Sarıkamış’ta kimilerine göre 30 bin, kimilerine göre 90 bin, kimilerine göre de 250 bin şehit verdik.
Peki niye?
İşte bunu anlayana aşk olsun.
Almanlar, Çanakkale’den sonra da Sarıkamış’ta da, yaşanan felaketlerin baş sorumlusu olarak karşımıza çıkıyor.
Peki, koskoca Osmanlı İmparatorluğu nasıl oluyor da ordusunu Almanların emrine veriyor?
Ve yine çok önemli bir ayrıntı, en muhaliflerin bile vatanseverliğine ve kahramanlığına toz konduramadığı Enver Paşa, niye ve nasıl böyle bir maceraya girişti?
İşte tüm bu soruların cevabını önceki gece Genç Bakış’ta Sarıkamış Dayanışma Grubu Kurucu Başkanı Prof. Dr. Bingür Sönmez’den dinledik. İşte programdan önemli satır başları...
Sarıkamış yarası!
- Sarıkamış’ta doğdum, büyüdüm. Dedemin köyü Bardız, savaşın başlangıç ve bitiş noktasıdır. Çocukluğum dağların arasındaki şehitliklerde geçti. Yağmur yağdığı zaman biz dağın eteklerinden mermi, fişek toplardık. O şehitliklerin sahipsizliği ve donarak tek kurşun atmadan yaşamını yitiren zavallılar yaklaşımı benim içimde yaraydı. Bu hep ağırıma gitti.
- 6 Temmuz 2003’te Necati Bölükbaşı bizi Allahuekber Dağları’na götürdü. Çok kalabalıktı. Bütün medya oradaydı. Sandım ki bütün Türkiye duydu. Hiçbir yerde haber çıkmadı. Sonra yürüyüş yapmaya karar verdik. 2003’te 250 kişi, ikinci sene 4 bin, 2 yıl önce de 100 bin genç o dağlarda yürüdük.
Enver Paşa kimdir?
- 1881 doğumlu. Çok zeki, çalışkan, İttihat Terakki’nin en etkili isimlerinden, deli cesareti olan bir asker. 1908’de Yarbay iken Berlin’e askeri ataşe olarak gidip 1.5 yıl orada kalıyor. Alman hayranlığı o zaman başlıyor. Bronsart’ın anılarında şöyle bir cümle var: “Almanların menfaati için en uygun insan Enver’dir.” Önce Genelkurmay Başkanı, sonra padişahın damadı oluyor. Arkasında muazzam Alman ve saray desteği var. Askerliğin hızlandırılmış modeli olmaz ama o hızla terfi ediyor.
- Belinde silahla, sadrazamın istifa dilekçesini götürüp, padişaha imzalatabilen bir insan.
- Bir üst bir altı Divan-ı Harbe vermeden idam edebilir kuralını çıkartıyor. Bunu çok istismar eden komutanlar oluyor.
- Enveriye denen şapkayı icat ediyor.
- Enveriye adında bir yazı icat ederek harf devrimi yapıyor.
- Bedelli askerliği kaldırmış. O zaman gayrimüslim vatandaşlarımız askere alınmıyor, 2 milyon altın gelir sağlanıyor. O askere alıyor, sonra sorunlar yaşanıyor.
Utanılacak bir tablo
- Enver Paşa Almanya’ya giderken itiraf gibi bir veda yazıyor. “Osmanlı ordusu Dünya Harbi’nde üzerine olabildiğince fazla düşman çekerek diğer cephelerde savaşan Almanları rahatlatma vazifesi üstlenmiştir.” Bu utanılacak bir şey.
- Meclis’e danışılmadan 1. Dünya Savaşı’na girdik. Enver, Cemal ve Talat Paşa’nın arasında verilen bir karardır.
- Askeri dehası, Mustafa Kemal gibi Kurtuluş Savaşı’nı yönetmeye yeterli değildi.
