İdrarda kan görülmesine ‘hematüri’ diyoruz. Hematüri korkutucu olmakla beraber çocukluk çağında oldukça sık görülen ve genellikle zararsız bir durumdur. Altta yatan sebebe göre çoğunlukla tedavisi mümkün olabilmektedir. Hematüri iki tip olarak görülebilir. Makroskopik hematüri durumunda idrar rengi, içinde bulunan kan miktarına göre pembe, kırmızı ya da kahverengi olarak görülebilir. Mikroskopik hematüride ise idrar gözle normal görünür ancak mikroskop ile bakıldığında kan hücreleri tespit edilir.
İdrar yolu enfeksiyonu önemli etken
Çocuklarda hematüriye sebep olan durumların başında idrar yolu enfeksiyonu gelir. Ayrıca taş, idrar yollarının yapısal bozuklukları, genital bölge ya da böbrek ve idrar yollarının travma nedeni ile zarar görmesi de idrarda kan görülmesine neden olur. Kalsiyum gibi bazı mineral metabolizma bozuklukları, böbrek damarlarının yapısal bozuklukları da çocuklarda hematüri sebepleri arasındadır. Özellikle ergenlik döneminde aşırı egzersiz ve kızlarda adet döneminde de idrarda kan görülebilmektedir. Daha nadir olarak bazı pıhtılaşma bozuklukları da hematüriye sebep olabilir. Ağır metal zehirlenmeleri ve bazı ilaçlar, tümörler de idrarda kan görülmesine yol açabilir.
Ailevi hematüri durumunda bir ailenin bir kaç ferdinde başka hiç bir yakınma ve bulgu olmaksızın idrar mikroskop ile incelendiğinde idrarda kan görülebilir. Bu durum da tehlikesi olmayan bir durumdur ve tedavi de gerektirmez.
Bazı üst solunum yolu ve cilt enfeksiyonları sonrasında böbrek dokusunda oluşan enflamasyon (yangı) cevabı nedeni ile de hematüri görülebilir (enfeksiyon sonrası nefrit). Bu durum çocuklarda geçici olarak tansiyon yüksekliği, idrar miktarında değişiklik, idrarda protein görülmesi ve ödeme yol açabilir. Genellikle zaman içinde normale dönen bu durumda bazı çocuklara destekleyici ilaç tedavisi gerekebilir (tansiyon ilacı, ödem çözücü ilaç vb).
Bazı ilaçlar, gıda boyaları, pancar gibi sebzeler idrar rengini değiştirerek hematüri düşündürebilir. Ancak idrar mikroskop ile incelendiğinde kan hücrelerinin görülmemesi ile gerçek bir hematüri durumu olmadığı anlaşılabilir.
Böbrek dokusunda bozulma şüphesi
Hematürisi olan bir çocukta detaylı bir öykü ve fizik muayene sonrasında idrarın mikroskopik incelenmesi, idrar kültürü ve bazı kan tetkikleri yapılabilir. Çocuğun durumuna göre ultrason, tomografi veya MRI tetkikleri istenebilir. Genel olarak çocuğun öyküsünde ve fizik muayenesinde bir anormallik yoksa böbrek fonksiyon testleri (kanda üre ve kreatinin değerleri) normal ise idrarda sadece kan görülmesi korkutucu bir durum değildir ancak tekrar idrar tahlilleri ile çocuk bir kaç ayda bir takip edilir. İdrarda kan görülmesinin devam etmesi, ek olarak idrarda protein görülmesi veya çocuğun tansiyon yüksekliği ya da kan tetkiklerinde bir anormallik olması altta yatan bir nefrit durumuna işaret edebilir. Nefrit çeşitli nedenlerle böbrek dokusunda meydana gelen enflamasyon ve doku bozulmasının genel adıdır. Böyle bir şüphe var ise böbrekten ince bir iğne ile minik bir doku parçası alınması (biyopsi) ve bu dokunun mikroskopik olarak incelenmesi gerekebilir.
Baş ağrısı ve ödeme dikkat
Çoğunlukla idrarda kan görülmesi tedavi gerektiren bir durum değildir. Eğer yapılan tetkiklerle bir sebep bulunursa sebebe yönelik tedavi planlanabilir. Bir enfeksiyon saptanırsa antibiyotik tedavisi verilir. Eğer kanın sebebi idrar yolları ya da böbrekte saptanan bir taş ise ağrı kesici, sıvı tedavisi veya taşın kırılması ya da çıkarılması gerekebilir. Nefrit gibi önemli rahatsızlıkların saptanması durumunda ise biyopsi sonucuna göre tedavi düzenlenir.
Sonuç olarak çocuklarda hematüri genel olarak korkulacak bir durum değildir. Hematüriye sebep olan önemli rahatsızlıklar başka klinik bulgulara da sebep olacağından (yan ağrısı, ateş, yanma, baş ağrısı, ödem, gelişme geriliği vb) sağlıklı ve hiç bir yakınması olmayan çocuklarda rutin olarak idrar tahlili yapılması da önerilmemektedir.
