1 Ocak’ta çalışmak zorunlu mu?

Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işçiler çalışmaksızın bir günlük ücrete hak kazanırlar. Bu günlerde çalışma yasaklanmamıştır. Taraflar anlaşarak işçinin ilgili günlerde çalışacağına karar verebilirler. İşçiler bu günde çalışmaları halinde çalışmaksızın hak kazandıkları ücrete ek olarak, o günün ücretini de ayrıca alıyorlar. Bazı işverenlerse tatil gününde çalışmanın psikolojik yükünü öngörerek, daha yüksek ücret yerine, ücrete ek izin verme yoluna gidebiliyor. Bununla birlikte ek ücret ödenmeden izin verilmesi kabul edilmiyor. 

Çalışanların aklında genellikle aynı soru bulunuyor. İşveren bayramlarda çalışmaya zorlayabilir mi? İş Kanununa göre çalışanların genel tatillerde izin kullanmaları bir zorunluluk değil. Kanun yapılan işlerin niteliğinin farklı olabileceğini, genel tatilde çalışmanın bir zorunluluk olabileceğini düşünerek genel tatil çalışmalarını serbest bırakmıştır. Fakat çalışanların genel tatillerde çalıştırılabilmeleri ancak kendilerinin verdikleri onaya bağlı tutulmuş durumda. İşverenler bu onayı işçiyi çalışmaya başlatmadan önce imzaladıkları sözleşmelerle alabilecekleri gibi, her bir genel tatil için ayrı ayrı da alabilirler. Onay yazılı alınmalı. Çalışanın onayının alınmadan genel tatilde çalışmaya zorlanması, çalışan lehine haklı fesih nedeni oluşturacak, çalışan iş sözleşmesini feshederek kıdem tazminatını alabilecektir.

Ücret gün üzerinden 

İşçiler genel tatillerde çalışmadan o günlerin ücretine hak kazanırlar. Kanun genel tatillerde çalışanlar için ise, bu kişilerin normal ücretine ek olarak çalıştığı sürelerin ücretinin ayrıca ödeneceğini öngörmüş, tatil yapmayarak çalıştıklarından, çalışılan her gün için o günün ücretinin, çalışılmadan kazanılacak ücrete ekleneceğini belirtmiştir. Yani bir kişi 1 Ocak’ta çalışırsa çalışmaksızın hak kazanacağı bir günlük ücrete bir günlük ücret daha ekleneceğinden, toplam iki günlük ücrete hak kazanır. Kişinin 1 Ocak’ta kaç saat çalıştığı da önemli olmayıp işçinin bir saat dahi bayramda çalıştırılması, genel tatil hakkının kullandırılmaması olarak kabul edildiğinden o günün ücreti tam olarak yansıtılıyor. 

Genel tatilin işçinin hafta tatili gününe rastlaması halinde, işçiye ayrıca bir genel tatil ücreti ödenmiyor, işçi çalışmaksızın sadece bir günlük ücretine hak kazanıyor. Fakat işçinin hafta tatilinde çalıştırılması yasak olduğundan, yukarıdakinin aksine genel tatil olsa da, işçi onay vermiş bulunsa da çalıştırılmaması gerekiyor. İşverenin aksine bir davranışı idari para cezası ile karşılaşmasına sebep olabilecektir. Dolayısıyla işçi hafta tatiline rastlayan genel tatil günü çalıştırılırsa, çalışmasının karşılığında sadece ek bir günlük ücret değil, o gün hukuka aykırı hafta tatili çalışması kabul edilerek ek bir buçuk günlük ücrete hak kazanacaktır. 

1 Ocak’ta tatil yapan işçiler, bu tatilin önlerinde veya sonlarında bulunan günleri de tatillerine eklemek ve 1 Ocak’ı uzun bir dinlenme dönemine çevirmek istemekteler. Bu durumda olan işçiler içinse işverenin elinde iki araç bulunuyor. Bunlardan ilki daha önceki yazımda belirttiğim telafi çalışması. Telafi çalışmasında işveren genel tatil ile hafta tatili arasındaki yarım, bir, bir buçuk işgününü tatil edebilmekte bunun karşılığında işçilerin diğer haftalarda günlük çalışmalarının üzerinde çalışmalarını talep edebilmektedir. Telafi çalışması işçilerin onayını gerektirmediğinden işverenler şartlar oluştuğunda doğrudan bu yola başvurabiliyor. İşyeri genel tatil nedeniyle tatil edildikten sonra, dört ay içinde işçilere telafi çalışması yaptırılabiliyor. Fakat burada dikkat edilmesi gereken şey, telafi çalışma süresinin günde üç saatten fazla olamayacağı ve işçilerin her hâlükârda günde 11 saatten fazla çalıştırılmaması gerektiği. 

Telafi istemeyenler... 

İşverenin elindeki ikinci yol ise Kanundaki değişiklikle yıllık ücretli iznin günlük kullandırılabilmesinin önünün açılması. Artık işverenler bir parçası 10 günden az olmamak şartıyla yıllık ücretli izinleri parçaya bölerek kullandırabildiklerinden, genel tatil öncesi ve sonrası dönemler için çalışanın yıllık ücretli izin sürelerini kullanmasını talep edebilecekler. Hangisinin tercih edileceği ise işverenin yaptığı işe göre tespit edeceği bir durum. Yıllık izin kullanımında tatil olmayan günlerin karşılığı yıllık izinden düşürülecek, bayram izinleri ise yıllık izinden düşürülmeyecektir.