ABD-İsrail ilişkisi tazelenebilir

İsrail, iki yıl içinde 4 seçim yaparak kendisini tam bir kaosun içinde buldu. Medyaya Başbakan Binyamin Netanyahu’nun dönemi bittiğine ilişkin yorumlar yer alsa da, bunun böyle olup olmadığını, yeni hükümet için İsrail meclisinde yapılacak güven oylamasında göreceğiz. “Gelecek Var Partisi” lideri Yair Lapid ve Yamina lideri Naftali Bennett’in, Arap partisinin de aralarında bulunduğu toplam 8 partiyle oluşturduğu koalisyon bloğu, 120 sandalyeli mecliste zor anlar yaşayabilir. Nitekim 8 partinin toplamda 62 vekili bulunuyor.  Hükümeti kurmak içinse 61 milletvekilinin oyu gerekiyor. Dolayısıyla yeni hükümetin güvenoyu alıp almaması “bıçak sırtı” bir durumda.

Nasıl bakılıyor?

Peki ABD bu duruma nasıl bakıyor? Öncelikle kim gelirse gelsin ABD’nin İsrail politikası hiçbir zaman değişmez ve değişmeyecek. Maddi ve manevi her türlü destek sürecek. ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin, İsrailli mevkidaşını Washington’da ağırladığı gün, Başkan Joe Biden, 11. Cumhurbaşkanı seçilen Isaac Herzog’u kutlayarak “İki ülke arasındaki ortaklığın büyümeye devam edeceğinden eminim” mesajını verdi.

Şayet yeni hükümet güvenoyu alırsa, bu konuda daha az tecrübeli bir kadro göreve başlayacak. Netanyahu döneminde Demokratlar ile bozulan ilişkilerin, bu merkez eğilimli yeni hükümetle düzelme şansı doğabilir. Bununla birlikte Biden yönetimi, hükümette hem Arap partisinin yer almasından hem de bazı sol partili üyelerin bulunmasından da memnun olacaktır. Yani,  diyalogların daha yapıcı ve Netanyahu’ya göre gerilimlerin az olacağı beklentisindeki Biden yönetimi, Türkiye’nin İsrail’e yönelik çıkışlarını yakından izlerken, Türkiye Hamas’ı gözden çıkarmadığı sürece Türkiye-İsrail ilişkilerinde bir düzelme beklemiyor.

Bu veriler ışığında İsrail’de yaşanan son gelişmelerin hem ABD hem de Türkiye’ye olası etkilerini uzmanlarla konuştum. Satır başlarıyla anlattıkları şöyle:

‘Arapların desteğine ihtiyaç var’

Dov Zakheim (Pentagon eski Müsteşar Yardımcısı)

- Yeni hükümet Binyamin Netanyahu ve Washington’daki büyükelçisi gibi açıkça partizanlık yapmayacak. Bu da, Demokratlarla ilişkileri geliştirmeye yardımcı olacaktır,

- Yeni hükümet yerleşimlerin genişletilmesi konusunda daha temkinli olacaktır. Ayrıca çoğu Demokrat olan ABD’li Yahudilerin çoğunluğu tarafından daha rahat kabul görebilir. Ancak yeni hükümet İran’la anlaşmaya karşı çıkabilir,

- Yeni hükümet o kadar geniş tabanlı ki, İsrail-Filistin sorununun çözümü için hareket etmek zor olacak. Bununla beraber koalisyon İsrailli Arapların desteğine bağımlı. Bu da, Batı Şeria ve Gazze’deki sıradan İsrailli Arapların ve Filistinlilerin yaşamlarını iyileştirmek için daha fazla kaynak anlamına geliyor.

‘İlişkilerde olumlu gelişme zor’

Selin Nasi (Ankara Politikalar Merkezi Londra Temsilcisi)

- Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Binyamin Netanyahu arasındaki malum kan uyuşmazlığı sebebiyle, hükümet değişikliğini bir fırsat penceresi olarak değerlendirebiliriz. Ancak Türkiye’nin beklentilerinin İsrail tarafında karşılığı olduğundan emin değilim.

- İsrail’in Filistin meselesi konusundaki tutumunda yakın zamanda bir değişiklik beklenmediğinden, ikili ilişkilerde olumlu bir gelişme öngörmüyorum. Bu şartlar altında Türkiye-İsrail arasındaki işbirliğinin 2009 yılı öncesine dönmesi zor görünüyor,

- Joe Biden yönetiminin Filistin politikasına baktığımda, iki devletli çözüm idealini masada tutmakla birlikte, barış için diplomatik çaba harcamak yerine, müzakere için elverişli ortam yaratmayı daha gerçekçi bir hedef olarak benimsediğini görüyorum.

