Meclis son kez Gül’ü seçti

Ahmet Necdet Sezer’in görev süresinin sona ermesinden bir ay önce 16 Nisan 2007 tarihinde Cumhurbaşkanlığı seçim süreci başladı. Ak Parti Genel Başkanı ve Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, adayının Abdullah Gül olduğunu 23 Nisan 2007’de Ak Parti Grup toplantısında açıkladı. Meclis’in üye sayısı 550, üçte iki çoğunluk 367, salt çoğunluk ise 276 idi. Ak Parti’nin milletvekili sayısı 363 idi. Gül, rahat bir şekilde üçüncü turda seçilebilirdi. Ancak bir formül siyasi gelişmelerin yönünü değiştirdi. Yargıtay Onursal Başkanı Sabih Kanadoğlu, Meclis’in toplantı yeter sayısının 367 milletvekilinin katılımı ile sağlanacağı tezini ortaya attı.

367 ve e-muhtıra

27 Nisan 2007’de Meclis, ilk tur seçim için 361 üye ile toplandı. Gül, 357 oy aldı. Yani ilk turda seçilmek için gerekli oydan 10 eksik. CHP, Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. Aynı akşam tarihe e-muhtıra olarak geçecek açıklama, Genelkurmay’ın internet sitesine konuldu. Anayasa Mahkemesi kararı öncesi bu muhtıra dikkat çekiciydi. Anayasa Mahkemesi, 1 Mayıs 2007’de Meclis’in toplantı yeter sayısının 367 olması gerektiği yönünde karar aldı. İlk tur oylamayı iptal etti. 6 Mayıs’taki toplantıda, 367 sağlanamayınca Meclis toplanamadı ve Gül adaylıktan çekildi. Bütün bu gelişmelerin temelinde dile getirilmeyen ancak Ankara’da herkesin bildiği bir neden vardı: Ankara’da asker ve bürokrat vesayetine dayalı sistem, rol modeli olacağı gerekçesiyle eşi türbanlı birinin Köşk’e çıkmasını istemiyordu. Cumhurbaşkanlığı seçimi 1980’deki gibi yine sonuçsuz kalıyordu. 3 Mayıs’ta erken seçim kararı alındı.

Üçüncü turda seçildi

Bu atmosfer içinde cumhurbaşkanını halkın seçmesine yönelik düzenlemeler yapıldı. 31 Mayıs 2007’de Meclis’ten geçen yasa; cumhurbaşkanı seçimlerinin 5 yılda bir yapılmasını, cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesini ve seçilen kişinin en fazla iki kez cumhurbaşkanı olarak görev yapacağını hükme bağladı. Sezer, bu kanunu iptal için Anayasa Mahkemesi’ne gönderirken, aynı zamanda halkoylamasına sundu. Yasa, 21 Ekim 2007 tarihinde yapılan referandum sonucunda kabul edildi. Ancak Cumhurbaşkanı Gül, bu referandum öncesinde seçilmişti. Yani anayasa değişikliği henüz referanduma sunulamadığı için cumhurbaşkanı seçimi son kez Meclis tarafından yapıldı. Milletvekili genel seçimi, 22 Temmuz 2007’de yapıldı. Ak Parti, 341 milletvekili çıkardı. MHP’nin 71 milletvekili vardı. MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli oylamaya katılacağını açıkladı. 367 engeli seçim sonuçlarıyla aşılmıştı. Gül, 28 Ağustos’taki 3. tur oylamada, 339 oy alarak cumhurbaşkanı seçildi. Gül’ün görev süresi 28 Ağustos 2014’te sona erdi.

CUMHURİYETİN İLK DÖNEMİNDE GÜÇLÜ CUMHURBAŞKANI VARDI

Kurtuluş Savaşı’ndan sonra 1924 yılında yeni bir anayasa yapıldı. 1924 Anayasası’nda, başbakanın cumhurbaşkanı tarafından milletvekilleri arasından seçilmesi hükmü yer aldı. Buna göre, cumhurbaşkanının seçtiği başbakan, bakanları milletvekilleri arasından seçecek ve cumhurbaşkanının onayına sunacaktı. Onaylanan hükümet listesi ise Meclis’te güvenoyuna sunulacaktı. Hükümeti onaylama yetkisi artık cumhurbaşkanında idi. Bu sistemde de kuvvetler birliği ilkesi hakimdi. Anayasa metni çerçevesinde bu hükümet modeli için parlamenter sisteme yaklaşan Meclis hükümeti modeli denebilir. Ancak devletin başında Atatürk gibi güçlü bir isim vardı. Tek parti dönemiydi. Bu nedenle pratikte Cumhurbaşkanı’nın egemen olduğu bir siyasi dönem yaşandı. Türkiye, 1924 yılından 1960 yılına kadar 1924 Anayasası’na dayalı model ile yönetildi. Her seçim döneminin ardından Meclis’te cumhurbaşkanlığı seçimi yapıldı. Cumhurbaşkanlarının görev süresi 4 yıldı ve yeniden seçilmelerinin önünde engel yoktu. Cumhurbaşkanları aynı zamanda partili idi.
1961 Anayasası ile parlamenter sisteme geçildi. Metin üzerinde güçlü Başbakanlık sistemi yer alıyordu. Ancak askeri vesayet nedeniyle 1960-1980 yılları arasında cumhurbaşkanlarının tümü asker kökenli olarak dayatma yoluyla Meclis’te seçildi. 12 Eylül darbesinden sonra

yapılan 1982 Anayasası ile parlamenter sistemden vazgeçilmedi. Ancak cumhurbaşkanına olağanüstü yetkiler getirilerek, yarı başkanlık sistemine yaklaşan bir parlamenter sistem oluşturuldu. Erdoğan’ın 2014 yılında cumhurbaşkanı seçilmesinden sonra fiilen yarı başkanlık sistemine benzer bir model uygulandı. 16 Nisan 2016 Referandumu’nda getirilen Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne, 24 Haziran’daki seçim sonuçlarının ardından geçildi.

