Gardırop psikolojisi

SEYHAN AKINCI
seyhan.akinci@milliyet.com.tr

Birçoğumuz her sabah gardırobun önünde “Giyecek bir şeyim yok,” diye hayıflanarak güne başlıyor. “Moda Psikolojisi” adlı kitaba imza atan moda psikoloğu Mutlu Barış, “Ya hayatını yansıtan bir gardırop yarat ya da gardırobunun yansıttığı hayatı yaşa!” diye özetliyor çözümünü. Son yılların trend kavramı moda psikolojisini ve gardırobumuzu oluştururken dikkat etmemiz gerekenleri Mutlu Barış’a sorduk. 

Moda psikolojisi son yılların dikkat çeken kavramlarından biri. Hem çalışmayı hem de kavramı açıklayabilir misiniz? 

Psikoloji de moda da iletişimle ilgili fakat moda sözsüzdür. Biz modanın dilini psikolojiyi kullanarak anlayabiliriz. Psikoloji, insan davranışlarını inceleyen bir bilim dalı ve moda da insan davranışları ile ilgili bir alan. Bir insan moda ile ilgilenmiyorum dediğinde bile üzerinde bir kıyafet vardır. Sabah uyandığında mutlaka gardırobun önüne gidip bir kıyafet seçmiştir dışarıya çıkmadan. Kıyafetlerimiz bizimle ilgili bir şey söyler; biz onları bilinçli olarak bir amaç için giyeriz bazen de öylesine giyeriz ama o zaman da bir şey söylerler. Bu yüzden moda ve psikoloji birbirini mükemmel bir şekilde tamamlar. Bu alanda yaptığım çalışmalarda, kıyafetlerin birer iletişim aracı olduğunu ve bireylerin toplumsal statülerini, rollerini ve duygusal durumlarını dışa vurmak için giyim tercihlerinde bulunduklarını gördüm. Kitabımda, modanın birey üzerindeki psikolojik etkilerini anlamak için farklı yaklaşımlar sunuyorum. Örneğin, renklerin duygular üzerindeki etkisi, belirli kıyafetlerin özgüveni nasıl artırdığı veya azaltabildiği, giyimin bir sosyal kimlik ifadesi olarak nasıl kullanıldığı gibi konulara değiniyorum. Moda tercihlerimizin bilinçaltımızda yatan motivasyonlarla bağlantısını ve bu tercihlerin sosyal çevremiz üzerindeki yansımalarını ele alıyorum. 

Giyimimiz ilk izlenimin oluştuğu en önemli ipuçlarından... Gardırobumuzu oluştururken kendimize neler sormalıyız? 

Biliyorsunuz Psikolog Alex Todorov, ilk izlenimin saniyenin onda biri içinde oluştuğunu araştırmasıyla ispatlamıştır. Bu kadar kısa bir sürede ağzınızı açacak kadar bile vaktiniz yoktur. Peki o sırada ne olur? Kıyafetleriniz de dahil olmak üzere dış görünüşünüz sizin adınıza konuşur ve doğru ya da yanlış, genellikle üç konuda not vermeye başlar kişiler: Güvenilirlik, statü ve çekicilik. Ve otomatik olarak bunu kendilerini korumak amacıyla yaparlar. Bu yüzden ne giyeceğimizi yönetmek önemlidir. Benim sloganım şu aslında: “Ya hayatını yansıtan bir gardırop yarat ya da gardırobunun yansıttığı hayatı yaşa!” Gardırobuna baktığında bilinçaltını görürsün. Çok fazla spor için aldığın kıyafetin var fakat hiç spor yapmıyorsun ya da çok sık yapmıyorsun. Ya da çok fazla parti kıyafetin var fakat hiç partiye gitmiyorsun. Gardırobun sana bir şeyler söyler her zaman, kulak vermen yeterli. Pek çok insanın neredeyse küçük bir köyü giydirecek kadar giysisi olduğu halde ne giyececeğine karar verememesi bundandır. Kendimizle gardırobumuz arasındaki iletişim çok önemli. O gardırobun içinde olmak istediğimiz, olmaktan korktuğumuz ve olduğumuz insan vardır ve olmaktan korktuğu insana yatırım yaptığı için kıyafet bulamamaktadır kişi çoğu zaman.

