Her çiftin en büyük hayali çocuk sahibi olmaktır. Bazı çiftler evliliklerinin ilk yıllarında çocuk sahibi olmanın çok erken olduğunu düşünebilir ve bu kararı evliliklerinin daha sonraki aşamalarına bırakabilir. Bununla birlikte ilerleyen yaşla birlikte çift gebe kalmaya çalışırken başarı sağlayamayabilir ve bebek sahibi olamayabilir. Bu noktada tüp bebek tedavisi hayallerinizin gerçekleşmesini sağlayacak tedavi yöntemidir.
Tüp bebek tedavisi daha önce infertil olarak değerlendirilen çiftlerden pek çok sağlıklı bebek elde etmeyi mümkün kılmıştır. Uzun vadeli çalışmalar, tüp bebek tedavisi ile gerçekleşen gebeliklerden doğan çocuklarda doğum kusurları veya diğer anormallikler için artmış bir risk olmadığını göstermektedir.
TÜP BEBEK NEDİR?
Tüp bebek tedavisi, kadından alınan yumurtanın erkekten alınan sperm ile laboratuvar ortamında döllenmesi ve rahim içine yerleştirilmesidir. Tüp bebek günümüzde oldukça sık başvurulan bir tedavi yöntemidir.
TÜP BEBEK TEDAVİSİ KİMLERE UYGULANABİLİR?
Aşağıdaki durumlarda tüp bebek tedavisi uygulanabilir:
Her iki tüpün de bloke olması durumunda,
Ovum bozuklukları,
Spermada sperm bulunmadığı durumlarda,
Sperm kalitesi bozuklukları varsa,
İmmünolojik vakalarda,
Servikal faktörler söz konusu olduğunda,
Fallop tüpleri cerrahi olarak alındıysa,
Sperm veya yumurta sayısında yetersizliğin olduğu durumlarda,
İnfertiliteye neden olan yumurtalıklarda kist varlığı,
Hormonal bozukluklar yaşayan hastalar,
Sperm motilitesi ile ilgili bir sorun varsa,
Tekrarlayan düşüklerde
TÜP BEBEK TEDAVİSİ KİMLERE UYGULANAMAZ?
Aşağıdaki durumlarda tüp bebek uygulanamaz:
Sperm üretimi olmayan erkekler
Yumurta üretim işlevini kaybeden kadınlar
Menopozda olan kadınlar
Uterusun çıkarıldığı bir operasyon geçiren kadınlarda.
TÜP BEBEK AŞAMALARI NELERDİR?
Tüp bebek aşamaları bir dizi adımdan oluşur. Tedavi yumurtlama indüksiyonu ile başlar. Erken yumurtlamayı durdurmak için kadına bazı ilaçlar verilir. Yumurtlama, infertilite doktorunun tüp bebek tedavi basamaklarını kontrol etmesine izin veren hcg enjeksiyonu yapılıncaya kadar gerçekleşemez. Daha sonra yumurtlama hcg enjeksiyonu ile tarafımızdan başlatılır.
TÜP BEBEK İŞLEMİNDE İKİ ANA TEKNİK VARDIR:
Klasik IVF (in vitro fertilizasyon): Spermin yumurtanın yanında bırakılması ve ovumun hiçbir müdahale olmadan kendiliğinden döllenmesi beklenir.
Mikroenjeksiyon (ICSI): Döllenmeyi sağlamak için sperm doğrudan mikroskop altında yumurtaya enjekte edilir. Mikroenjeksiyon yöntemi IVF tedavisi sırasında yaygın olarak kullanılır. ICSI, sperm ve yumurtanın başarılı bir şekilde yüksek oranda döllenmesini sağlamak için uygulanan bir tekniktir. Mikroenjeksiyon şiddetli erkek kısırlığında yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Ancak günümüzde tüm tüp bebek uygulamaları ICSI yöntemi ile yapılmaktadır.
YUMURTALIKLARIN UYARILMASI
Tüp bebek tedavisinde yumurtalık stimülasyonu, yumurtalık foliküllerinin gelişimini doğrudan uyaran bir folikül uyarıcı hormon uygulanarak gerçekleştirilir. Yumurtalar doğrudan yumurtalık foliküllerinden gelişmeye başlar.
