BlaIr House’un Türk Konukları

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan 16 Mayıs’ta ABD’ye geliyor. Washington’da Başkan Barack Obama ile buluşacak. Resmi ziyaret boyunca Beyaz Saray’ın resmi konuk evi Blair House’da kalacak. Böylece Amerikan yönetiminin en seçkin konukları arasında girmiş olacak.
Beyaz Saray’ın hemen karşısında yer alan Blair House’un sembolik önemi çok büyük. Daha önce Kraliçe Elizabeth, Charles de Gaulle, Vladimir Putin gibi isimleri ağırlayan binada yabancı liderin kaldığı süre boyunca o ülkenin bayrağı dalgalanıyor. Blair House’a hangi liderlerin davet edileceğine ise bizzat başkan karar veriyor.
Eski protokol sorumlularından Raymond Martinez, bir röportajda davet kriterlerini, “Beraber çalıştığınız herkesi evinize çağırmazsınız. Ya iyi arkadaşsınızdır ya da yakınlaşmak istiyorsunuzdur. Blair House’un davetli listesi de böyle” sözleriyle anlatmıştı.
Türkiye’den ABD’ye resmi ziyarette bulunan ilk lider olan Celal Bayar, aynı zamanda Blair House’un de ilk Türk konuğuydu. Ocak 1954’te Mauritania transatlantiği ile geldiği Washington’da Başkan Dwight Eisonhower’ın konuğu olarak Beyaz Saray’da bir gece geçirdikten sonra ziyaretinin geri kalanında Blair House’da kaldı.

Eldivenlerini unuttu
İsmet İnönü’nün 1964’te Blair House’da kaldığı birkaç gün ise o dönemdeki Türk-Yunan ilişkilerinin aynası gibi. Başkan Lyndon Johnson, İnönü ve Yunan Başbakanı Andreas Papandreu’yu burada arka arkaya ağırlamıştı. Andreas Papandreu’nun ilk eşi Margarita, İnönü çiftinden hemen sonra bu görkemli eve geldiklerinde yaşadıklarını yıllar sonra Türk basınına şöyle anlatmıştı:
“Suitteki dolabı açtığımda Bayan İnönü’nün bir eşarpla, bir çift eldivenini unuttuğunu gördüm. Andreas’a ‘Bunları Türkiye’ye götürüp kendi ellerimle geri verebilmeyi ne kadar isterdim’ dedim. Andreas ‘Maalesef bugün durum, bu söylediğini yapmaya uygun değil, inşallah ileride bir gün’ dedi.”

IMF’le randevu kavgası
Blair House’ın duvar kağıtlarını eski first lady Jacqueline Kennedy seçmiş. Ama 189 yıllık evde internet dahil her imkan var! Zira misafir edilen liderlerin Blair House’u ofisleri gibi kullanabilmesi amaçlanıyor.
Mesela kural olarak üst düzey Amerikalı yetkililer konuk liderlerle kendi makamlarında değil Blair House’da buluşuyor. Bu gelenek kavga konusu bile olmuş! Bülent Ecevit 1999 yılında Washington’a geldiğinde Dünya Bankası ve IMF liderlerinin Blair House’a gelmeyi reddetmesi minik çaplı bir krize neden olmuş, toplantı daha sonra planlandığı gibi konukevinde yapılmıştı.

Evren tadilata inanmadı
Eski protokol şefi Nancy Brinker bir röportajında liderlerin Blair House’da misafir edilmesinin önemini anlattıktan sonra “Ancak bir liderin davet edilmemesi illa ki değer verilmediği anlamına gelmiyor. Bu evin programı çok yoğun, tadilatlar olabilir; kısa ya da gayri resmi gezilerde ise liderler prensip olarak çağrılmıyor” uyarısında bulunmuştu. Bu açıklama tabii liderleri her zaman tatmin etmiyor. Mesela Kenan Evren’in, Haziran 1988’de Blair House’da ağırlanması için yoğun çalışmalar yürütülmüştü. Beyaz Saray, Türk tarafına konukevinin tadilatta olduğunu söyleyerek bunun mümkün olmadığını iletmişti. Gerçekten de ev 1984-1988 arasında baştan aşağı tadilattaydı. Ancak Türk kamuoyu tatmin olmadı. Gazetelerde Evren’in tadilat bittiği halde burada ağırlanmadığı yorumları yapıldı.

