Yaramaz çocuklara ne oldu?

Maalesef ilaç suistimalinden çocuklarımız da nasibini alıyor. Neredeyse tüm yaramaz çocuklara hiperaktivite teşhisi konuyor ve ciddi yan etkileri olan ilaçlar reçete ediliyor

Farkında mısınız? Son zamanlarda kimse çocuğu için yaramaz sıfatını kullanmıyor, bu kelimenin yerini ‘hiperaktif’ aldı. Artık yaramaz çocuklar yok hiperaktif çocuklar var. Dildeki bu basit değişimin ilaç suistimaline zemin hazırlayan bir boyutu olabileceği aklınıza gelir miydi?

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite (DEHB), otizm spektrumunda yer alan davranışsal bir bozukluktur. Bugün Amerika’da yaşları 4 ile 17 arasında değişen milyonlarca DEHB teşhisi konmuş çocuk var. Bunların hepsi de ciddi yan etkileri olan ilaçlar kullanıyor. Türkiye’de de durum farklı değil. Yani “Çocuğum çok haylaz. Dersine konsantre olamıyor. Dikkat eksikliği olabilir mi acaba?” gibi sorular ve endişelerle bir uzmana başvurursanız, çocuğunuza DEHB teşhisi konması, ilaç tedavisine başlanması yüksek bir olasılık.

Yani her yaramaz çocuğa Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu teşhisi koymaya eğilimli bir anlayış hâkim. Daha da kötüsü DEHB için küçücük çocuklara, gençlere reçete edilen ilaçların hemen tamamı kırmızı reçetelidir ve ciddi yan etkileri vardır.

Sahne arkasındakiler

Diğer yandan, baş etmesi neredeyse imkânsız, yerinde saniye durmayan, hiçbir şekilde konsantre olamayan ve odaklanamadığı için de öğrenme zorluğu yaşayan çocukların sayısı son 50-60 yılda ciddi oranda arttı. Yani, modern yaşamla birlikte Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu diye bir sorunun hayatımıza girdiği doğrudur. Bu gerçeği inkâr etmek mümkün değil. Bakın bu bozukluğun tanımlanması, literatüre girmesi 1960’lı yılların başına rastlıyor. Yani toksik tarımın yükselişiyle, sofralardaki gerçek yiyeceklerin yerini işlenmiş yiyeceklerin almasıyla aynı zamanlar… Bugün çocuklarımız, büyük dedelerinin çocukluğunda var olmayan on binlerce toksik maddeye maruz kalıyor. Doğal olarak da bu toksik bombardımandan en çok onlar etkileniyor.

Hamilelikleri sırasında sigara içen annelerin çocuklarında bu bozukluğa daha sık rastlanıyor. Küçük yaşlarda ağır metallere, özellikle de kurşuna maruz kalmak da DEHB riskini artırıyor. 2016 yılına ait bir çalışma çocuklarda gazlı içecek tüketimi ile DEHB arasında bir ilişkiyi işaret ediyor.⁽¹⁾

Çocuğunuz hapı yutarsa

Gelelim Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu için verilen ilaçlara. Bu ilaçların öyle tehlikeli yan etkileri var ki, değil çocuğunuza düşmanınıza bile vermek istemezsiniz. Bunlardan en popüler olanının prospektüsünde yazanlar dehşet verici. Tabii tüm ilaç prospektüslerinde olduğu gibi adeta okuyan anlamasın diye yazılmış. Ben bunları herkesin anlayabileceği bir dille kaleme almaya çalışacağım.

İlacın en yaygın görülen yan etkileri arasında sinirlilik ve uykusuzluk var.

Bu ilaç çocuğunuzun psikolojisini bozabiliyor, depresyona sokabiliyor.

Bağımlılık yapma ihtimali var, psikoza neden olabiliyor.

Çocuğunuzda gelişim bozukluklarına yol açma ihtimali var.

Sersemlik ve uyuşukluğa neden olabiliyor. Yani, bu ilacı alan çocuğun bisiklete falan binmeye kalkışması bile ciddi risk taşıyor. Allah korusun kaza falan yapabilir.

Kas kramplarına, bulanık görme ve tiklere neden olabiliyor.

Taşikardi, aritmiler gibi kan basıncında ve kalp atım hızında değişikliklere yol açabiliyor.

Sözün özü: Bu ilacı kullanan çocuğunuz kalp hastası olabilir!

Karaciğer fonksiyonlarında bozukluklar görülebilir, tablo karaciğer yetmezliğine kadar gidebiliyor.

Tabii ki bu ilaçları gözünü kırpmadan reçete eden doktor kadar “Yeter ki çocuğum süt dökmüş kuzu gibi olsun, oturup dersine çalışsın” diyerek çocuğuna içiren ebeveynler de sorumlu.

Ve son derece çarpıcı bir bilgi: Amerika’da yapılan bir araştırmanın bulgularına göre, çocukluk ve gençlik yıllarında DEHB ilaçları kullananların yetişkinliklerinde madde bağımlısı olma riskleri, kullanmayanlara kıyasla iki kat daha fazla.⁽²⁾

Dikkat etmeniz gerekenler

Peki, çocuğunuzda DEHB olabileceğinden endişeleniyorsanız ne yapmalı, nasıl bir yaklaşım sergilemelisiniz?

1. Öncelikle DEHB tek değil birçok farklı karakter özelliğinin bir araya geldiği bir sorundur ve detaylı bir şekilde incelenmesi gerekir. Doktorunuzu doğru seçin ve her yaramaz çocuğa bu tanıyı koyup ilaç vermeye hevesli ‘uzmanlardan’ kaçının.

2. Araştırmalar gluten ve şekeri kesmenin, probiyotik zengini bir diyetle bağırsak florasındaki faydalı bakterileri artırmanın büyük fark yarattığını, bu davranışsal bozukluğu kontrol altına almada etkili olduğunu gösteriyor.⁽³⁾ Tabii sağlıklı beslemenin temel kuralı burada da geçerli: Çocuğun diyetinden içi kimyasallarla dolu tüm işlenmiş yiyecekler de çıkarılmalı, sadece gluteni kesmek yetmez.

3. Unutmayın, çoğu zaman sorun çocukta değil ebeveynlerdedir. Başarı odaklı çocuk yetiştirme anlayışımız çocuklar üzerinde büyük bir baskı yaratıyor. Tabii bunun üstüne bir de evlere tıkılmaları, enerjilerini boşaltamamaları ekleniyor. Bırakın çocuk bahçeye çıksın, parka gitsin, arkadaşlarıyla top oynayıp üstü başı çamur içinde eve dönsün. Çocuk çocukluğunu yaşasın, enerjisini boşaltsın. Çocukluğumu düşünüyorum da, bugünkü çocukların yaşadığı hayatı yaşasam büyük ihtimalle bana da DEHB teşhisi konurdu…

1 “Sugar-Sweetened Beverage Consumption Is Adversely Associated with Childhood Attention Deficit/Hyperactivity Disorder” Betau Hwang, L. Chien, Int J Environ Res Public Health. 2016 Jul; 13(7): 678.

2 “Prospective Association of Childhood Attention-deficit/hyperactivity Disorder (ADHD) and Substance Use and Abuse/Dependence: A Meta-Analytic Review” Steve S. Lee, Clin Psychol Rev. 2011 Apr; 31(3): 328341.

3 https://www.psychiatrictimes.com/specialreports/influence-diet-adhd