İş hayatında işverenlerin kendilerini korumak adına yaptıklarını öne sürdükleri çok sayıda hatalı davranış var. Bu tür davranışlardan biri de işe girerken işçilere imzalatılan boş senetlerdir. Oysa, bu durum insan haklarına aykırılık teşkil ediyor. Bu yüzden, işçilerin bu tür zorlamalar karşısında işverene karşı tavır koyması gerekiyor. Öte yandan,işçiye imza attırılan boş senetlerin hukuki olarak geçerliliği de yok. Ancak yine de tedbirli olmakta fayda var.
Nasıl imza attırıyor?
Pek çok işverenin, işe aldığı kişilere daha iş ilişkisinin başında boş senet imzalatarak kendilerini güvence altına alabileceklerini düşündükleri görülüyor. Yani bu senetler, işverenler tarafından bir anlamda teminat olarak görülüyor. İşe aldığı kişinin, işyerinde çalışmaya başladıktan sonra kendisine ve/ veya işyerine verebileceği potansiyel zararlara karşı işveren aslında koruma altında. Bu anlamda, işçinin örneğin işyerine büyük bir zarar vermesi durumunda işveren söz konusu durumu ispatlayarak işçiden zararı karşılamasını isteyebilir. Dolayısıyla, hukuken hiçbir geçerliliği olmayan ve aynı zamanda insan haklarına da aykırılık teşkil eden bir uygulamayla işçiden boş senet alınması doğru bir yaklaşım değil.
Sebep gerekli
Senet, hukuken sebebe bağlı bir belgedir. Dolayısıyla, birinden senet alan kişi, söz konusu senedi bir sebebe bağlı olarak almış olmalıdır. Oysa ki, işe daha yeni başlayacak olan işçinin işverenine senet vermesi için ortada herhangi bir sebep bulunmamaktadır. Ayrıca, işçiden gelecek dönemde işverene ve/veya işyerine zarar verebileceği gerekçesiyle senet alınmış olsa bile, bu senedin geçerliliği yoktur. Bu sebeple de işverenlerin, işçilerin ücretlerinin çok üzerinde işyerine verebilecekleri zararlara karşılıksöz konusu yönteme yönelmeleri yanlıştır.
Öte yandan,yukarıda belirtilen şekilde alınan senetlerin işçinin işyerinden ayrılmaması için adeta bir tehdit şeklinde kullanılması işveren açısından son derece olumsuz sonuçlar doğurabilir. Bu anlamda, örneğin işçiden işe girerken alınan boş senedin üzerine işveren tarafından daha sonraki bir zaman için tarih atılması ve belirli bir miktar yazılması durumunda işveren hileli işlem yürütmekle suçlanabilir.
Böyle bir durumda, işçinin imzası üzerinden imzanın atıldığı tarih belirlenebileceğinden, işverenin senede attığı tarihin ve miktarın işçinin imza tarihinden daha sonraki bir zamana tekabül ettiğitespit edilebilir. İşçinin dava yoluna gitmesi halinde, işveren mahkemede hileli işlem yapmakla suçlanacaktır.
İspatta tanık beyanına başvurulabilir
İşverenin işçiden işe girerkenaldığı boş senet,dava yoluyla mahkemeye taşındığında teminat amaçlı alındığının ispatlanması açısından önemli bir husus daha bulunmakta. Yargıtay içtihatlarına göre, verilen senedin teminat amaçlı ve işverenin isteği üzerine verildiğinin, aslında böyle bir borcun söz konusu olmadığının tanık da dahil olmak üzere tüm delillerle ispatlanması söz konusu. Hatta bu husus, senetlerin ispatlanması konusunda önemli bir istisnadır. Bu yüzden, işçiler eğer işveren senedi icraya koyacak olursa ya da konunun mahkemeye taşınması durumunda, senedin hangi amaçla verildiğini ispatlamak için tanık beyanlarına da başvurabilirler. Diğer taraftan, senette “teminat senedidir” ifadesibulunmasadahi, senedin işveren tarafından teminat amacıylaalındığı, yani herhangi bir borçtan kaynaklanmadığı ispatlandığında mahkeme senedin geçersiz olduğuna karar verecektir.
Neden aldığını ispatlamalı...
Mahkeme, dava sürecinde taraflar arasındaki senet ilişkisinin nedenini sorgulayacaktır. Senedi alan ve senedi veren kişi, yani işçi ile işveren arasında senet ilişkisini doğuracak bir sebep bulunmadığının tespit edilmesi halinde, bu senedin işveren tarafından hukuka aykırı bir şekilde alındığı yönünde karar verilecektir. Bu yüzden, senet de geçersiz sayılacaktır.
Maalesef, işçilerin her zaman işe giriş anında boş senet imzalatmak isteyen işverenlere karşı tavır almaları mümkün olmuyor. Özellikle işsizliğin yüksek olduğu dönemlerde... Bu gibi durumlarda, işçilerin alabilecekleri bir tedbir var. İşçiler, bu şekilde imzaladıkları senedin arkasına “teminat senedidir” ifadesini not düşerlerse, küçük de olsa bir koruma sağlamış olacaklardır.
ALO 170 Unutulmamalı
İşçilerin, artniyetli işverenlere karşı boş senet imzalamaması gerekir. Ancak ne yazık ki işveren karşısında pazarlık gücü düşük olan ve o işe çok ihtiyacı olan işçiler, boş senet imzalamak zorunda kalabiliyor. Böyle bir durumda, senedin arkasına not düşmek hukuken koruyucu bir tedbir olacaktır. ALO 170 şikayet hattı ile diğer şikayet kanalları da faydalı olacaktır.