‘Tarihi bir fırsat olacak’

Dan Arbell (Akademisyen, İsrailli eski diplomat)

- İlk kez bir Arap partisinin de yer alacağı yeni koalisyonun onaylanması, bence tarihi bir fırsat. Araplar ve Yahudiler arasındaki gerilimi düşürmeye yardımcı olabilir,

- Yeni hükümet Başkan Joe Biden ile birçok konuyu (İran ve Filistin dahil) kamusal alanda değil, özelde konuşarak ilişkileri iyileştirebilir,

- Filistin sorununa ilişkin anlaşmazlıklar yönetilebilir olacak ancak çözülmeyecek. Bennett ile Lapid, sınırlı yerleşim faaliyeti, iki devletli çözüm üzerinde müzakere olmaması, Batı Şeria’daki ekonomik projeler için güvenlik koordinasyonu gibi konularda statükoyu sürdürmek için aralarında anlaştı.

‘İlişkiler güçlü kalır’

Joseph Potasnik (New York Şehri Hahamlar Kurulu İcra Direktörü)

- İsrail, uzun yıllar özellikle Donald Trump yönetimi döneminde ABD’yle son derece yakın bağlara sahipti. Yeni hükümetle birlikte ilişkilerin güçlü kalmaya devam edeceğine inanıyorum,

- Washington’un Filistinlilere yönelik yaklaşımında küçük bir değişiklik olacağını düşünüyorum.

Başkanlık Trump’a pahalıya patladı!

ABD’nin 45. Başkanı Donald Trump gündemden düşmüyor. Vakfına yönelik soruşturmalar, sosyal medyaya alternatif kurduğu sitenin başarılı olmaması nedeniyle kapanması, Facebook ve Instagram hesaplarının iki yıl daha askıda tutulması gibi onun adına birçok olumsuz haber var. Bununla birlikte Quinnipiac Üniversitesi’nin anketine göre Cumhuriyetçilerin yüzde 66’sı Trump’ı 2024’te partinin favori başkan adayı olarak görüyor.

Trump, 2019’da basın mensuplarıyla konuşmasında başkanlığın kendisine 2 milyar dolardan fazla bir maliyet olduğunu açıklamıştı. Ocak 2016’da net geliri 3.7 milyar dolar olan Trump’ın 2021’deki net geliriyse 2.4 milyar dolara düştü. Trump, milyarderler sıralamasında 2019’da 715. sıradayken, 2021’de 1299’uncu sıraya geriledi. Başkan Biden’ın ise Trump’a göre daha mütevazı, sadece 9 milyon dolarlık net geliri olduğu biliniyor.

Türkler yerel eyaletlerde aktif

ABD’de her ne kadar çok olumlu haberler veremesem de, eyaletlerdeki yerel Türk derneklerinden güzel çalışmalar geliyor. İşte birkaçı:

- Türklerin yoğun olduğu New Jersey eyaletinin Paterson kentinde bir haftalık “Türk Günü” ilan edildi ve belediye başkanlığı binasına Türk bayrağı çekildi. Şehrin resmi kültür elçisi de başarılı işadamı Hüseyin Bayram oldu,

- Rhode İsland Türk Amerikan Kültür Derneği üyeleri, Senatör Jack Reed ile sanal ortamda buluştu. Birçok Kongre üyesi ile yakın temasta olan dernek, Türklerin bölgedeki sesi konumunda,

- Washington D.C. Türk Amerikan Derneği, sonbaharda Kongre üyelerinin de katılacağı büyük bir festival düzenleyeceğini açıkladı.

ABD’DE GÖZDEN KAÇANLAR:

- Başkan Joe Biden’ın Avrupa programı 10 Haziran’da başlıyor. Türkiye dahil 10 ülke lideriyle görüşecek,

- Birleşmiş Milletler, iki yıldır borçlarını ödemeyen 5 ülkenin oy verme haklarını askıya aldı. İran ve Somali bunlara dahil,

- Biden yönetimi, 80 milyon doz Kovid-19 aşısının Haziran sonuna kadar başka ülkelere yollanacağını açıkladı.