Hayatımı-zın evde geçirdi-ğimiz süreden daha fazlası işte geçiyor. Emeğimizi uzun sürelerle işverene veriyor, bunun karşılığında hayatımızı sürdürecek geliri elde etmeye çalışıyoruz. Çalışanlar daha çok gelir elde etmek için uzun sürelerle çalışmayı talep edebilirken, işverenler daha çok üretim yapabilmek için çalışanların daha çok çalışmasını isteyebiliyor. Çalışma sürelerinin uzunluğunun kontrolden çıktığı ve çalışanların sağlıklarını tehdit eder noktaya vardığı fark edilmiş durumda. Buna ilişkin devletlerin müdahale zorunluluğu doğmuş, her devlet belli bir süreyi haftalık üst çalışma sınırı olarak kabul etmiştir.
Haftada 45 saat
Ülkemizde haftalık çalışma süresi 45 saat. Haftada bir gün tatil yapmak şartıyla bu 45 saatin çalışılan günlere farklı şekilde dağıtılması mümkün. Birçok işveren üretimi yoğunlaştıracağı günlerde çalışanlarını daha fazla süre ile çalıştırmayı tercih edebiliyor. Haftada 45 saat aşılmadığı sürece çalışan fazla çalışma yapmış olarak kabul edilmiyor.
Ayrıca günlük bir sınır da var. Bir kişinin her hâlükârda günde 11 saatten fazla çalıştırılması yasak. 11 saat, asgari dinlenme süresi göz önüne alınarak belirlenmiş. Çalışan haftada 45 saati aşmasa da günde 11 saati aşar şekilde çalıştıysa aşan süre haftalık süreye bakılmaksızın fazla çalışma olarak kabul ediliyor.
Gece çalışması
Çalışmasının çoğunluğu gece olarak kabul edilen 20.00 ila 06.00 arasına denk gelen çalışanlar gece çalışanı olarak kabul ediliyor. Bu kişilerin günde 7.5 saatten fazla çalıştırılması yasak. Gece çalışan kişinin, aşırı yorulacağı ve kazaya uğrama ihtimalinin yükseleceği düşünülüyor. Son dönemde turizm, özel güvenlik ve sağlık sektörlerinde 7.5 saatlik gece çalışma sınırı kaldırıldı. Bu sektörler dışında haftalık çalışma 45 saati aşmasa da gece çalışması günde 7.5 saati aşıyorsa aşan süre fazla çalışma olarak kabul ediliyor.
Bir çalışmanın fazla çalışma olarak kabul edilmesinin anlamı o süreye ait ödenecek ücretin normalden fazla olarak ödenmesi anlamına geliyor. Çalışan her bir fazla çalıştığı saat için saatlik ücretinin yüzde 50 zamlı ücrete hak kazanıyor. Bu nedenle çalışanların çalıştıkları süreleri dikkatle takip etmeleri, haftalık veya günlük bazda fazla çalışma yapıp yamadıklarını belirlemeleri gerekiyor.
24 saat çalışılamaz!
Ne yazık ki çalışma süreleri her zaman kanunda öngörülen sisteme uygun işlemiyor. Fiili çalışma düzenleriyle hukuka aykırı olsa da çalışanlar çalışmak zorunda bırakılabiliyor. Örneğin fazla çalışma süresi yılda 270 saatle sınırlı olarak düzenlenmiş durumda. Fakat birçok işyerinde yılda 270 saati aşan hatta ikiye, üçe katlayan fazla çalışmaların yapıldığı da bilinen bir gerçek.
Aynı hukuka aykırı uygulama 24 saat çalıştırılma durumunda da söz konusu. Kimi işyerlerinde işçiler 24 saat çalıştırılıp 24 saat veya 48 saat dinlendiriliyor.
Yargıtay, kişinin 24 saat boyunca çalışmasının hayatın olağan akışına aykırı olduğu ve gerçekten bu kadar çalışamayacağı görüşünde. Kişinin mecburen 24 saatlik zaman dilimi içerisinde dinlenmek zorunda kalacağını, yemek yemek, ihtiyaçlarını gidermek için ara vereceğini ve 24 saat boyunca kesintisiz çalışmanın mümkün olmadığını vurguluyor.
Yaptığı hesaplamada, ortalama bir insanın dinlenme ihtiyacından hareket ederek, bir insanın en az dinlenme ve boş zaman ihtiyacını 10 saat olarak değerlendiriyor. Bu nedenle 24 saat çalışan bir kişinin gerçekte fiilen 14 saat çalışmış olabileceğine hükmediyor.
Bu nedenle sadece 11 saati aşan 3 saatlik bölümün fazla çalışma olduğuna karar veriyor.