MECLİS'TE CUMHURBAŞKANLIĞI İÇİN 18 KEZ SEÇİM YAPILDI

1923 ile 1961 arasında cumhurbaşkanı seçimi, milletvekili seçimine endeksliydi. Her milletvekili seçiminin ardından oluşan yeni parlamentoda cumhurbaşkanı seçimi yapılıyordu. Cumhurbaşkanlığı seçimi tablosu şöyle:

- Mustafa Kemal Atatürk, 1921 Anayasası’na göre, bir kez seçildi.

- Atatürk, 1924 Anayasası’na göre, 3 kez seçildi.

- İsmet İnönü, 1924 Anayasası’na göre, 4 kez seçildi.

- Celal Bayar, 1924 Anayasası’na göre, 3 kez seçildi.

- Cemal Gürsel, Cevdet Sunay, Fahri Korutürk, 1961 Anayasası’na göre seçildi.

- Kenan Evren, 1982 Anayasası’na göre halk oylaması ile seçildi. Yine bu anayasaya göre, Turgut Özal, Süleyman Demirel, Ahmet Necdet Sezer ve Abdullah Gül seçildi.

- Cumhuriyetin ilanından bu yana Meclis’te 18 Cumhurbaşkanlığı seçimi yapıldı. Bir kez de cumhurbaşkanı halkoylaması ile seçildi.

- Erdoğan, 2007’deki referandumda onaylanan anayasa değişikliği çerçevesinde 2014 yılında halk tarafından seçilen ilk cumhurbaşkanı oldu. Erdoğan, 24 Haziran’daki seçimde, 2016 yılındaki referandumda onaylanan cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine göre halk tarafından seçildi.

CUMHURBAŞKANSIZ YILLAR

27 Mayıs darbesinin ardından 1 yıl 4 ay, 12 Eylül darbesinin ardından 2 yıl bir ay 1980’deki seçim sürecinde 5 ay ve diğer boşluklar dikkate alındığında Türkiye, 4 yıl 40 gün cumhurbaşkansız kaldı.

Cumhurbaşkanı’nın görev süresi, 1923-1961 yılları arasında 4 yıl idi. Bu, 1961 anayasası ile 7 yıla çıkarıldı. Bunun temel nedeni de, genel seçim ile cumhurbaşkanlığı seçimi arasındaki siyasi bağı koparmak isteği oldu. Cumhuriyet Senatosu’nda görev süresi 6 yıl olduğu için cumhurbaşkanın görev süresi buna endeksli olarak 7 yıl olarak belirlendi. 2007 yılında yapılan anayasa değişikliğiyle cumhurbaşkanının görev süresi 5 yıla indirildi.

Cumhurbaşkanını 2014’te halk ilk kez seçti

10 Ağustos’ta yapılan cumhurbaşkanlığı seçiminde halk ilk kez sandığa gitti. Seçimde; Başbakan Recep Tayyip Erdoğan yüzde 51.79, Ekmeleddin İhsanoğlu yüzde 38.44, Selahattin Demirtaş ise yüzde 9.76 oranında oy aldı. İlk turda seçilen Erdoğan, halk tarafından seçilen ilk cumhurbaşkanı oldu. Erdoğan’dan sonra Başbakanlık koltuğuna Ak Parti Genel Başkanlığı’na seçilen Ahmet Davutoğlu oturdu. 2015 Kasım ayındaki seçimlerin ardından yaşanan gelişmelerden sonra Ak Parti Genel Başkanlığı ile Başbakanlık koltuğuna Binali Yıldırım oturdu. Anayasada yer alan yetkilerin yanı sıra halk tarafından seçilmiş olması, Ak Parti Meclis Grubu ve örgütleri üzerindeki etkisinin getirdiği siyasi güç nedeniyle Erdoğan, daha güçlü bir cumhurbaşkanı profili sergiledi. Bu dönemde zaten anayasadaki yetkiler nedeniyle bu yönde bir potansiyele sahip olan yönetim sistemi, fiilen yarı başkanlık sistemine dönüştü. 16 Nisan 2016 Referandumu’nda oylanan anayasa değişikliğinin ardından Erdoğan, Ak Parti Genel Başkanlığı’na da yeniden döndü.

Yeni sistem

Cumhurbaşkanlığı seçimi, 2019 yılının kasım ayında yapılacaktı. Ancak seçim erkene alınarak 24 Haziran 2018’te yapıldı. Seçimde; Ak Parti ve MHP’nin kurduğu Cumhur İttifakı’nın ortak adayı Recep Tayyip Erdoğan yüzde 52.59’luk oy oranıyla ilk turda seçildi. CHP’nin cumhurbaşkanı adayı Muharrem İnce oyların yüzde 30.64’ünü aldı.