Tıp dünyasının Oscar'lı profesörü

Kalın bağırsak kanseri Türkiyede kadın ve erkekte kanser türleri arasında üçüncü sıklıkta görülüyor. Ölüm oranında ise ikinci sıklığa kadar yükselebiliyor. Ama önlenebilir bir tür. Kolon ve rektum hastalıkları üzerine uzmanlaşan Genel Cerrah Prof. Dr. Ayhan Kuzu, “Tam tedavi etmek mümkün ama tarama testlerinin ve doğru ameliyatın yapılması gerekiyor. 50 yaş üstü erkek ve kadınların, ailede hikayesi olanların, eskiden polip alınma hikayesi olanların ve iltihabi bağırsak hastalıklarını 10 yıldan fazla geçirip de tam tedavi olmamış hastaların mutlaka taranmış olması gerekiyor” diyor.

Aynı zamanda Ankara Üniversitesi’nde ders veren Prof. Dr. Kuzu geçtiğimiz aylarda ABD’de rektum kanseri ameliyatı üzerine Ankara Üniversitesi’nden bir ekip olarak hazırladıkları eğitim videosuyla tıp dünyasının Oscar’ı diye tanımlanan ödülle onurlandırıldı. Şimdi kolon kanseri üzerine bir DVD hazırlıyor, yakında cerrahlara ücretsiz olarak dağıtılacak.

- Ödül aldığınız eğitim videonuzun içeriği nedir?

Rektum kalın bağırsağın makata en yakın bölümünü oluşturuyor. Kanser burada yerleştiği zaman bazen hastalara kalıcı torba çıkartmak, yani hastanın ömür boyu torbayla yaşaması gerekiyor. Bu, uygun hastalarda torbayı önleyici “intersfinkterik rezeksiyon” ameliyatı nasıl yapılır onun eğitim videosuydu. Rektumda kanser olursa makadı koruyucu ameliyatın hangi planlar takip edilerek nasıl yapılacağını gösterdik. Her vakada yapamazsınız, uygun vaka olması önemli. Bunun dışında dışkılama fonksiyonlarının bozulduğu dönemlerde sfinkter fonksiyonları (yani makadı sıkma-bırakma) önem arz ediyor. O sfinkterlerin yapısı anatomik olarak ne şekildedir; tedavi ederken cerrahların nasıl bir anatomik bilgiye sahip olması gerekiyor onu gösterdik. Bu yöntemi kurguladığında Prof. Bill Heald belki 80 kez İsveç’e, Norveç’e gitmiş oradaki cerrahlara öğretmek için. Türkiye’ye de geldi dört-beş defa, kurslara katıldı. Bu standardize edildiğinde bir ulusun değerlerini etkiliyor, yaşam süresi artıyor. Bir sonraki jenerasyondaki cerrahlar aynı şeyi yapsın diye önemli noktaları göstermeliyiz.

Animasyon ve çizgi filmle anlatıyor

- Aynı ödülü 2010 yılında da almıştınız. Şimdi ikinci defa aldınız.

Kalın Bağırsak Hastalıkları Bilimsel Kongresi tüm dünyadan bu alanda çalışan en önemli isimlerin katıldığı bir kongre. Orada 2010’da eğitim alanındaki videomuzla çok köklü bir dernek olan Amerikan Kolon Rektum Cerrahisi Derneği’nin ödülünü almıştık. Örneğin bir film yapıyorsanız ve Hollywood en son noktaysa, bilimsel anlamda kendinizi ispat edecekseniz en son nokta orasıdır diyebiliriz. Bu yılki kongre Los Angeles’taydı, yine eğitim alanında en iyi video ödülünü aldık. Arada altı yıl var, bu da çalışmalarımızın devamlılığını göstermesi açısından önemli.

- Videoyu hazırlama sürecinden bahsedebilir misiniz?

Ankara Üniversitesi’nde anatomi bilim dalı ve cerrahi bilim dalının ekip çalışmasının ürünüydü. Benim başkanlığımda Prof. Dr. Halil İbrahim Açar, Doç. Dr. Ayhan Çömert ve Dr. Mehmet Ali Güner’le dört kişilik bir ekiptik. Kadavralar üzerinde çalıştık. Yaklaşık altı dakikalık bir video. Üç dakika da sunuyorsunuz orada.

- Eğitim videolarını bu ödüllere katılma amacıyla mı çekiyorsunuz?

Türkiye’de rektum kanseri tedavisi çok sıkıntılı bir hastalık. Hastaları doğru dürüst ameliyat edemezseniz hastalık nüksediyor. Hastanın yaşam süresi kısalıyor. Bunu İngiltere’ye gittiğimde öğrenmiştim. Uzmanlık eğitiminden geldiğimde Türkiye’de bu sorunun ciddiyetini gördüm. Bu eğitimi Türkiye’de nasıl kurs haline getirebilirim dedim, İngiltere’de beraber çalıştığım hocalarla iki kurs yaptım. Fakat o kursların maliyeti onu tüm ülkeye yaymaya yetmedi. Yetmeyince de Türkçe bir eğitim DVD’si hazırladım 2006’da. Yaklaşık sekiz saat sürüyor. Önce teorik bilgi, kadavra diseksiyonu, ardından çizgi film hali ve sonra da gerçek ameliyat görüntüleri var. Yurtdışından gelen misafirlerime bu DVD’yi verdiğimde “Bunu uluslararası bir eğitim materyali haline getirelim” dediler. Onun için 2008’de İngilizce olarak üç DVD yaptım, çeşitli dillere çevrildi. 2010’da da ödülü aldık bütün videonun üç dakikalık haliyle zaten.

Bir DVD için 350 saat ameliyat

- Bu eğitim materyalleri için ne kadar vakit ayırıyorsunuz?

DVD’yi oluşturmak için çektiğimiz ameliyat 300-350 saati, kurgusu bin-2 bin saati geçer. Eğitim materyali hazırlamak için üzerine yapılan animasyonlar var. Sadece teori anlatmaktansa animasyonlar, üç boyutlu çizgi filmlerin de olması çok etkili. A.Ü. İletişim Fakültesi de ekibin içinde. 16 yıldır benimle olan, ameliyatlarımı, eğitim projelerimi çeken bir arkadaşım var. Her bir çalışmada gelecek jenerasyonlara eğitim materyali olarak ne bırakabiliriz onu düşünüyoruz.

“Emeklerimiz boşa çıkmadı”

- Bu ödül sizin için ne ifade ediyor?

Bilimsel olarak Türkiye’den de böyle bir şey yapılabileceğini, iki kere bu ödülün alınabileceğini gösterdim. Ülkem ve üniversitem açısından gurur duyuyorum. Bu yılki kongrede üniversitemizden dört sunum yapıldı, bu da önemliydi. Emeklerimiz boşa çıkmadı. Unvanı taşıdığımı, gerçek anlamda bu işi yaptığımı düşünüyorum. Manen mutluyum bu açıdan. Sadece bu yıl çıkan uluslararası yayınım beş-altı tane. Bunlardan bir beklentim yok, hedefim Türkiye’de yetişen genç cerrahlar. Benim için de oraya ulaşılmış durumda. Çünkü onlardan çok güzel geri bildirimler alıyorum. Hep teşekkür ediyor, “Videoları izledikten sonra anatomi, tekniğini, biyolojisini daha iyi öğrendik” diyorlar.