Çocuklar neden yalan söyler?

Yalan bir hatayı saklamak amacıyla başkalarını yanıltacak biçimde gerçeği saptırma durumudur. Her insan yalan söylemenin yanlış olduğunu ve toplum tarafından hoş karşılanmayacağının farkındadır. Buna rağmen hepimiz zaman zaman bize göre(!) çok küçük ve gerekli olan yalanları söylemekten kendimizi alamayız.

Aslında çocukların yalanları yetişkinlerin yalanlarına oranla son derece masum sayılabilir. Çünkü çocukların söylediği yalanların altında genellikle arkadaşlarından geri kalmamak, övülmek, cezalandırılmaktan korkmak gibi basit nedenler yatar. Aynı zamanda çocuklar, gerçekleri değerlendirme yetisine yetişkinler kadar sahip olmamaları nedeniyle zaman zaman gerçekleri çarpıtabilirler. Özellikle 3-5 yaşlarında hayal güçlerinde canlandırdıkları bir olayı ve rüyalarını gerçekle karıştırabilirler.

Çocuklarda gerçeklik ilkesi zamanla oluşmakta ve tamamlanması neredeyse 7 yaşına kadar sürmektedir. Fakat bu durumlar anne babalar tarafından genellikle çocuğun yalan söylediği şeklinde değerlendirmektedir. Oysaki bu yalanlar gerçek yalan olarak değil sözde yalan olarak değerlendirilmelidir. Çocuğun söylediği sözde yalanların ortaya çıkarılması için çaba gösterilmesi, bu yalanlar nedeniyle cezalandırılması maalesef ki onu yalan söyleme davranışından uzaklaştırmak yerine gerçek yalanların ortaya çıkmasına neden olacaktır.

Peki, çocuklar yalan söylemeyi nasıl öğrenir? Çocuklar model alma ve taklit yoluyla öğrenirler. Anne babasının ya da arkadaşlarının yalan söylediğini, bu yalanlar sayesinde çeşitli avantajlar kazandıklarını fark eden çocuklar, yalan söyleme davranışını deneyimlemeye ve zamanla içselleştirmeye başlarlar. Pek çok anne baba gün içerisinde farkında olmadan çocuklarına yalan söylemeyi öğretmektedir. Gelen bir komşuya ‘evde yok’ dedirtilmesi, telefonda konuşulan bir arkadaşa ‘düğününe gelemedim, çok hasta idim’ denmesi gibi pek çok durum çocuklara yalan kavramını öğretmektedir. 7 yaşından sonra dahi, mantık ve kavrama düzeyi gelişmiş çocuklar, yalan kötü bir şey olsaydı annem babam söylemezdi diye düşünecektir.

Yalanı engellemek için neler yapılabilir?
• Çocuk yalan söylediğinde cezalandırılmamalı, sadece bu davranışının yanlış olduğu anlatılmalıdır.
• Doğru söylemenin ne kadar önemli ve övgüye değer bir davranış olduğu anlatılmalıdır. Bu konuda hikâyelerden yararlanılabilir.
• Yetişkinler özellikle anne baba çocuğa doğruyu söyleme konusunda örnek olmalıdır.
• Çocuklardan başaramayacakları şeyler beklenmemeli ve çocuklar diğer çocuklarla kıyaslanmamalıdır. Böylece çocuğun yalan söylemesini gerektiren durumlar ortaya çıkmayacaktır.
• Koyulan kuralların çocuğun hayatını aşırı sınırlamasından ve bu durumun getirdiği fazla baskıdan uzak durulmalıdır.
• Anne baba çocuk iletişiminin olumlu olmasına özen gösterilmeli, bu konuda anne baba tutumları iyi ayarlanmalıdır.
• Yalan söyleyen çocuk yalancı şeklinde etiketlenmemelidir.
Çocuğun gerçeklik algısı tam olarak oluştuğu halde söylediği yalan söylemesi sürekli ve ciddi bir şekilde devam ediyorsa bu durumun altında psikolojik etkenler yatabilir. Böyle bir durumda mutlaka bir uzmana başvurulmalıdır.

Psikolog/Aile Danışmanı ve Oyun Terapisti
Damla DOĞRU
Instagram: https://www.instagram.com/psikologdamladogru/
Facebook: https://www.facebook.com/psikologdamladogru/