NASA'dan ayrılıp Türkiye'ye dönen Umut Yıldız Milliyet'e konuştu: Star Wars tüketicisiyim

SEYHAN AKINCI- Türkiye’ye kesin dönüş yapan Astrofizikçi Dr. Umut Yıldız, “İki buçuk yıl içerisinde Ankara’daki arkadaşlarımız beş uyduyu uzaya gönderdi. Türk mühendislerinin kapasitesini görmek bana çok büyük motivasyon kaynağı oldu,” diyor.

Türkiye’de gündem günlerdir uzay. Alper Gezeravcı’nın uzaydan paylaşımları kadar konuşulan bir isim daha var: Astrofizikçi Dr. Umut Yıldız. 10 yıl NASA’da çalıştıktan sonra Türkiye’ye kesin dönüş yapan Yıldız, Kennedy Uzay Merkezi’ndeki Ax-3’ün fırlatılışını yerinden takip ederek heyecanını Milliyet Pazar’la paylaşmıştı. Bu hafta İstanbul Sinema Müzesi’nde bir araya geldiğimiz Dr. Umut Yıldız ile tersine beyin göçünü ve burada yapacağı çalışmaları konuştuk.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİRUzay giysisinde Iron Man etkisiHaberi Görüntüle

*10 yıl gibi uzun bir aradan sonra NASA’ya veda ettiniz. Yeniden Türkiye’de olmak nasıl hissettiriyor?

Bir anda verdiğim bir karar değildi. İki buçuk yıl önce NASA’dan özel izin alarak Ankara’daki özel bir uzay şirketine uzaktan çalışmaya başlamıştım. Dolayısıyla her birkaç ay içinde bir ya da iki hafta Türkiye’ye gelme ve buradaki projeleri de yakından görme ve çalışma fırsatı elde ettim. Her geliş-gidiş benim Türkiye’ye adaptasyon sürecimi hızlandırdı. Bu iki buçuk yıl içerisinde Ankara’daki arkadaşlarımız beş uyduyu hazırlayıp uzaya gönderdi. Bugün bütün uydular çalışıyor ve bize veri gönderiyor. Bu inanılmaz büyük bir başarı. Bunun yanında Türkiye’de bu çalışmaları ve Türk mühendislerinin kapasitesini görmek bana çok büyük motivasyon kaynağı oldu. Evet, NASA’dan ayrılmak ve düzeni bozmak çok zor olsa da yeniden Türkiye’de olmak, burada uzay ekosisteminin geliştirilmesi konusunda çabalamak beni çok heyecanlandırıyor.

*Buradaki ilk projeniz ne olacak?

Uzay şirketinde uyduların yerdeki sensörlerle bağlantı sağlayacağı bir proje. Sensörlerden elde ettiği verilerle bağlantılar sağlıyor ve özellikle internetin çekmediği yerlerde bu verileri talep edenlere sunabilecek.

*Geliştirdiğiniz teknolojinin deprem gibi benzer felaketlerde kullanılması mümkün mü? 6 Şubat depremlerinin yıldönümü yakınken  neler söylemek istersiniz?

6 Şubat depremleri ülkemiz için çok yıkıcı bir felaketti. Depremin hemen sonrasında insanlar sevdiklerine ulaşmak ve iyi olup olmadıklarını öğrenmek istiyorlardı. Böyle felaketlerde en büyük sorunlardan biri iletişimde yaşanıyor. Karasal mobil ve internet kesilince insanlar habersiz kalabiliyor. Bu sorun ancak uydu interneti ile çözülebilir, çünkü herhangi bir baz istasyonuna ihtiyaç hissetmeden elimizdeki mobil cihaz direkt uyduyla iletişime geçip haberleşme sağlanır.

*Böyle bir durumda teknoloji oradaki insanlara, canlılara daha hızlı ulaşma imkanı tanıyacak mı?

Evet, bu tür şeylerden söz ediyoruz. Şunu da söylemem gerekiyor, bu uydular aslında çok büyük veri transferi yapan uydular değiller. Sensör verileri bir bölgedeki sıcaklık veya basınç verisi gibi daha basit verileri uzaya taşıyıp internet çekmeyen bölgelerdeki verileri kullanmak isteyenlerin hizmetine sunuyor.

Uzay ekosistemimizi oluşturmalıyız

*İlk Türk astronot uzaya gitti. Bu tarihi bir eşikti. Peki, ülke olarak uzay yarışında neredeyiz?

Uzay yarışı pek çok açıdan tartışılan da bir şey. Ülke olarak yarışa yeni katıldık. Türk Uzay Ajansı’nın kurulup bir şemsiye organizasyon oluşturması ve sonrasında duyurulan milli uzay programıyla uzun vadeli planlar hazırlanıp bugünün gençlerinin uzayla ilgili kariyer yapmalarının önü açıldı. Artık uzay yarışı yerine uzay ekonomisi kelimelerini kullanmak daha mantıklı görünüyor. Uzaydan ciddi para kazanan şirketler oluşmak üzere. Uzay için yakın zamanda neredeyse trilyon dolarlık bir ekonomiden söz ediliyor. Bu pastadan pay kapmada geç kalmamalıyız ve Türkiye’nin uzay ekosistemini hızlıca oluşturmalıyız.

*Geri dönmekle ilgili kararsız olanlar ya da gitmeyi düşünenlere neler söylemek istersiniz?

