Azospermide kişiselleştirilmiş tedavi

Prof. Dr. Gökalp Öner - Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı / Çocuk istemi ile başvuran çiftlerde sebep yüzde 50’si erkek nedenli olup bu nedenlerin yüzde 15’ini azospermi yani menide dölleme kapasitesine sahip hiç sperm olmaması durumu oluşturur. Peki, bu durumdaki azospermili erkeklerin çocuğu olur mu veya çocuğu olması için neler yapmalılar?

Azospermi olanların yüzde 50’si doğru tedavi yöntemiyle tüp bebek ile baba olabilir. Öncelikle neden azospermi olduğu çok iyi ortaya konmalıdır. İki çeşit azospermi vardır. Birincisinde sperm üretimi vardır veya kanallar kapalıdır ki bu grupta başarı şansı yüksektir. Bir de kadındaki menopozun karşılığı andropoz durumuna bağlı sperm üretiminin olmaması durumu vardır. Sperm üretiminin olmamasının da iki sebebi vardır ya beyinden sperm üretimini sağlayan hormon üretilmez ki yine bu grup şanslıdır; ilaç tedavisi başlayınca sperm üretimi başlar ve gebelik şansı çok yüksektir. İkinci grup ise sperm üretiminin olduğu testislerde sıkıntı vardır. Bu en zor azospermi grubudur ve erkeğin hormonlarına genetik analizine göre tedavi planlanır.

Tedavi planı kişiye özel olmalı

Tüp bebek yapılırken eğer kadının yumurta sayısı da iyiyse erkeğe mikrotese öncesi mutlaka kişiselleştirilmiş azospermi ilaç tedavisi uygulandıktan ve sperm üretimi tetiklendikten sonra mikrotese planlanmalıdır.

İlk mikrotesede sperm çıkma şansı yüzde 50 iken ikinci mikrotesede bu oran dramatik olarak yüzde 15’e düşer. O yüzden mikrotese öncesi ilaç tedavisinin planlanması ve kişiselleştirilmesi çok önemlidir.

Bu tedavi yöntemi yeni bir yöntem olup öncelikle standart sperm analizinde sperm var ya da yok şeklinde bir sonuç verilir. Bu 200 büyütmedeki mikroskop ile değerlendirilir. Hâlbuki 8000 büyütmedeki bir mikroskop ile ayrıntılı sperm analizine bakılır ve öncü spermlerin durumu ortaya konur. Sonra hormon değerlerine göre ilaç tedavisi planlanır ve 3 aylık kontroller ile ayrıntılı sperm analizi ile tedavinin yanıtı takip edilir. Sperm üretiminin durumuna göre ilaç tedavisi devam eder veya değiştirilir, sonrasında mikrotese planlanır.

Peki, başka hangi yöntemler vardır?

Son yıllarda spermin dölleme kapasitesini arttırabilmek için Piezo tüp bebek yöntemi uygulanmaktadır. Bu yöntem ile özel bir cihaz ve kit ile yumurtaya enerji yüklemesi yapılır ve kalsiyum kanalları açılır; sperm ile döllenme şansı artar. Burada tabii başarıyı etkileyen en önemli faktör erkek genetik durumunun normal olup olmadığıdır. Bu duruma göre genetik tanılı tüp bebek devreye girer.

Genetik yapıları sağlıklı olmayabilir

Hareketli sperm bulunamazsa round yuvarlak hücreler ile yapılan ROSİ ne kadar başarılıdır? Rosi’nin yapılmış en geniş serili çalışmalarda bile gebelik şansı yüzde 8-12 bulunmuş olup bunlarında ne yazık ki sadece yüzde 5’i sağlıklı doğuma gitmektedir. Sebebi; öncü round sperm ile oluşturulan embriyoların genetik yapıları sağlıklı olmayabilir ve tutunsa da düşükle sonuçlanma şansızlığı vardır; o yüzden bu embriyolara da genetik analiz önerilir.

Son yıllarda testise PRP ve egzosom tedavilerinden bahsedilmektedir; bunlar nasıl etki eder veya etkili midir? PRP; erkekten alınan kan özel bir kit ile ayrıştırılıp testiste sperm üretim kanallarını uyaran büyüme hormonlarının ve proteinlerin testise anestezi altında enjekte edilmesidir. Egzosom ise direkt testiste sperm üretim kanalını uyaran kargo proteindir ve benzer şekilde anestezi altında testislere enjekte edilir.

Sperm üretimini tetikliyor

Yapılmış en geniş çalışmalarda PRP’nin azospermilerde yüzde 10, egzosomun da yüzde 15 sperm üretimini tetiklediği ve sperm çıkışına etkisi olabileceği bildirilmiştir. Fakat çalışmalar henüz çok yeni ve hasta sayısı olarak kesin sonuç almak için yetersizdir. O yüzden mevcut tüm tedavi yöntemlerinden sonuç alınamayan hastalarda şu aşamada denenmektedir.

Son olarak da kök hücre çalışmalarından sonuç var mı?

İlk olarak gerçekten kulağa çok hoş geliyor kök hücreden sperm üretilmesi ama üreme hücrelerinin vücuttaki diğer hücrelerden farklı bir bölünme şekli olduğundan ne yazık ki bu daha başarılabilmiş değil yani kök hücreden sperm olmuyor.

Kök hücreler vücudun diğer hücrelerinde füzyon birleşme ile farklılaşabilirken üreme hücrelerine farklılaşamıyor. O yüzden azospermilerde kök hücre ile yapılmış çalışmalardan sonuç elde edilememiştir.