‘Öteki’ bankadan insani hedefler

Dünyayı uluslararası sermaye yönetiyor. Bu sermayenin arkasında ise Amerika ve Batı var. IMF, Dünya Bankası, Moody’s hep Batı finansal düzenine göre kurulmuş ve onların yönettiği kurumlar. Amerika bir ülkeye kızdığında topuyla tüfeğiyle girmesi gerekmiyor, notu düşürüveriyor derecelendirme kuruluşları. Veya işte Dünya Bankası’nın yapısı. Brezilya ve Türkiye’nin son yıllardaki büyümesi ortada. Ama Dünya Bankası’nın öyle bir yapısı var ki Belçika’nın oy hakkı, bizden de, Brezilya’dan da daha güçlü bu bankada. Ancak Dünya artık eski dünya değil.

Işık Doğu’dan

Çin kimilerine göre 10, kimilerine göre 20 yıl içinde dünyanın en büyük ekonomisi olacak. Dünyanın lideri olan bu ülkenin, Batı’nın kurduğu bir oyun planını daha fazla sürdürmesi eşyanın tabiatına aykırı. Nitekim önce Asya Kalkınma Bankası’nı kurdular. Ardından kendi derecelendirme şirketlerini kurdular. Önümüzdeki 5 yılın yıldız ülkeleri olacak Brezilya, Çin, Hindistan, Güney Afrika, Rusya şimdi de bir araya gelip Dünya Bankası’na alternatif olabilecek bir banka kurdular. New Development Bank, her ülke cebinden 2 milyar dolar çıkarıp sermaye olarak koydu. Bankanın hükmettiği kaynak şimdilik 50 milyar dolar. Yeni ülkelerin üye olmasıyla trilyon dolarları bulacak bir finansman ile karşı karşıyayız. New Development Bank’ın Finanstan Sorumlu Başkan Yardımcısı Leslie Maasdorp geçen hafta enerji konferansı için Türkiye’deydi. Maasdorp ile buluşup yeni dünyayı konuştuk.

İŞLER FARKLI YÜRÜYOR

- Dünya Bankası nerelerde eksik kalıyor da bu banka kuruldu. Aslında bu banka neden kuruldu?

Dünya Bankası, 2. Dünya Savaşı’nın ardından 1944’te kuruldu. Avrupa çöküntü içindeydi. Avrupa’yı tekrar kurmak için bunların bir araya gelmesi gerekiyordu. Dünya Bankası, bu nedenle kuruldu. 70 yıldır da daha çok altyapı yatırımlarına konsantre oldu. Ülkelerin yol, baraj gibi büyük projelerinin yapımına kredi verdi. Bugün politik ve ekonomik dengeler 70 yıl öncesinden çok farklı.

Belçika mesela o dönem koloniler yöneten bir ülkeydi, çok büyük bir güçtü. Bugün o kadar da önemli bir aktör değil. Ama Dünya Bankası o dönemin güç dengelerine göre kurulduğu için Belçika’nın kurumda, Brezilya’dan dahi çok sözü geçiyor. Son 30 yılda en büyük olay Çin’in yükselişi oldu. Hindistan’ın, Brezilya’nın yükselişi oldu. Tüm bu ekonomiler gittikçe daha çok önem kazandı ama Dünya Bankası’ndaki oy hakları küçük. Bu nedenle, Çin, Rusya, Brezilya, Hindistan, Güney Afrika (BRIC ülkeleri) bir araya gelerek, bir yıl önce New Development Bank’ı kurmaya karar verdi. Her ülke 2 milyar dolar koydu. Bu rakamla başladı, 50 milyar dolarlık bir fon büyüklüğüne ulaştı şu anda.

Yeşil enerjiye destek

- Hangi projeleri destekleyecek bu banka?

Büyük altyapı, enerji projelerine kredi vereceğiz. Ancak dünyanın yeni değerlerine uygun, çevreye duyarlı, hava kirliliği yapmayan alanlarına. Mesela kömür yatırımına kaynak temin etmeyeceğiz. Sürdürülebilir yatırımlara destek olacağız, kuruluş anayasamızda bu var çünkü. Dünya Bankası 1950’lerde
kurulduğu için bu yok anayasalarında. Biz ise bunun üzerinde temellendiriyoruz her şeyi.

- Bu bankayı bu misyondaki diğer bankalardan ayırt eden şey ne?

Öncelikle sürdürülebilirliği ön plana alması. Ülkelerin kendi yerel para birimlerinde kredi açacak olması. Çünkü mesela işte dolar üzerinden kredi aldınız, ülkenizde kriz çıktı ve paranızın değeri düştü, siz hala dolar ödüyorsunuz. Kaybınız çok fazla olabiliyor, çok büyük dezavantaj. Çok pahalıya mal oluyor size o zaman, biz bunu yapmayacağız. En önemlisi gelişmekte olan ülkelere kredi açacağız. Bankanın kontrolü gelişmekte olan ülkelerde olacak zaten. Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika sahiplendi. Dünya Bankası, Avrupa Yatırım Bankası, IMF ise Batılı ülkeler tarafından kontrol ediliyor.

Kapımız herkese açık

- Başka ülkeler de üye olabilir mi?

Global bir yapıda banka, diğer ülkelere de açılacağız. Türkiye, Meksika, İran, Nijerya gibi gelişmekte olan ülkelerden talep olacağı açık. Türkiye en doğru ülke olur Ortadoğu’dan. Yeni üye girişlerine kapımız açık yani.

- Şu ana kadar herhangi bir şirkete kredi açtınız mı?

