Sabırsız Y kuşağı bebeği tüpte arıyor

Prof. Dr. Canan Karatay’ın doğal olmayan yiyeceklerin ve sağlıksız beslenmenin kısırlığa yol açtığı yönündeki uyarıları, dikkatleri tüp bebek oranlarına çekti. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre kısırlık artıyor. Bu gidişle önümüzdeki 30 yıl içinde neredeyse tüm çocuklar tüp bebek yöntemi ile dünyaya gelecek. Hormonlu gıdalar, genetik faktörler, çevresel faktörler kısırlığın ana sebeplerinden. İstanbul Medeniyet Üniversitesi Göztepe Eğitim ve Araştırma Hastanesi Üroloji Anabilim Dalı Öğretim üyesi ve Çocuk Ürolojisi Klinik Şefi Doç. Dr. Selçuk Sılay, adölesan çağı varikoselinin kısırlık sebeplerinden birisi olduğunu söylüyor. Selçuk Sılay, Avrupa’da özellikle çocuk ürolojisi alanında en çok tanınan doktorlardan biri. Yaptığı akademik çalışmalar Batı ülkelerinde yakından takip ediliyor. Avrupa Genç Akademik Ürologlar grubu ve Çocuk Ürolojisi Grubu Başkanlığını yürütüyor.

Özellikle robotik cerrahi ve laparoskopik cerrahi üzerine birçok bilimsel makalesi var.

Kısırlığın bilinen en yaygın sebeplerinden biri olan adölesan (bluğ çağı) varikosel hastalığı konusunda uzmanlığı ile tanınıyor.

Beslenme-kısırlık

Çocuk ürolojisi ve robotik cerrahi üst ihtisasını üç yıl önce dünyanın en büyük çocuk hastanesi olan Teksas Çocuk Hastanesi’nde tamamladı. Çocuklarda Robotik Cerrahi üzerine birçok bilimsel çalışması olup Türkiye’de ve Avrupa’da bu operasyonu gerçekleştiren ilk hekimlerden birisi. Selçuk Sılay ile hem Prof. Dr. Karatay’ın uyardığı beslenme-kısırlık ilişkisini hem diğer etkenleri hem de bazı tedavi yöntemlerini konuştuk.

Bu yaşam tarzı ana-baba olmaya engel

Çocuk hastalar Göztepe Eğitim Araştırma Hastanesi’ne en çok hangi sebeplerle başvuruyor?

Böbrek taşı, doğumsal böbrek ve idrar yolu anormallikleri, hipospadias (peygamber sünneti hastalığı), işeme bozuklukları ve adölesan varikosel. Ki biliyorsunuz testise giden damarlardaki genişlemeye yol açan varikosel ve idrar deliğinin aşağıda olduğu peygamber sünneti hastalığı kısırlığın da ana sebeplerinden.

Dünya Sağlık Örgütü kısırlığın arttığını belirtiyor. Neden artıyor?

Yaşam tarzımız çok değişti. Hava kirliliği gibi çevresel bazı faktörler, kötü beslenme alışkanlıkları, radyasyon maruziyeti, alkol ve sigara tüketimi, uyuşturucu kullanımı, düzensiz uyku alışkanlıkları, tarımsal ilaçlara maruziyet, geç yaşta evlilik ve hatta içme suyunun kalitesine kadar pek çok şey kısırlığa yol açabiliyor.

Cebinizi “oradan” uzak tutun

Cep telefonları peki?

Özellikle erkeklerde testise yakın olduğu için pantolon cebinde taşınmamalı. Telefonların yaydığı elektromanyetik radyasyon belli bir düzeyin üzerinde olduğunda vücutta yan etkilere yol açıyor. Kısırlık da bunlardan biri.

Kısırlığın bilinen başka sebepleri var mı?

