıt Kuruluşu’nun son verilerine göre 381 bin borsa yatırımcısı bölgede bulunuyor. Depremin yaşandığı gün ve devamında borsanın açık kalması yatırımcıların büyük tepkisine yol açtı. Bunun birçok nedeni vardı. Kuşkusuz en büyük gerekçe bölgede yaşayan yatırımcıların akıbetinin belirsizliği. Ölen ve enkaz altına kalan yatırımcılar olduğu kadar canlarını kurtaranların da tek derdi enkaz altındaki yakınlarına yardım edebilmekti.
Diğer taraftan tüm ülke seferber olmuş gencinden yaşlısına bölgeye yardım etme telaşındaydı. Kimsenin borsayı düşünmediği işlem hacminde de net bir şekilde anlaşılıyordu. Deprem öncesi 110 milyar TL’nin üzerinde işlem hacmine sahip olan borsa, depremin yaşandığı birinci gün 27 milyar TL işlem hacmi gördü. İkinci gün ise yoğun satışlara rağmen hacim ancak 68 milyar TL’ye çıktı. Deprem sonrası borsanın açık oluğu ilk iki gün tüm Türkiye gibi borsa yatırımcısının da depremzedelere yardım etmeye çalıştığını işlem hacmine bakarak anlamak zor değil.
Deprem gibi büyük afetlerin yaşandığı dönemler toplumun birlik olması gereken zamanlardır. Devletin kurumları bu birlikteliğin oluşmasına imkân verecek zemini sağladığı ölçüde birliktelik de güçlenir. Yine işlem hacminden anlıyoruz ki yatırımcının depremzedeye yardım refleksi, borsanın açık olduğu ikinci günde fırsatçılara yarayabiliyor. Ancak bunun önüne geçecek olan da yine kurumların yetkilileri olsa gerek. Gerek borsanın açık olması ve de gerekse çimento şirketlerinin değer kazanması deprem hassasiyeti ile hareket eden yatırımcıların tepkisine neden oldu. Bir yanda afet bölgesinde enkaz altında kalanlara yardım eli uzatmaya çalışanlar diğer tarafta birilerinin açık borsada hiçbir şey yokmuşçasına çimento hisselerine hücum ederek bir günde yüzde 10 kazanç elde etmesi…
Gerek afet bölgesindeki yatırımcının gerekse bölgeye yardıma giden yatırımcının enkaz kurtarma çabası içindeyken açık borsada fırsatçılar bir günde yüzde 10 kazanç elde ederken bölge yatırımcısı ile yardıma koşanların birikimleri hızla düştü. Oysaki yardımseverlik kaybettirmemeli...
Olayın vahametini fark eden Borsa İstanbul, depremin üçüncü gününde borsayı kapatırken o günkü işlemleri iptal etti. Yatırımcılar ise bunu yeterli görmezken ilk iki gün işlemlerinin de iptal edilmesini bekliyor.
Yas dönemi
Yoğun kurtarma çalışmalarının sonrasında yas dönemindeyiz. Bu dönemde en az kurtarma çalışmalarının olduğu dönem kadar önemli. Neden mi? Asıl şimdi başlıyor yüreklerin acısı. Deprem mağdurlarına yardım etmek ve onların ihtiyaçlarını karşılamaya çalışmak öncelikli bir görev. Devlet ve özel sektör, deprem sonrası hayatın yeniden kurulması sürecinde iş birliği içerisinde olmalı.
Şimdi ne yapılmalı?
Yaraların sarılacağı bir döneme giriyor. Her kurum kendi planını oluşturması gerekiyor. Bölgeye giden kaynakların planlanması, ihtiyaçlar göz önünde bulundurularak dağıtımın sağlanması ve güvenliğin temin edilmesi önemli.
Borsa da kendi üzerine düşen planlamayı yapmalı. Öncelikle borsada işlemlerin güvenli ortamda başlaması önemli. Bu ne anlama geliyor? Deprem bölgesindeki yatırımcı güvenliği, bölgeye giden, yardıma koşan, eli işlem yapmaya el vermeyen yatırımcıların güvenliği…
Borsada ilk gün önlemleri için önerilerim
1-) Öncelikle ilk iki günlük işlemler iptal edilmeli.
2-) İlk iki gündeki işlem iptali nedeniyle olası zararların varlığı halinde borsa tarafından oluşturulacak fon ile bu zararlar giderilmeli.
3-) Bölge yatırımcısı ile hayatını kaybeden yatırımcının kredi ve temerrüt faizleri silinmeli.
4-) Borsa açılmadan önce volatiliteyi düşürücü kararlar alınarak duyurulmalı.
5-) Piyasa normale dönünceye kadar açığa satışlar durdurulmalı.
6-) Robot satış işlemler geçici olarak engellenmeli.
7-) Varlık Fonu piyasaya öncülük yaparak kendi iştiraklerinde geri alım kararı almalı.
8-) Şirketlerin hisselerinde geri alım yapmalarını teşvik edici kararlar alınmalı.
9-) Bireysel emeklilik fonlarındaki hisse oranları artırılmalı.
10-) Teminat tamamlama oranları düşürülmeli.
11-) Günlük düşüş marjının geçici olarak sınırlandırılmalı.
12-) Borsa şirketlerinin temettü avansı ödemelerine kolaylık sağlanmalı. Şirketlerin temettü ödemesini teşvik edici kararlar alınmalı.