Eğitim için yurt dışına çıkmak çok normal ve fırsatı olan kişilere bunu tavsiye ederim. Çünkü ben de yurt dışında birçok farklı ülkedeki üniversitelerde hem okudum hem çalıştım. Dolayısıyla birçok farklı deneyim kazanıp, birçok farklı kültürle tanışma fırsatım oldu. Türkiye’de özellikle bazı niş alanlarda çalışan uzman sayısı çok az olabiliyor, dolayısıyla bu tür konularda çok fazla ve ilginç fırsatlar ortaya çıkıyor. Bu tür fırsatlar periyodik olarak Türkiye’ye gelerek de fark edilebilir.

“UZAYA ÇIKMAK BİR MESLEK HÂLİNE GELMELİ”

NASA’nın Florida’daki Kennedy Uzay Merkezi’nde aralarında uzaya gidecek ilk Türk astronot Alper Gezeravcı’yı da taşıyan Ax-3’ün fırlatılışını yerinden takip eden isimler arasında uzun yıllardır NASA’da çalışan ve bundan sonraki çalışmalarını kesin dönüş yaptığı Türkiye’de sürdürecek olan Astrofizikçi Dr. Umut Yıldız da vardı.

Yıldız, fırlatılış esnasında yaşananları şu sözlerle anlattı: “Çok uzun yıllardır bir Türk astronotun uzaya gitmesini bekliyorduk. Ben de bir gün gitmeyi çok isterim. 10’uncu olmuşum 100’üncü olmuşum problem değil. Yıllardır uzay çalışmaları yapan biri olarak Dünya’ya uzaydan bakmayı isteyenlerden biriyim. Bu kapının açıldığını görmek beni inanılmaz heyecanlandırdı ve çok mutlu etti. Türkiye’den gelen insanlarla birlikte fırlatılışı izledik. Fırlatmaya dakikalar kala hep beraber İstiklal Marşı’nı söyledik. O esnada hepimiz titriyorduk çünkü ilk Türk astronot uzaya çıkacaktı. Oradaki küçük çocukların ellerinde Türk bayraklarıyla fırlatmayı heyecanla takip edişlerini gördüm. Aileleri o çocuklara bu tarihi anı aktardılar. Onlara da gelecekte uzayla ilgili çalışmalar yapma fikrini aşıladılar. Onlar için çok önemli bir an oldu. Özellikle gençlerin uzay konusuna yönelmesi ve çalışması için çok önemli olduğunu düşünüyorum.”Uzayda bir Türk astronotun oluşunun uzaya gitmek ya da uzay çalışmaları yapmayı hayal eden gençler için anlamı ile ilgili Dr. Yıldız, “Uzayla ilgili çalışmaları devletin desteklediğini bilmek ve bir ulusal program hâline geldiğini görmek insanlarda güven uyandıracaktır. Uzay Ajansı’ndan daha da büyük beklentilerim var. Örneğin bir Türk astronotun sadece bir defa değil düzenli, bir program hâlinde uzaya gitmesi, araştırmalar yapması gibi. Düşünsenize bugün Alper Gezeravcı, Türkiye’deki hocaların hazırladığı 13 deneyi uzayda yapacak. O deneyler yapıldıktan ve sonuçları geldikten sonra bunlar makaleler hâlinde yayımlanacak ve Türkiye’de benzer deneyler yapmak isteyen daha fazla öğretim üyesi ortaya çıkacak. Onların araştırma yapma isteğine devlet de kayıtsız kalmayacak, kalmamalı. Umuyorum ki Alper Gezeravcı tek başına kalmaz, bu devamlı hâle gelir” şeklinde konuştu. 

Uzay multidisipliner bir alan

Uzayın multidisipliner bir alan olduğunun altını çizen Dr. Yıldız, “Uzay çok disiplinli bir alan. Bundan dolayı birçok bölümden mezun olduktan sonra kendi alanınızı uzayla ilişkilendirirseniz uzayla ilgili iş yapabilirsiniz. İlla ki Uzay Mühendisliği Bölümü bitireceğim ve uzayla ilgili çalışacağım diye bir şey yok. Herhangi bir mühendislik bölümünü bitirip kendinizi uzayla ilişkilendirebilirseniz süper olur” ifadelerini kullandı. 

Dr. Yıldız, Dünya’ya döndükten sonra Türkiye’de okulları dolaşacak olan Alper Gezeravcı’nın misyonun bununla sınırlı kalmaması gerketiğini şu sözlerle ifade etti: “Amerika’daki astronotların da Dünya’ya döndükten sonra hem yeniden uzaya çıkmak için kendilerini hazır tutma hem de halka uzay bilgisini aşılama gibi bir görevleri var. Uzaya çıkanların deneyimleri çocuklar için bilim ve uzay konusunda bir motivasyon sağlıyor. Bundan sonra Alper Gezeravcı’nın sadece okulları dolaşan biri olmaması gerekiyor. İleride uzayla ilgili yeni bir çalışma ortaya çıktığında Alper Gezeravcı’nın yeniden uzaya gidebilecek pozisyonda olması gerekiyor. Aynı hazırlığın devam etmesi gerekiyor. Uzaya çıkmak bir meslek hâline gelmeli. Meslek olduğu için de bir daha uzaya çıkıp deney yapılması gerektiğinde yeniden çıkabilmeli.”