Bademcik iltihabında doğru tedavi nedir?

Bademcik iltihabı çocuklarda en sık rastlanılan hastalıklardandır. Ülkemizde yılda üç milyon kişinin bademcik iltihabı nedeniyle hekime başvurduğu bilinmektedir.

Bademcik iltihabında doğru tedavinin uygulanması çok önemlidir. Gereksiz antibiyotik kullanımı tedavi edici olmazken, ilerleyen süreçte de daha büyük sorunların oluşmasına neden olabilir. Hangi durumda nasıl yol izlenmesi gerektiğini Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Kulak Burun Boğaz Anabilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Kemal Uygur anlattı.

Tonsil olarak da adlandırılan bademcikler, dilin arka kısmında boğazın her iki yanında bulunan, vücudun savunma sisteminin bir parçası olan organlarımızdır. Vücuda giren mikropları yakalayarak, vücudun mikroplarla savaşmasına yardımcı olan hücreleri üretirler.

Vücuda giren bazı bakteri ve virüsler, bademciklerin bu etkisine rağmen yok edilemez ve bademciklerde çoğalarak bademciklerin iltihaplanmasına neden olurlar. Bu duruma bademcik iltihabı (tonsilit) adı verilir. Çoğunlukla bademciklerin iltihabına boğazın arka duvarını oluşturan farenks de eşlik eder ve “tonsillofarenjit” olarak adlandırılır.

Genellikle 5-15 yaşlarında ve kış-ilkbahar döneminde görülür. 2 yaş altı ve 50 yaş üzerinde görülmesi oldukça nadirdir. Bademcik iltihabı tükürük, burun ve boğaz sıvıları gibi vücut sıvılarıyla, yakın temasla, solunum yolundan hava yoluyla çıkan damlacıklar yoluyla insandan insana bulaşabilmektedir.

Hastalığın sebebi yüzde 75 oranında, antibiyotik kullanılmasını gerektirmeyen virüslerdir. Bademcik iltihabı nedeniyle hekime başvuran 10 çocuktan sadece 3'ünde ve 10 erişkinin ise sadece birinde etken bakteriyel yani antibiyotik tedavisine ihtiyaç duyan tiptir. Maalesef ülkemizde hastaların çoğunluğuna gereksiz olarak antibiyotik yazılmaktadır. Kullanılan lüzumsuz antibiyotikler, vücudumuzun doğal florasında bulunan iyi huylu mikropları ortadan kaldırarak birçok yan etkiye ve hastalığın tekrarına sebep olmaktadır.

Viral ya da bakteriyel bademcik iltihabı ayırımında en önemli tanı aracı boğaz kültürüdür. Kültür yapılamayan olgularda hastada öksürük, burun akıntısı veya ses kısıklığının bulunması, bizi viral yani antibiyotik gerektirmeyen tipe yaklaştırmalıdır. Bakteriyel olanların yüzde 90'nında etken A grubu Beta hemolitik streptokoklardır. Eğer kültürde A grubu Beta hemolitik streptokok ürerse, bu hastalarda kullanılan antibiyotik tipine göre 5 veya10 gün tedavi uygulanması gereklidir.

Çok rastlanan bu hastalık, kendi yaptığı rahatsızlıktan çok, vücudun başka yerlerinde çeşitli organlarda meydana getirdiği dolaylı bozukluklar (komplikasyonlar, iltihaplar) sebebiyle oldukça önemlidir.

* Komplikasyonların önlemesi,

* Klinik şikayetlerin kısa sürede düzeltilmesi,

* Okul, kreş veya işe kısa sürede dönüşün sağlanması,

* Yakın temasta bulunan kişilere hastalığın bulaşmasının önlenmesidir.

Tedavide yeterli sıvı alımı çok önemlidir. Bunun yanında hastalara yatak istirahati, ağrı kesici, ateş düşürücü verilmeli, bakteriyel enfeksiyon düşünülenlerde ise antibiyotik tedavisine başlanmalıdır. Antibiyotik kullanımı gerekli olan bakteriyel enfeksiyonda, tedavi verilmese de genellikle hastalık 4-5 günde kendiliğinde iyileşir. Ancak antibiyotik vermek belirgin bir şekilde şikayetleri azaltır. Ayrıca olası bir akut romatizmal ateş (Romatizmal Kalp İltihabı) veya akut glomerülonefrit (böbrek iltihabı) gibi komplikasyonları önler.

Antibiyotik tedavisi doktorun bakteriyel enfeksiyon düşünüp, gerekli gördüğünde uygulanmalıdır. Halk arasında yaygın olarak kullanılan antibiyotik tedavisi uygun olmayan kişilere verildiğinde ishal, karın ağrısı, halsizlik gibi olumsuz etkilere neden olabilmektedir. Ayrıca viral enfeksiyonlarda kullanılan antibiyotikler, virüslere hiç etki etmedikleri gibi bir de bağışıklık sistemimizin önemli bir parçası olan normal flora dediğimiz yararlı olan bakterileri ortadan kaldırırlar. Bu da vücudumuzun savunma sistemine zarar vermektedir.

Antibiyotiklerin az dozda veya kısa süreli kullanımı, hastaların tekrar tekrar boğaz enfeksiyonu geçirmelerine neden olabilmektedir. Streptokokal (Bakteriyel) Tonsillofarenjit de tedavi süresi kullanılan antibiyotik tipine göre 5 veya10 gündür. Hastalar 4-5 'inci günden sonra düzeldikleri için tedaviyi bırakmaktadırlar. Tedavi 3. gün kesilirse hastalığın tekrarlama oranı yüzde 50, 10 günlük antibiyotik kullanıyorsa 7. günde kesilir ise yüzde 34 civarındadır. Bu nedenle mutlaka 10 günlük süreye uyulmalıdır. Viral olduğu düşünülen bademcik enfeksiyonlarında semptomatik tedavi yeterlidir.

Sık bademcik enfeksiyonu geçirilmesi, enfeksiyonun kronikleşip bademciklerde kalıcı hale gelmesi, bademciklerin çok büyüyerek yemek yemeyi zorlaştırıp solunum yolunu tıkayıcı hale gelmesi, bademcik çevresi apse gelişmesi durumlarında hastaların bademciklerinin ameliyatla çıkarılması (tonsillektomi) gerekebilir.