Sosyal medya birçok insanın benzer şeyler giymesine yol açıyor gibi görünüyor... 

Sosyal medya, bireylerin kimliklerini inşa etmelerinde ve yansıtmalarında önemli bir araç hâline geldi. Bireyler, özgün stil kişiliklerini keşfetmek yerine, sosyal medyada popüler olan görünümleri benimsemeye yönelebiliyor. Bu durum, stilin bireysel kimlikten ziyade, toplumsal bir yansıma hâline gelmesine neden olabilir. Moda psikolojisi açısından bu, kişisel ifade ve özgünlük konusunda bir gerilemeye ve homojenleşmeye neden olabilir. Sosyal medya, mükemmeliyetçi bir kültürü de besleyebilir. Bu, insanların belirli bir görünüme veya stile uyma baskısı hissetmelerine yol açabilir. Bu durum, bireylerin kendilerini sosyal medya üzerinden kıyaslamalarına ve bunun sonucunda özsaygılarını yitirmelerine yol açabilir. Bu tür bir baskının uzun vadede zihinsel sağlık üzerinde olumsuz etkileri olabilir. Elbette sosyal medyanın etkisi tamamen olumsuz değil. Sosyal medya, bireylere yeni stilleri keşfetme, farklı kültürlerden ve alt kültürlerden ilham alma fırsatı sunar. 

Duygusal duruma göre giyinmek

Kıyafetler, sadece fiziksel olarak bizi örtmekle kalmaz, aynı zamanda duygusal durumumuzu da etkileyebilir. Örneğin, kendinizi yorgun veya düşük enerjili hissettiğiniz bir gün, canlı renklere ve rahat kesimlere sahip kıyafetler giymek, enerjinizi yükseltebilir. Renklerin psikolojik etkilerini göz önünde bulundurarak giyinmek, ruh halinizi dengelemeye yardımcı olabilir. 

Özgüven ve güçlendirici giyim 

Bazı kıyafetler, kendinizi daha güçlü, özgüvenli ve motive olmuş hissetmenizi sağlayabilir. Örneğin, önemli bir iş görüşmesi veya sunum öncesinde, sizi iyi hissettiren, profesyonel ve şık bir kıyafet tercih etmek, zihinsel olarak daha hazırlıklı olmanıza katkı sağlar. Bu tür kıyafetler, ‘zırh’ görevi görerek, kendinizi daha güçlü hissetmenizi sağlar. 

Giyimin bilişsel performansa etkisi 

Araştırmalar, rahat ve iyi hissettiren kıyafetlerin bilişsel performansı artırabileceğini göstermekte. Örneğin, sıkı ve rahatsız kıyafetler, dikkatinizi dağıtarak verimliliğinizi düşürebilir. Uzun saatler çalışmanız gereken durumlarda rahat ama şık bir giyim tarzı benimsemek, odaklanmanıza ve daha verimli olmanıza yardımcı olabilir. Kendinizi daha yansıtan kıyafetleri seçmek, özsaygınızı ve kendinizi ifade etme becerinizi güçlendirebilir. Gardırobunuzdaki her parçanın, sizin kim olduğunuzu ve dünyaya vermek istediğiniz mesajı yansıttığından emin olun. 

Giyimin stres yönetimindeki rolü 

Rahat ve yumuşak dokulu kıyafetler, stresli bir günün ardından rahatlamanıza yardımcı olabilir. Düzenli bir gardırop ve iyi planlanmış bir giyim rutini, zihinsel karmaşayı azaltarak, günlük hayatta daha sakin ve odaklanmış olmanıza katkı sağlar. Özellikle minimalizm ve kapsül gardırop kavramları, bu bağlamda değerlidir. Az ama öz parçalarla oluşturulmuş bir gardırop, hem zihinsel hem de duygusal yükünüzü hafifletir, karar yorgunluğu yaşamanızı önler. 

Gardırobumdaki parçalar birbiriyle ne kadar uyumlu? 

Giyim terapisi, kıyafetlerin sadece tek başına değil, bir bütün olarak nasıl çalıştığına da odaklanır. Gardırobunuzdaki parçaların birbiriyle uyumlu olması, her sabah ne giyeceğinizi düşünürken zaman kazanmanızı sağlar. Ayrıca, stilinizi tutarlı bir şekilde yansıtmanıza yardımcı olur.