Tüp bebek takibi sırasında hastaların östradiol hormon ölçümleri, ultrason değerlendirmeleri ve kan testleri yapılır. Ultrason, foliküler gelişimi görüntülemek, endometriyal kalınlığı ölçmek ve uterusu incelemek için kullanılır. Estradiol hormon ölçümleri sağlıklı foliküllerin uygun şekilde geliştiğinin bir göstergesidir.
YUMURTA TOPLAMA
Yumurta toplama, hasta genel anestezi altındayken transvajinal ultrason kullanılarak yapılır. Yumurtaları yumurtalık foliküllerinden almak için küçük bir iğne kullanılır ve toplanan yumurtalar, yumurtaları foliküler sıvıdan ayırmak için embriyoloğa aktarılır.
YUMURTALARIN DÖLLENMESİ
Sağlıklı yumurtalar, sperm ile döllenerek büyümeleri için takibe alınır. Yumurtalar döllendikten sonra embriyo haline gelir ve inkübatöre aktarılır. Çoğu tüp bebek tedavisinde yumurtalar 3-5 gün inkübe edilir. Tercih edilen, embriyoların 5. gün blastosist aşamasına kadar takip edilmesidir. Çünkü blastosistler daha sağlıklı embriyo demektir ve implantasyon olasılığı daha yüksektir. Bu nedenlerle, daha az blastosist genellikle çoğul gebelik oranının da düşmesini sağlayabilir.
Ancak çok sayıda embriyo yoksa bu hastalarda 3. günde embriyolar kullanılır. 5. güne kadar gidilmesi tercih edilmez. Çünkü elimizdeki embriyoların çoğunu yada tamamını kaybedebiliriz.
EMBRİYO TRANSFERİ
Embriyo transferi, embriyolar olgunlaştıktan sonra yapılır. Hastaya uygun endometriyal gelişimini sağlamak için progesteron verilir. Gelişen fetusu desteklemek için endometrium tabakası kalınlaşmalı ve daha vasküler hale gelmelidir. Gelişen embriyoların kalitesine göre 3. gün embriyosu yada 5. gün embriyosu rahim içine enjekte edilir. Hamilelik testi embriyo transferinden 10-12 gün sonra yapılabilir. Bu test her hastanede yapılabilecek basit bir testtir.
TÜP BEBEK TEDAVİSİNDE RİSKLER
Tüp bebek düşünüldüğü kadar masum bir tedavi şekli değildir. Dikkat edilmezse aşağıdaki durumlarla karşılaşılabilir:
Çoğul gebelik ve buna bağlı olarak erken doğum yapma, düşük doğum ağırlıklı bebek doğurma
OHSS (ovarian hiperstimülasyon sendromu)
Dış gebelik
Düşük yapma
Yumurta toplama sırasında anesteziye ve yapılan işleme bağlı riskler
TÜP BEBEK BAŞARI ORANLARI NELERDİR?
Tüp bebeklerin başarı oranları hastanın yaşına bağlı olacaktır.
30 yaşın altında:% 60
35 yaş civarında:% 40
40 yaş civarında: % 15
Bununla birlikte, bu oranlar sadece bir kez IVF denemiş hastalar için geçerlidir. Daha önce 4 kez tedavi gören hastalarda IVF başarı oranı % 90’ın üzerinde olacaktır.
TÜP BEBEK TEDAVİSİNDE SON TEKNOLOJİK GELİŞMELER
Tüp bebek tedavi teknikleri her geçen gün gelişmekte ve yaşamımıza birçok yönden entegre olmaktadır. Bu yeni teknikler, tüp bebek tedavisinin başarı oranlarını artırmaya dayanmaktadır. Kısaca açıklamak gerekirse;
Yüksek başarı oranlarına ulaşmak için en kaliteli spermi seçmemizi sağlayan IMSI mikroenjeksiyon tekniği.
Mikroskop altında yapılan bir testiküler biyopsi (mikro-tese).
