Piyale Paşa Camii

250 parça kalyon ve kadırgadan kurtulan sadece Kılıç Ali Paşanın kırk küsur gemisiydi. İmparatorluk bu felaket anında Kılıç Ali Paşanın şahsında genç bir amiral daha kazanmıştı; Piyale Paşa ve Kılıç Ali Paşa. Bu iki büyük denizci de mimar Koca Sinan Ağaya birer cami yaptırdı. Selatin (padişah) camileri hacminde değilseler de, üslupları mimarın dehasını ve yaratıcılığını yansıtır.Tophanede Ayasofyadan esinlenerek tersimlenen cami, doldurulan denizin üzerine inşa edildi. Büyük ustaların hacimce küçük eserleri de muhteşemdir. İstanbullular ömürleri boyunca geçer ve bakar ama inip de ziyaret etmezler. Oysa telaşı bırakıp, bir kere inip Kılıç Ali Paşa Camiini ziyaret etmelidir. Denizcilik Bankasının mendebur binaları daha öteye deniz doldurularak yapılmadan önce Kılıç Ali Paşa Camii sahildeydi; çepeçevre revaklı bir balkon ve Sinanın oya gibi işlediği minyatür bir Ayasofyaydı. Dahi mimar Ayasofyayı en çok anlayan ve özümseyen bir restoratördü. Galiba Kılıç Ali Paşa Camiinin ortaya çıktığı gün bin yıllık Ayasofya yeni bir yorum kazandı.Kıbrısı kuşatan donanmanın ünlü komutanı Piyale Paşanın camii ise, Kasımpaşada meskun mıntıkanın gerisinde kalan bir sahaya inşa edildi. Haliçten açılan kanalla bu geniş ve boş alana kayıklarla ve mavnalarla ulaşılıyordu. Zamanla bu kanal tıkanmıştır ve saha da bir türlü şenlenememiştir. Bizim kuşağın çocukluğunda dahi, Piyale Paşa Camii; etrafındaki hamam, su terazisi gibi külliye artıklarıyla ve birkaç ahşap evciğin serpildiği boş bir sahanın ortasında bütün görkemiyle gözleri doldururdu. Haziresinde, Halvetiyye dergahının dervişlerinin mezar taşları görülür.Piyale Paşa ilginç bir yapıdır; ilk bakışta bir tersaneyi andıran kayıkhane gözleri üzerinde yükselir. Bu ilginç yapıda imparatoruğun denizaşırı İtalyan komşularından gelen esintiler de göze çarpar. İstanbulun bu kıyı semtindeki görkemli eser Osmanlının mimarisinin Rönesans dünyasıyla da bütünleştiğini gösteriyordu. Hele içi; sade taş duvarların üstüne çakılan nefis çini mihrab maalesef bir asırdır ahlaksız ve vandal insanların iştahını çekiyor. Geçen sene bir pano daha gitti ve kimsenin kılı bile kıpırdamadı. Etraftaki mahalle camiye sahip çıkacak durumda değil, İstanbulda yaşayan milyarlar ise İstanbuldan bihaber. Kasımpaşa bölgesi Kaptan Paşanın idaresine bırakılmıştı. Asayişi sağlamak için donanmanın kalyoncu neferleri kol gezerdi. Belirli vergiler Kaptan Paşa adına donanmaya toplanırdı ve binlerce tersane işçisi, ustası ve aileleri, donanma leventleri, binlerce kürekçi mahkumun (forsa) bulunduğu bölgenin asayişi herhalde bugünkünden daha iyiydi. Hiç kimsenin boş alandaki caminin içinden çini çaldığını tarih yazmamıştır. O vakit caminin etrafına inşaat malzemeleri yığan cüretkarlar da yoktu. Piyale Paşa 1553ten beri Kubbealtı veziri ve Sultan II. Selimin damadı idi. Büyük amiralin camii şimdi nerede olduklarını bilmeyen bir muhitin ortasına düşmüş, her yanı örselenen nadide bir mobilya gibi yatıyor. İnsan sormadan edemiyor; 16ncı asır Rönesansından kalma böyle görkemli kaç eserimiz var ki; etrafını münevves yapılar ve inşaat malzemeleri deposu ile dolduruyoruz. Caminin hamamını, yanı başındaki türbeyi, külliyenin diğer parçalarını berbat ediyoruz. Yeşillikler arasında bulunması gereken bu yapıları hangi utanmazlık bu hale getirdi? İmparatorluğun tersane bölgesini, dünya tarihinin bu muhteşem alanını temizleyip düzenleyemeyecek kadar fakir ve aciz miyiz? Gözden çıkardığımız 16ncı asır camileri; Piyale Paşa, Süleymaniye, Sultan Selim camileri gibi eserlerin yerine o güzelliktekileri koyabilecek adamlar mıyız? Cevaplar malum, o takdirde bu pespayelik niye? 1570te Kıbrısı kuşatan donanmaya o komuta ediyordu. İmparatorluğun güçlü amiraliydi. Bir yıl sonra Lepantoda (İnebahtı) Don Juan DAustria komutasındaki Birleşik Avrupa donanması, Osmanlı donanmasını sıkıştırdı ve imha etti.