Açıkçası bu soruya bir başka yanıtı şu şekilde buluyor ve gözlemliyorum. Şu anda çocuk sahibi olma yaşında olan çiftlerin büyük çoğunluğunu Y nesli dediğimiz 1980 sonrası doğan jenerasyon oluşturmakta. Ülkemizin de yüzde 35’ini oluşturan kesim. Bir genelleme yapmak tabi ki doğru olmaz ancak bu neslin bazı belirgin özellikleri var. Öncelikle başarıya odaklılar. Ancak başarı için sabırları yok. İşlerini en kısa yoldan halletmek ve sonuca ulaşmak peşindeler. Bu nedenle evlenen çiftler kısa sürede çocuk sahibi olamayınca hemen doktora başvurup tüp bebek benzeri yardımcı üreme tekniklerine yöneliyorlar. Oysa ki bir çifte kısır teşhisi koyabilmek için Dünya Sağlık Örgütü kriterlerine göre; bir yıl süre ile korunmasız, düzenli cinsel ilişki, yani haftada ortalama 2 kez ilişkiye rağmen çocuk sahibi olunamaması gerekiyor. Ne kadar çok birlikte olunursa döllenme ihtimali o kadar artar çünkü.

Fakat bu neslin bunu bekleyecek vakti ve sabrı yok. İşte bu nedenle kısırlık merkezlerine başvuru sayısı gün geçtikçe artıyor. Başka sebepler de var tabii.

Nedir o sebepler?

Kısırlığın bilinen en önemli nedenlerinden birisi de özellikle ileri anne yaşı. Doğurganlık şansı 35 yaşından sonra anlamlı olarak azalıyor. Kısırlığın artma nedenlerine baktığımızda sosyal daha birçok neden var. Özellikle metropollerde yaşayan çiftlerin yoğun çalışma temposu, artan stres hem cinsel yaşamı hem de doğurganlığı olumsuz etkiliyor.

Kariyer doğurganlığı azaltıyor

Erkek ve kadın kısırlığı alanındaki istatistikler nasıl?

Kısırlığın nedenlerine baktığımızda kabaca üçte birinde erkek, üçte birinde kadın, geri kalan üçte birinde ise her iki partner sorumlu tutulmakta. Bu nedenle çocuk sahibi olamayan çiftlerin mutlaka her ikisinin de beraber değerlendirilmesi gerekir.

Evli çiftlerin yüzde 85’i ilk bir yıl içerisinde çocuk sahibi olabilmekte. 7 çiftten birisi ise bir yıl içerisinde istemesine rağmen çocuk sahibi olamıyor. Erkeklerde bunun tespit edilebilen nedenlerine baktığımızda en çok göze çarpan varikosel dediğimiz rahatsızlık. Bazı hormonal bozukluklar, inmemiş testis, hipospadias gibi doğumsal anormallikler de kısırlığa yol açabilir. Kadınlarda ise yumurtlama ile ilgili bazı problemler ve genital yollarının açıklığı ile ilgili sorunlardır. Erkeklerde ve kadınlarda tespit edilen kısırlığa yol açan problemlerin çoğu ilaç ya da cerrahi tedavi ile düzeltilebilir.

Kilo verme, aşırı zayıflıkta kısırlık da etkili mi?

Maalesef bilinçsiz kilo verilmesi ve diyet uygulamaları da kısırlığa yol açabilir. Kısa sürede hızlı kilo kaybına yol açan düşük kalorili diyetler, tek tip besine dayalı diyet tarzı, kişinin kilo vereyim derken kısır kalmasına yol açabilir. Bu tarzdaki diyetler erkeklerde testosteron, kadınlarda ise östrojen seviyelerini olumsuz etkileyebilmekte. Düzenli alkol alımı, sigara, aşırı egzersiz veya tam tersi sedanter yaşam dediğimiz hareketsizlik hâli de kısırlığa yol açan nedenler arasında. Çok düşük yağlı ve kolesterolsüz diyetler de kısırlığa yol açabilir. Çünkü kolesterol, üreme hormonlarının vücutta üretilmesi için gerekli. Aşırı kolesterol içeren gıdaların uzun süreli tüketimi ise çeşitli damar hastalıklarına yol açarak yine çocuk sahibi olmayı olumsuz etkileyebilir. Fastfood tarzı dediğimiz hazır gıdaların düzenli olarak tüketilmesi ve obezite de kısırlığa yol açabilir.