Sağlıklı embriyoyu seçmek için çiftlerin genetik muayenesini sağlayan PGD embriyoları
Embriyonun daha sonra kullanılması için sperm ve yumurtaların kriyo-prezervasyon sürecine izin veren dondurma tekniği
Sürekli görüntü sağlayan kameralar yardımıyla embriyolar sürekli olarak izlenmekte ve embriyonik gelişimin kaydedilmesine olanak veren embriyoskopi teknolojileri
Bağışıklık sistemi ile ilgili immünolojik tedaviler.
TÜP BEBEK TEDAVİSİNDE YAŞ SINIRI VAR MIDIR?
Tüp bebek tedavisi 44 yaşına kadar uygulanabilir. Ancak 42 yaşından sonra başarı oranı düşer. 30 yaş altındaki kadınlarda herhangi bir problem tesbit edilmemişse 3 yıla kadar spontan gebelik için beklenebilir. Ancak 30 yaşının üzerindeki kadınlarda 1 yıldan uzun süre beklenmesi önerilmez. 35 yaşının üzerinde ile 6 ay içinde gebelik oluşmayan çiftlerde tüp bebek tedavisine geçilmelidir.
TÜP BEBEK TEDAVİSİ SONRASINDA GEBELİKLER NASIL DEVAM EDER?
Hamileliğin ilk üç ayında gerekli tıbbi destek uygulanırsa, düşük oranları normal gebeliklere benzerdir. Bunun yanında tüp bebek tedavisi sırasında ektopik gebelik olasılığı% 1-3 civarındadır. Bu konularda hasta tedavi öncesinde bilgilendirilmelidir.
TÜP BEBEK KAÇ KEZ UYGULANABİLİR?
Üçüncü seferden sonra başarı oranları düşecektir. Diğer durumlarda hamilelik meydana gelebilir, ancak başarı oranları birinci ve ikinci kez karşılaştırıldığında daha düşük olacaktır. Ancak literatürde belirlenmiş bir tüp bebek tedavi sayısı yoktur. Kadınların bebek sahibi olana kadar ümitlerini kesmemeleri, mutlaka tedaviye devam etmeleri önerilmelidir. İlk IVF tedavisi başarısız olduktan sonra, bir yada iki ay sonra ikinci uygulama uygulanabilir.
TÜP BEBEK SIRASINDA NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR
Hasta sigarayı bırakmalıdır.
Günlük 0.4-1 mg folik asit içeren multivitamini kullanılmalıdır.
Sağlıklı bir diyet uygulanmalıdır.
Lif oranı yüksek gıdalar tüketmelidir.
Günde 6-8 bardak su içilmelidir.
Düzenli egzersiz yapılmalıdır.
Enfeksiyon varsa bu durum kesinlikle doktorunuzla tartışılmalıdır.
Antibiyotikler gibi yeni bir ilaç söz konusuysa, bunu doktorunuzun haberi olmadan kullanmamalısınız.
Enjeksiyon ilaçları buzdolabında saklanmalıdır.
Tüm iğneler tam olarak belirtilen zaman ve miktarda uygulanmalıdır.
Kahve, çay veya kola gibi kafein içeren içecekler günde bir bardaktan fazla tüketilmemelidir.
Alkollü içecekler tüketilmemelidir.
Tedavi sırasında ağır egzersiz ve ağır sporlardan kaçınılmalıdır.
Aşırı sıcak ortamlardan uzak durulmalıdır.
TÜP BEBEK FİYATLARI NEDEN YÜKSEKTİR?
Tüp bebek fiyatları ülkemizde Avrupa ve Amerika ülkelerine göre daha uygundur. Ancak kullanılan teknolojinin pahalı bir teknoloji olması, malzemelerin tamamının ithal olması nedeniyle tüp bebek fiyatları maalesef artmaktadır. Bazı durumlarda tüp bebek fiyatlarına az da olsa devlet katkısı sağlanmaktadır.
Doç.Dr. Aydın Köşüş
Kadın Hastalıkları, Doğum ve Tüp Bebek Uzmanı