Kurulalı bir yıl oldu, şu ana kadar 5 üye ülkede, 5 projeye 1 milyar dolar tutarında finansman sağladık. Hepsi güneş ve yenilenebilir gibi yeşil enerji projeleriydi.

- Bunlar arasında Türkiye’den proje var mı?

Yok, Türkiye henüz üyeler arasında değil çünkü. Bu banka sadece üye ülke ve üye ülkedeki şirketlere finansman sağlıyor.

- Böyle bir bankayı kurmak kimin fikriydi?

Hindistan ve Çin düşündü. Ancak 5 ülke eşit payla temsil ediliyor. Dünya Bankası’nda Amerika domine eder ve veto hakkı vardır. Her zaman başkanı Amerikalı olur. IMF’in başı ise her zaman bir Avrupalı olur. Bizim bankanın başkanı her 5 yılda bir değişecek. Şu andaki başkan Hintli mesela.

- Dünyada fakirlik son bulmuyor aksine uçurum korkutucu boyutlarda açılıyor. Var olan finans sistemi bunu çözemiyor. Adam Smith’in reçetesi dertlere çare olmadı...

Dünya 50 yıl önceye göre çok daha zengin ama eşitsizlik çok daha fazla. Kapitalizm geliştikçe aynı zamanda sosyal eşitsizlik çok arttı. Bu eşitsizliğin azaltılması için çalışacak bankamız. Bu nedenle altyapı yatırımlarını çok önemsiyoruz.

Özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki en temel ihtiyaçları karşılayacak altyapı yatırımlarının yapılması hayat kalitesini çok yükseltecek. Bu da ekonomiyi tabii.

En uzaktaki köye eğitim, su, elektrik, hastane götürebileceksiniz. Bunlar gidince o ülkeler otomatikman zenginleşecek, insanlar daha insani koşullarda yaşayacak.

İnternetle dünyaya ulaşabiliyorsan, ürününü oradan pazarlayabiliyorsan, iletişimin dışında kalamazsın.

İnsanlar arasındaki köprü bu, bu nedenle telekom altyapısı çok önemli. En büyük işsizlik ve büyük fakirlik gelişmekte olan ülkelerde. Hayat kalitesi için sağlık ve eğitim çok önemli. Eğer yol varsa eğitim vermesi için öğretmen gönderebiliyorsunuz köye. Hepsi birbirine bağlı. Basit şeyler gibi ama ülkelerin gelişimi buna bağlı.

Türkiye, Ortadoğu’nun lideri

- Gelişmekte olan ülkeler arasında Türkiye’ye nerede görüyorsunuz?

İyi yönetilirse Türkiye, ekonomik ve politik olarak Ortadoğu’nun en büyük gücü olma potansiyeline sahip. Son darbe girişiminden sonra halkın muhteşem bir refleksi oldu. Her 10 yılda bir gerçekleşen darbelerin artık olmayacağı aşikar. İnsanlarının gelişimine çok büyük bir güven doğdu. Türkiye iyi yönetilirse Ortadoğu’nun politik ve ekonomik lideri olur.

Mavi Akım’ı destekleriz

- Mavi Akım projesi ile ilgili ne düşünüyorsunuz?

Tam bizim para vereceğimiz bir proje bu. En doğru iş, bunun gibi projelere destek oluyoruz. Özellikle iki ve fazla ülkeyi kapsayan, fayda yaratan projeler daha iyidir her zaman.

- Parayı ülkelere mi veriyorsunuz, şirketlere mi?

İkisine de. Ancak özel şirketlerin alması için ülkelerin üye olması gerekiyor. Dünya Bankası ise sadece devletlere verir. Biz daha hızlı olacağız kredi verirken. Daha hızlı, esnek olacağız...

Çin 70 yeni havaalanı istiyor

- Gelişmekte olan ülkelerde yoksulluğu azaltacaksınız, doğru mu anlıyorum?

Buna çok konsantre olacağız. Gelişmekte olan ülkelerde büyük altyapı projeleri olacak. Çin’de dahi büyük altyapı projelerine ihtiyaç var. Çin, 70 havaalanı yapmak istiyor. Kaliteli büyük yollar istiyor. Türkiye’yi düşünün insanların yaşam kalitesini yükseltecek daha ne yatırımlara ihtiyaç var. Desteklediğimiz yatırımlar dünyanın yeni yatırım trendlerini takip eden, dünyayı düşünen, sürdürülebilirliği olan projeler olacak. Enerji, altyapı, ulaşım, teknoloji, hızlı tren, liman, havaalanı yatırımlarına finansman sağlayacağız.

Çin kendi Moody’s’ini çoktan kurdu bile

- Batı’ya alternatif diğer finans kurumları da kurulacak mı? Derecelendirme kurumları gibi... Türkiye en son Moody’s örneğinde yaşadı, politik davranabiliyorlar...

Kaçınılmaz şekilde olacak bu. Bakın önümüzdeki 15 - 20 yılda Çin en büyük ekonomi olacak. Amerika’ya başkaldıran yapıları şimdiden kuruyor tabii. Çin mesela kendi derecelendirme şirketini kurdu. Chengxin adındaki şirket Çin’in Moody’s’i. Zaman alıyor ama tabii ki oluyor. Beş yıldan daha az bir sürede alternatif finansal sistem kurulmuş olacak. Bütün Afrika’yı Çin döşüyor. Dünya çok çabuk değişiyor. Amerika’daki seçim sürecine baksanıza. İnsanlar Amerika’yı çok zengin zannediyor ama 40 milyon fakir var orada. Herkes Manhattan’da yaşamıyor. Fakir ve kızgın insanlar, kiralarını ödeyemiyorlar. Niye Trump destek görüyor zannediyorsunuz? Amerika büyük problemlerle boğuşuyor...