Rusya’daki Wagner kalkışmasında öngörüler daha çok Putin’in sırtından hançerlendiği şeklinde. Putin bile böyle yorumladı, hatta devlet kahramanlık madalyasıyla onurlandırdığı Wagner’in patronu en yakın arkadaşı Prigojin’i hain ilan etti. Bu bağlamda da ne denildi hep? Putin’i en çok öfkelendiren nokta istihbarat anlamında duvara toslamak olmalı. Çünkü Sovyet gizli servisi KGB’nin eski bir ajanı olan Putin’in şimdilerde emrindeki Rus istihbarat birimleri süreci yönetemedi. Daha doğrusu, ABD gizli servisi CIA ve İngiliz gizli servisi MI6 karşısında çuvalladı. Çünkü Amerikan medyasında CIA’nın Wagner’in kalkışma hazırlığını haziran başında öğrendiği ve Beyaz Saray’ı derhal bilgilendirdiği iddiaları yer aldı. Ama aynı haberin detayında şu da vardı:
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin de Prigojin’in kendisine karşı hamle yapma hazırlığında olduğunu en az 24 saat öncesinden biliyordu. Putin’in bunu neden engellemediği ya da önlem almadığıysa gizemini koruyor. Dolayısıyla, geldiğimiz noktada Putin kalkışmayı fırsata çevirdi, ayaklanma yapan Wagner’in defteri dürüldüden ziyade, bunun için özellikle böyle bir fırsat yaratıldı ya da göz mü yumuldu demek ve onun nedenlerini sorgulamak da anlamlı. Malum, Putin son açıklamasında kalkışmada Batı’nın parmağı olduğunu da söyledi. Dolayısıyla, Rus servisi FSB ile CIA ve İngiliz servisi MI6 arasında derinlerde yaşanan sert bir kontrespiyonaj faaliyetleri olduğu da açık. Yani mesele sadece Putin ve Prigojin ile sınırlı değil.
***
Dün bunu geçmişte MİT’te kritik görevlerde bulunan eski istihbaratçı Metin Ersöz’e sordum. Özellikle de her ne kadar Biden kabul etmese de ABD’nin bu işin neresinde olduğunu. Yanıt şuydu:
“ABD’de Biden yönetimi özel güvenlik ve istihbarat şirketlerine karşı yaptırımlara başladı, yargılamalar oluyor. Türevleri hukuki kaçamaklarla faaliyetlerine devam ediyorlar. Rus Wagner’e yönelik de uluslararası suçlamalar, baskılar var. Ayrıca Wagner ihtirasları ve istekleriyle Rusya açısından yönetilemez hale gelmişti. Dolayısıyla, Putin ve Wagner’in başındaki yakın arkadaşı Prigojin danışıklı dövüşle suni krizle üç fayda sağladı. Birincisi, Wagner’in özellikle Ukrayna’daki faaliyetleri nedeniyle ABD yönetimi, Pentagon baskıyı artırmıştı. Wagner’in hukuksuzluklarına yönelik BM ve NATO tarafından bir hukuki süreç başlatılacaktı. Wagner’in arkasında Rusya olduğu için de Putin’e kadar uzanacaktı. Bu suni krizle hukuki baskılardan kurtuldu Putin ve arkadaşı Prigojin. İkincisi, Wagner’in artan finansal ihtiyaçları ve ihtiraslarından da kurtuldu. Çünkü Wagner içinde artık gruplaşmalar da başladı. Üçüncüsü de başındaki adamla yaptıkları sözde bir anlaşmayla arkadaşını da kurtarmış oldu Putin.”
Yani Ersöz’e göre, bir krizle üç kuş vurulmuş oldu. Wagner’in içindeki gruplar parçalanacak, bundan sonra Putin’den, Rusya’dan çok ağır isteklerde bulunamayacaklar. Wagner’in tasfiye edilmesi gerekiyordu, nasıl yapabiliriz denilirken bu kriz yaratıldı ve olayı iyi yönetiyorlar. Darbe, devrim yapacaklardı falan en baştan hikâye açıkçası. Putin’in Prigojin’i yok etme, susturma gibi bir niyeti, amacı da yok.
***
Peki ya her şeyi bilen CIA ve MI6 bunu öngöremez mi? Malum, Ukrayna savaşı öncesinde Putin’in atacağı her adımı önceden kestirmişler, Kremlin’in beynini okumuşlardı bir anlamda. Buna da Ersöz’ün yanıtı şöyleydi:
“Rus Wagner ve ABD’li Black Water’in Libya’da Hafter üzerinden temasları, ortak çalışmaları vardı. Oradan bir kontak sağlamış olabilirler ama CIA bunları biliyor olsa bile aksi söylemlerle, yani ayrılığı kışkırtarak Wagner’in içerisindeki belli gruplara ulaşma, ele geçirme taktiğini kullanabilir.”
Ne yapabilir mesela CIA?
“CIA’nın veya Pentagon’un şu anki hesabı, en az maliyetle Ukrayna’daki sorunu köpürterek Putin’e zarar vermek. Dağılan Wagner grupları, ondan kopacak olanlar her türlü istihbarat kuruluşu için bir vasat oluşturur. Bu adamlar son 10-15 yıl savaşmaktan başka bir şey yapmamış. Şimdi başlarındaki adam Putin ile anlaşmış, Wagner’i tasfiye etmeye çalışıyorlar. Bu adamlar da parasız. Slav kökünden olanlar Rus ordusuna geçiyor, diğerleri ne olacak? Böyle bir ortamda bunların içerisinden seçilecek nitelikli insanları her servis değerlendirmek ister. Oraya da en çok ilgi duyan kim? Ukrayna servisi. Arada da katalizör olacak CIA var. Adamın parası kesilmiş, geleceği umutsuz, kullanılmış, atılmış bir kenara. Bunlara uygun bir şekilde yaklaşıp para verdiğiniz zaman çok kolay kullanabilirsiniz bu adamları.
***
Kısacası, Wagner krizi başladığında hem olayı öngöremediği hem de anında müdahale etmediği için daha çok karizmayı çizdirdi diye nitelendirilen Putin şimdilerde “Dış destekli darbeyi önledik” diyor ve duruma hâkim görünüyor. Ama bunun sanki Putin ve Prigojin’den ünlü Rus dansı Kalinka olduğu havası var gibi bir yandan da. Bu dansın nasıl sonlanacağı ise hâlâ flu.
.......
Sağlıklı, mutlu ve umut dolu bir bayram dileğiyle...
