Veteriner tıpta kök hücre

Kök hücreler, vücudumuzdaki bütün organ ve dokuları oluşturan ana hücrelerdir.

Bir canlının embriyonal döneminden başlayarak yaşamı boyunca her türlü doku ve organların gelişiminde ve yenilenmesinde rol alırlar.

Uzun süre kendini yenileme kapasitesi olan, belli sinyaller eşliğinde farklı hücrelere dönüşebilen "farklılaşmış" hücrelerdir.

Kök hücreler değişme yeteneklerine göre üç grup altında toplanabilir.

Totipotent: Embriyoda ilk 4 gün içinde bulunan hücreler değişme yetenekleri en fazla olan hücrelerdir. Tüm canlı vücüdunu oluşturabildikleri gibi her türlü doku ve organa da dönüşebilirler.

Pluripotent: Bu dönem, totipotent dönemi izleyen 5-6'Incı günden itibaren vücudu oluşturacak sistemlerin (sinir, beyin, kemik, kıkırdak, bağ doku ve yağ dokusu gibi) başladığı dönemdir.  Pluripotent dönem kök hücreleri, gelişimde rol alırlar ancak bir canlıyı tümü ile oluşturamazlar.

Multıpotent: Anne karnındaki bebeğin doku ve organlarının hızla büyümeye başlaması sırasındaki hücrelerdir. Multipotent dönem kök hücreleri, değişme yeteneklerini kısmen kaybederler.

Kök Hücre Çeşitleri

Embriyonik kök hücreler

Multipotent ve pluripotent özelliğe sahip kök hücrelerdir.

Embriyonik olmayan kök hücre

2.1. Erişkin Hök Hücre

2.2. Fetüs Kök Hücre

2.3. Kadavra Kök Hücre

2.1. Erişkin kök hücreler

Erişkin kök hücreler, farklılaşmış bir dokuda bulunan ancak farklılaşmamış hücre grubudur. Bunlar multıpotent özelliktedir. PLASTİSİTE olarak adlandırılan doku ve organların hücre tipine dönüşebilme ve kendini yenileme özelliğine sahiptirler.

2.1.1. Homeopatik kök hücre (kemik iliği % 3-5, periferik kan %0.03-0.05 oranında ve kordon kanında bulunur. Periferik kandaki kök hücreler özel santrifüj tekniği ile elde edilerek istenilen bölgeye uygulanabilir.

2.1.2. Mezenkimal kök hücre olarak ikiye ayrılır. Kemik iliği ve adipöz dokuda bulunur. Mezenkimal kök hücreler bağ dokusunun ana hücreleridir. Yağ, kemik kıkırdak, kas, tendon, ligament ve organların hücrelerine farklılaşabilir.

Kemik iliği, kemik, kas doku, diş pulpası, maksillofasial dokular, karaciğer, lipoaspirasyon materyalleri, kordon stroması, plasenta gibi solid yapılardan enzimatik yöntemler ile kordon kanı, amniyon sıvısı ve sinoviyal sıvıdan adezyon özellikleri nedeniyle ayrıştırılarak elde edilebilir.

Mezenkimal kök hücreler adipozitlere, osteoblastalarakondrositlere, tenositlere iskelet kas hücrelerine ve visseralstromal hücrelere differansiye olabilmektedir. Bunun yanı sıra ekdodermal kaynaklı (nöronlar) ve endodermal kaynaklı (hepatositler) dokulara da differansiye olabilirler. Dejenerasyonun olduğu her hücrenin rejenerasyon fonksiyonuna katkı sağlayabilir.

Migrasyon özelliği ile hasarlı dokuya kolayca ulaşabilirler. Immunsupresif, non-immunojenik özellikte olmaları nedeniyle klinik kullanımdaki AVANTAJI doku uyumunun şart olmadığı, uyumsuz bireylerden bile hazırlanır.

Gen transfer kolaylığı ve dayanıklılığı nedeniyle gen tedavisine uygun olmaları bir başka önemli özellikleridir.

Enzim salgılayarak kalıtsal hastalıklarda enzimal defektleri giderebilme potansiyeli vardır.

Kronik organ yetmezlikleri, akut ve kronik yaralar, diş hekimliğinde implant uygulamaları, omurga ve intervertebral disk rejenerasyonu, nonunıon, artroz, myastenia gravis ve oto-immün hastalıklar endikasyon alanları içerisindedir.

Kök hücre tedavisi tek başına kesinlikle kullanılmaz. Tedavi için ciddi planlama ve değerlendirme gerekmektedir. Bağışıklık baskılanması nadiren de olsa oluşturabilir.

Kök hücreler, vücuda hangi yoldan girerse girsin gidecekleri yeri bulurlar. Çünkü hasarlı bölgeden kana sinyaller ulaşır. Kök hücre elde etmek için özel bir cihaza veya laboratuvar ortamına ihtiyaç vardır. Hastanın kemik iliğinden alınan 30 ml kan özel bir cihazda ayrıştırılarak kök hücre elde edilebilir. Ancak küçük hayvanlarda 30 ml kanın alınmasının getireceği sakıncalar, işlemin anestezi altında yapılacak olması hasta sahipleri tarafından pek olumlu karşılanmamaktadır. Bu nedenle bizim temennimiz kedi ve köpekler için Marmara Üniversitesi Hücre Teknolojileri Laboratuvarı'nda bulunan kök hücre bankasından adipöz yani yağ dokusundan alınan mezenkimal kök hücre temin etmek olmuş ve endikasyona göre uygulanan vakalarda yüksek oranda başarı elde edilmiştir.

Eminim ki yakın bir gelecekte kök hücre tedavisi hem beşeri hem de veteriner tıpta birçok vaka için umut kaynağı olacak.

Veteriner Hande Mutlu

Instagram://@veterinerhandemutlu

Facebook://@veterinerhandemutlu