Erkek çocuklar dikkatli gözlenmeli

Varikosel ileride kısırlığa yol açar mı?

Varikosel erkeklerde yumurtalığa (testise) giden toplardamarlardaki genişleme olarak ifade edilebilir. Hastalar bize yumurtalıkta şişlik, kasıklarda ağrı veya çocuk sahibi olamama gibi şikâyetlerle başvurur.

Her beş erkekten birisinde varikosel var. Çocukluk çağında da görülebiliyor. Varikoseli olan 5 erkekten kabaca bir tanesinde ise kısırlığa sebebiyet verebilmekte. Yaşla birlikte ilerleyici testis hasarına yol açabilir. Cerrahi olarak düzeltilebilen bir rahatsızlık.

Fındık, ceviz...

Madem beslenme bu kadar önemli kısırlık üzerinde. Kısırlığa iyi gelen gıdalar hangileri?

Dengeli ve sağlıklı beslenme, genel sağlığımız açısından önemli olduğu gibi aynı zamanda üreme sağlığı üzerine de etkili ve önemli bir faktör. Sağlıklı beslenme, kadınlarda yumurtanın, erkeklerde ise spermin kalitesini ve döllenmeyi olumlu etkilediği biliniyor. Sebze, meyve, fındık, ceviz, tam tahıl ve kuru baklagillerin tüketimi dolaylı olarak kısırlığı engelleyebilir.

Uzak duracağımız gıdalar peki?

Fastfood (Hazır gıda), tuzlu gıdalar, aşırı yağlı yiyecekler, alkol gibi gıdalar da kısırlığa yol açabilir.

Ev kedileri masum çıktı

Kedi tüyü kısırlık yapar mı?

Öncelikle bu doğru bilinen yanlışlardan birisidir. Kısırlık yapmaz. Ancak kedilerde ve başka bazı hayvanlarda bulunan bir parazit türü vücutta bazı organlarda kist oluşumuna yol açabilir. Fakat bu durum ancak aşısız ve bakımı yapılmamış hayvanlardan bulaşabilir. Bu nedenle evcil hayvanların özellikle de kedilerin tüylerinin kısırlığa yol açtığı bilgisi yanlış bir bilgidir.

Eğitiminize baktığımızda robotik cerrahi uzmanlığı yaptığınızı görüyorum. Çocuklarda robatik cerrahi nedir?

Günümüzde bazı hastalıkların tedavisinde kullanılan en ileri teknolojik cerrahi yöntemidir. Yöntem olarak laparoskopik cerrahiye benzer bir şekilde vücuda büyük bir kesi yapmadan, karın boşluğuna milimetrik cihazlarla girildikten sonra, robotun kolları, cerrahi alana yerleştiriliyor. Ardından cerrah, robotun 4-5 metre uzağında bir yerde bulunan konsola oturarak ameliyatı gerçekleştiriyor.

Çocukta robotik cerrahi

Robotik cerrahi yapılan çocuklarda ameliyat sonrası daha az ağrı görülmekte, çocuklar hastanede daha kısa süre kalmakta ve belirgin bir yara izleri bulunmamaktadır. Yani kozmetik olarak daha iyi bir görünüm elde edilir. Çocuklarda robotik cerrahi birçok ameliyatta düşük komplikasyon ve yüksek başarı oranları ile güvenle uygulanmakta. Bu ameliyatlardan bazıları; üreteropelvik bileşke darlığı (UPJ darlığı) tedavisi, vezikoüreteralreflü cerrahisi, böbreğin çıkarılması işlemi (nefrektomi), çift böbrek anomalileri, bazı nörojen mesane ameliyatları olarak ifade edilebilir. Bu yöntem büyüklerde sıkça kullanılıyor ülkemizde. Ancak çocuklarda henüz dünyada dahi yeni uygulanmaya başlandı.