Bir damla yağmur düşmezken sel vurdu! Dubai'de çakan şimşeklerin sırrı: 'Drone yaptı'
Yakın zamanda Birleşik Arap Emirlikleri’nin Dubai kentinde yaşanan sel felaketinin ardından ortaya çıkan görüntüler tüm dünyayı şoke etti. Normal koşullarda 1,5 ila 2 yılda yağması gereken yağmurun yaklaşık 24 saat içinde yağmış olması, Dubai’de hayatı tam anlamıyla felç etti. Peki, hayatı durma noktasına getiren yağışların, gökyüzünde beliren şimşeklerin ardındaki neden tam olarak ne?
Birleşik Arap Emirlikleri ve Umman'da yaşanan şiddetli yağışların ardından şoke edici görüntüler ortaya çıktı. 1949 yılından bu yana görülen en şiddetli afetin faturası da ağır oldu. Maddi hasarın büyük olduğu afet Dubai’deki hava trafiğini de durma noktasına getirirken, sel baskınlarından dolayı en az 21 kişi hayatını kaybetti. Yaşanan afetten kısa süre sonra sosyal medyada dolaşıma sokulan bazı iddialar afetin arkasında Birleşik Arap Emirlikleri’nin uzun süredir uyguladığı bulut tohumlama işleminin olabileceği öne sürülüyordu. Yaşanan afeti nadir rastlanan şiddetli bir fırtına olarak gören uzmanlara göre yılda metrekare başına birkaç santim kadar yağmur alan Arap Yarımadası’nda yaşanan böyle bir afetin arkasında bulut tohumlama ihtimalinin bulunuyor olması düşük bir ihtimal. Peki bulut tohumlama işlemi tam olarak ne ve nasıl yapılıyor?
UZUN YILLARDIR YAPILIYOR, 2 YÖNTEMİ VAR
Bulut tohumlama işlemi özetle insan müdahalesi sonucunda yağmuru tetiklemeye ve daha fazla yağmur üretmeye yardımcı olan bir teknik olarak biliniyor. Bu işlem 2000’li yılların başından bu yana Birleşik Arap Emirlikleri’nde su güvenliği endişelerini gidermek amacıyla uçaklar tarafından gerçekleştiriliyor.
Dünyanın birçok farklı coğrafyasında zaman zaman uygulanan bu yöntemi Avustralya, Çin, Hindistan, İsrail, Güney Afrika ve Amerika Birleşik Devletleri de dahil olmak üzere dünya çapında birçok ülkenin denediği biliniyor. Yapılan araştırmalarda, bu yöntemin yağan yağmur oranını arttırdığı sonucuna ulaşılmış olsa da bu artışın sağanak yağışı daha büyük bir sağanak yağışa dönüştürmeye yetecek kadar olabileceği ve sele dönüştüremeyeceği sonucuna ulaşıldı.
Sıcaklıkların 50 dereceyi bulduğu Dubai’de yapay yağmur uygulaması iki yöntemle gerçekleşiyor. Birincisi, uçak veya özel ekipmanlar aracılığıyla bulutlara kimyasal maddeler püskürtmek. Bu kimyasallar, bulut içindeki su damlacıklarının bir araya gelerek yağmur oluşturmasını teşvik ediyor. İkinci yöntem ise elektroşok. Dubai’de gerçekleştirilen yöntem de bunun aynısı. Bu yöntemde, bulutlara drone ile doğrudan elektrik yükü veriliyor. Bu elektrik yükü, bulut içindeki su damlacıklarının çarpışarak bir araya gelmesini sağlıyor.
Ancak bu işleme eleştirel yaklaşan birçok kişi, yabancı maddelerin atmosfere salınmasının hava kalitesini ve ekosistemleri potansiyel olarak etkilemesinin istenmeyen sonuçlarından endişe etmeye devam ediyor. Bu konuda çalışan bilim insanları ise işlemin endişe edildiği gibi çevreye zarar vermediğini ifade ediyor. ABD’nin Nevada eyaletinde bulunan Çöl Araştırma Enstitüsü (DRI), tohumlama işlemi sırasında doğada bulunan ve zararlı olmayan gümüş iyodür kullanıldığına dikkat çekildığına dikkat çekiyor.
Birleşik Arap Emirlikleri, özellikle kurak mevsimde yağış miktarını artırmak için uzun yıllardır bulut tohumlama yöntemini kullanıyor. Kurak iklimi nedeniyle su rezervlerini korumak konusunda zorluk yaşayan ülke, bu sayede yağış miktarını artırarak olası su sorunlarının önüne geçmeye çalışıyor. Ülke, su kıtlığını azaltmak için bulut tohumlama teknolojisine ve araştırmalarına aktif olarak yatırım yapıyor. BAE İklim Değişikliği Çevre Bakanı Mariam Al Mheiri'ye göre, ülkenin yağmuru artırma girişimi, gıda ve su güvenliğini artırmanın yanı sıra yer altı suyu rezervlerini yenilemek ve turizmi teşvik etmek için de hayati önem taşıyor. BAE, bu konuda ABD'deki Ulusal Atmosfer Araştırmaları Merkezi (NCAR), Güney Afrika'daki Witwatersrand Üniversitesi ve NASA ile iş birliği yapıyor.
'UZUN SÜRELİ ARAŞTIRMA YAPILMASI GEREKİYOR'
Birleşik Arap Emirlikleri Ulusal Meteoroloji Merkezi (NCM) Genel Müdür Yardımcısı Omar Al Yazeedi’de İngiliz medya kuruluşu The Guardian Gazetesi’ne verdiği demeçte aşırı yağışlar sırasında herhangi bir tohumlama işleminin yapılmadığını belirtti. Yazeedi, “Bu özel hava durumu sırasında herhangi bir tohumlama operasyonu yapmadık. Bulut tohumlamanın özü, bulutları yağıştan önce daha erken bir aşamada hedeflemektir. Şiddetli fırtına senaryosunda ekim faaliyetlerine girişmek boşuna bir çaba olacaktır” dedi. Ancak yapılan açıklamada fırtınadan önceki günlerde bir tohumlama yapılıp yapılmadığı konusu cevapsız kaldı.
Dubai’de yaşanan felaketin arka planında tohumlama işleminin bulunuyor olmasının düşük bir ihtimal olduğunu ifade eden bilim insanları, böyle bir durumun tespit edilebilmesi için uzun süreli kapsamlı araştırma yapılması gerektiğine dikkat çekiyor.
Yapılan araştırmalara göre gelecekte afet boyutuna ulaşabilecek aşırı yağışların küresel ısınmayla birlikte artması öngörülüyor. İklim araştırmalarına ilişkin son değerlendirmeler ise Arap Yarımadası'ndaki yağış eğilimleri ve iklim değişikliğinin küresel ısınmadan nasıl etkileneceğine ilişkin henüz yeterli veri olmadığını ortaya koyuyor. Ancak araştırmacılar, küresel ısınmanın önümüzdeki yıllarda kötüleşmeye devam etmesine izin verildiği senaryoda, bölgedeki aşırı sağanak yağışların büyük olasılıkla daha yoğun ve daha sık hale geleceğini düşünüyor.