Aromatik güçler

Mutfağınıza sağlıklı bir dokunuş katmaya ne dersiniz? Nane, sumak, kekik… Birbirinden şifalı bileşenlerle dolu bu bitkiler yaz lezzetlerine çok yakışır

Baharat kullanarak yemeklerinizin, salatalarınızın antioksidan gücünü artırabilir, bağışıklık sisteminizi destekleyebilirsiniz. Bugün yaz mutfağına çok yakışan üç bitkisel gücün sağlık karnelerini inceleyeceğiz ve şifalı olan türlerin hangileri olduğunu öğreneceğiz. 

MİS KOKULU KEKİK

Ete harika bir lezzet veren kekik, mutfak kültürümüzün baş tacı olan baharatlardan biridir. Bu aromatik bitki aslında bir baharattan ziyade doğal bir ilaçtır. Kekik, çağlar boyunca yaraların mikrop kapmasını önlemek için ve solunum yolu enfeksiyonlarının tedavisinde kullanıldı.
Kekiğin 300’den fazla türü yetişiyor. Ama en makbul olanı Thymus vulgaris denen kekik türüdür. Paketlerde baharat olarak satılan kekiklerin bu şifalı tür olmadığını belirtmekte fayda var.

Peki, doğru kekiği nasıl bulacaksınız? Akdeniz kekiği diye bilinen kekik Thymus vulgaris’tir. Farklı yörelerde beyaz kekik, girit kekiği, zahter otu, sivri kekik ve güvey otu olarak da bilinen bu türü tercih edin.

Anti-kanser etki: Kekik sadece kanseri önlemede değil kanser tedavisinde de etkili maddeler içerir. Bu şifalı bitkiye özgü karvakrol adlı bileşenin kanserli tümörlerin gelişimini yavaşlattığı, kanser hücrelerini intihara sürüklediği yolunda bilimsel bulgular var (1). Güzel bir haber: Türkiye’de yetişen kekik türleri, yüksek miktarda karvakrol içeriyor. Sindirimi destekler: Kekik hazımsızlık, sindirim problemi yaşayanlar için harika bir bitkidir.

Güçlü antioksidan etki: ORAC değeri en yüksek üç baharattan biri olan kekik (diğerleri de sumak ve karanfildir) güçlü antioksidan özelliği ile hücreleri serbest radikal hasarına karşı korur. 

Şifalı bahçe nanesi

Tıbbi nane, yani şifalı özellikleri olan nane Mentha piperita olarak bilinen türdür. Bu naneyi pazar tezgâhlarında bulamazsınız. Eğer naneyi şifa niyetine kullanmak istiyorsanız Mentha piperita denen türü satın almalısınız. Bu türe, halk arasında bahçe nanesi de denir.

Mide dostu: Tıbbi nane mide dostudur, hazımsızlık, gaz ve şişkinlik şikâyetlerinde çok etkili bir bitkidir. Mide ve bağırsak sistemini yatıştırır. Mide ve bağırsakların spazmından kaynaklanan ağrılara ve mide bulantısına  iyi gelir.

Alerji semptomlarını hafifletir: Nane antienflamatuar özellikleriyle de ön plana çıkıyor. Bilimsel çalışmalar bu maddenin alerji ve astım semptomlarını hafifletmekte etkili olduğunu gösteriyor ⁽²⁾.

Hücresel yaşlanmayla savaşır:      A ve C vitaminleri, magnezyum, çinko, kalsiyum ve bakır gibi mineraller içeren nane, bitkiye özel bir bileşen olan rosmarinik asit ile güçlü antioksidan özelliklere sahiptir.

Bir süper star: Sumak

Karşınızda antioksidan kapasitesi en yüksek olan baharat var! Salatalara pek yakışan, buruk ve ekşi tadıyla ön plana çıkan bu ilginç lezzet, hücrelerinizi serbest radikal hasarına karşı koruma altına almakta son derece başarılı bir bitkisel güçtür. 

Sumak (Rhus coriaria L.), halk tıbbında sindirim sistemini rahatlatmak, ishali durdurmak, boğaz ağrısını tedavi etmek ve şeker hastalığına karşı ilaç olarak kullanılır. 

Doğal bir diyabet ilacı: Sumağın kan şekeri değerlerini düşürmekte etkili olduğunu gösteren bilimsel çalışmalar var ⁽³⁾.

Damar sertliğine iyi gelir: Halk arasında damar sertliği olarak bilinen damar bozukluğu, kalp damarlarının, beyin atardamarının kalınlaşmasına ve kalp krizlerine, inmeye zemin hazırlar. Bilimsel bulgular ⁽⁴⁾ sumağın, lipidlerin damar çeperlerinde birikmesini engelleyerek kalp sağlığını korumaya yardımcı olduğunu gösteriyor.

Güçlü antioksidan etki: Tüm sebze ve meyvelerden daha yüksek bir antioksidan kapasiteye sahip olan sumak, gücünü antosiyanin gibi polifenollardan alıyor. Sumağın sıra dışı antioksidan kapasitesi hücresel yaşlanmaya ve kronik hastalıklara karşı güçlü bir koruma sağlar.

ÖNERİLER

1. Kekiğinizi ve nanenizi balkonda, hatta mutfak penceresinin önünde bile kolayca yetiştirebilirsiniz. Tabii doğru türler yani Akdeniz kekiği (Thymus vulgaris) ve bahçe nanesi (Mentha piperita) olduğundan emin olun.

2. Cacığınızı tıbbi naneyle çeşnilendirerek, bu bitkinin şifalı özelliklerinden faydalanabilirsiniz.

3. Yaz ayları için ferah bir içecek mi istiyorsunuz? Blenderın içine ev yoğurdu, taze nane, kaya tuzu ve biraz su koyup birkaç dakika çalıştırın. Naneli ayranınız hazır.

4. Et ve tavuk yemeklerini, salataları bol kekikle çeşnilendirin.

5. Sumak, ince doğranmış taze nane ve maydanoz salatasına çok yakışır. Yaz aylarında daha çok sumak ve nane tüketmek için lezzetli bir seçenek.

1  -“Carvacrol and human health: A comprehensive review” Varoni EM, Phytother Res. 2018 Sep;32(9):1675-1687.

 2  -“Anti-inflammatory and anti-allergic effect of rosmarinic acid (RA); inhibition of seasonal allergic rhinoconjunctivitis (SAR) and its mechanism.” K. Inoue, N. Osakabe                            N, C. Sanbongi , Biofactors. 2004;21(1-4):127-31.

 3  - “The Effect of Sumac (Rhus coriaria L.)Powder on Serum Glycemic Status, ApoB, ApoA-I and Total Antioxidant Capacity in Type 2 Diabetic Patients” F. Shidfar,  J Pharm Res. 2014 Autumn; 13(4): 12491255.

 4  - “Tannin extracted from Sumac inhibits vascular smooth muscle cell migration” Hanieh Zargham  and Ramin Zargham, Mcgill J Med. 2008 Nov; 11(2): 119123.