Özal ve Camp David
Blair House’da kalmak dünya liderleri için statü sembolü olsa da aykırı örnekler de yok değil. Mesela Turgut Özal neredeyse her yıl Washington’a gitmesine rağmen genellikle sahiplerini tanıdığı Madison Oteli’nde kalıyordu. Tabii 1991 yılında George H. Bush ve ailesiyle Camp David’de samimi bir ortamda buluşması çok daha büyük bir anlam taşıyordu.

Çiller zorla kaldı
Blair House’daki misafirliği en olaylı geçen isim ise Tansu Çiller. Çiller’in Ekim 1993’te Washington’a yaptığı ziyaretten bir anıyı gazeteci Yılmaz Polat kitabında şöyle anlatıyor:
“Resmi ziyaret sona erdiğinde Çiller’in misafirhaneden çıkıp otele yerleşmesi gerekiyordu. Washington’da üç gün daha kalacaktı. Ama Çiller, Blair House’u çok sevdi. Çıkmıyordu. Beyaz Saray, Çiller’e ‘Binayı terk et’ diyemiyordu. Sonunda Çiller’i gezi sonuna kadar Blair House’da misafir etmek zorunda kaldılar.”
Bunlar Blair House’un misafir ettiği Türk liderlerden yalnızca bazıları. Mesela 1967’de Cevdet Sunay, 1972’de Nihat Erim, 1992’de Süleyman Demirel Beyaz Saray ziyaretleri sırasında burada kaldı. Adnan Menderes 1954’teki ilk gezisinde Blair House’a geldi. Mesut Yılmaz 1997 yılında, ABD’ye yaptığı tek ziyarette , Willard Oteli’nde kaldı. Abdullah Gül de 2008’de bu oteli tercih etti. Ahmet Necdet Sezer ise Washington’a hiç gelmedi.

Heyetle İpekçi ilgilendi
Blair House tabii yalnızca dünya liderlerine değil, heyetlerini ve -en azından gündüzleri- gazetecileri de misafir ediyor. İsmet İnönü’nün 1964’teki gezisini Metin Toker ve Abdi İpekçi takip etmişti. Toker yıllar sonra bir yazısında İsmet Paşa’nın Kennedy’nin kabrini ziyaret ettikten sonra trafiğe takıldığını, bu sırada Blair House’a gelen dışişleri bakanlığının zirvesindeki üç isimle İpekçi ve kendisinin sohbet ettiğini yazmıştı.
Burhan Felek ise Cevdet Sunay’ın 1967’deki Washington gezisini biz yazısında şöyle anlatmıştı:
“Sunay Paşa ile Amerika’ya gittimdi. Resmi kafile devlet misafirhanesinde kalıyorlardı. Bizim gibiler ise gece otelde kalıyor, gündüz Blair House’ a gidiyorduk. Misafirhanenin zemin katı oturma salonlarından, telefon odalarından ve daima tazelenen yiyip içme sofrasından mürekkep idi. Burada servis yapan garsonlardan kahve, çay, meyve suları ve her türlü kahvaltılık şeyler istenebilirdi.”

Beyaz Saray’dan büyük
Blair House’da 14 misafir odası, 9 çalışan odası, 35 banyo, 4 yemek odası, büyük oturma ve konferans odaları, spor merkezi, kuaför, kuru temizleyici, çiçekçi ve tabii ki profesyonel bir mutfak bulunuyor. Konukevi 6 bin 500 metrekarelik alanıyla Beyaz Saray’dan daha büyük.

Bir gazetecinin evi
Blair House, ismini gazeteci Francis Preston Blair’den alıyor. ABD’nin kendinden önce gelen liderleri elit bulan ve halkla iç içe siyaset yapmayı prensip edinen başkanı Andrew Jackson, kendine yakın bir gazete arayışı içindeydi. Bunun için Blair’i görevlendirdi. Böylece Globe gazetesinin başına geçen Blair, Jackson’ın propagandasını yapmaya başladı. Gazeteci yıllar içinde Jackson ve Abraham Lincoln dahil birçok başkanın yakın dostu oldu. Özellikle Lincoln’ü Blair House’da defalarca ağırladı. Amerikan hükümeti evi 1942 yılında satın aldı. ABD Başkanı Harry Truman da Beyaz Saray tadilatta olduğu için 1948-52 yılları arasında bir süre burada yaşadı. Blair House yabancı liderlerin yanı sıra yeni seçilen başkanlara da yemin törenlerinden önceki hafta ev sahipliği yapıyor. Bush ailesinin, 2009 yılında Obamaların eve erken gelme talebini başka konukları olduğunu söyleyerek geri çevirmesi hala konuşuluyor.