- Ruslar, Sakarya Savaşı’na kadar Enver Paşa’yı ciddi şekilde himayeye alıyorlar. Enver Paşa onların tarafında görünüp Orta Asya’ya gidip Turan Yolu’nu açmayı düşünüyor.
- Eğer Mustafa Kemal, Sakarya Savaşı’nda yenilse, Enver Paşa Batum’a kadar gelip Trabzon’dan Anadolu’ya geçecekti. Rusların amacı İngilizlerin Kafkaslara gelmesini engellemekti. Madenler, petrol var. Eğer Enver Paşa gelseydi ikilik yaşanacaktı. Mustafa Kemal’in gücünü sıfırlayacaktı. Sakarya Savaşı kazanıldı ve Ruslar Enver Paşa’yı yok saydı.
Sarıkamış Harekâtı
- Savaş 15 gün, 15 gece sürmüş. 120 bin insan akın akın Sarıkamış’a gidiyor.
- Hafız Hakkı Paşa 55 kilometreyi 8 saatte gideceğini planlıyor. 12 saat sonra Sarıkamış’ta olacağım diye Enver Paşa’ya kararlar yazıyor. İstanbul’dan geliyor, ömründe kış görmemiş. Dağ yollarını bilmeyen, haritalardaki patikaların asfalt olduğunu zannediyor. Elde harita yok; olan haritalar Rusların olandı.
- Bu savaşın bir haini var, o da Almanya. Tehcir kararını Alman Genelkurmayı vermiştir.
- Sarıkamış, Balkan Harbi’nin utancını silmek isteyen kahraman genç subayların savaşıdır.
- Rusların ayaklarında çizmeleri, sırtlarında keçeleri, papakları, kürk eldivenleri vardı. 12 saat savaşıp, 12 saat dinleniyorlardı. Bizim askerlerimiz en son 25 Aralık’ta sıcak yemek yediler. Ellerinde 3 tane peksimet vardı.
- Sarıkamış’a gelindiğinde ordunun yüzde doksanını kaybetmiştik. Karın içinde susuz kalmış insanlar. Mataraların içindeki sular donmuştu.
- Kafkas Cephesi Bolşevik İhtilali’ni 20 yıl öne alan savaştır. Sarıkamış dünya tarihini değiştirmiştir.
- Kurtuluş Savaşı’nın önsözü Çanakkale ise, Çanakkale’nin önsözü Sarıkamış’tır.
Neden gizlendi?
- Enver Paşa Sarıkamış’tan İstanbul’a geldiğinde Pera’da zafer baloları verilmiş. Şam’da havai fişekler patlatılmış. Öyle bir sansür uygulanmış ki hiç kimse Sarıkamış’ı konuşamamış.
- Sarıkamış’tan dönerken esaret anında askeri kayıtlar karargâh ateşinde yakıldı. İlk defa 1919 yılında geri gelenlerin anılarıyla duyuldu.
- Son yüzyıl içerisinde Ruslar ile yapılan her anlaşmada Ankara’da tren yolu yapılmayacaktır şartı konuluyor. Ama Ruslar 93 Harbi’nde Sarıkamış’ı aldıklarında Tiflis’ten Sarıkamış’a, 1916’da Erzurum’u aldıklarında Sarıkamış’tan Erzurum’a tren yolu döşediler.
- Sarıkamış Kafkas Cephesi Araştırma ve Tanıtma Merkezi, Sarıkamış şehitlerine verilen en büyük armağandır. Orman Bakanlığı, 7 dönüm arazi üzerine 2 bin metrekarelik müze yaptırıyor. İçini ben donatacağım.
- Bulgaristan’da dev Rus heykeli var. Onu gördüğümde “Sarıkamış’a böyle bir kahraman heykeli yapmam lazım” dedim. Pınar Öktem bir proje hazırladı. Bu heykel 16 metre uzunluğunda, 10 ton ağırlığında dev bir asker heykeli. 3 metre boyunda örneği yapıldı. Vali izin vermedi.
Özetin özeti: Yakın tarihimiz çok önemli derslerle dolu ama ona bile vakıf değiliz.
