Tahvil nedir? Tahvil çeşitleri nelerdir?

Tahvil nedir?

Tahvil, anonim şirketlerin kaynak bulmak amacıyla ticaret ya da sermaye piyasası kanunlarına göre, itibari kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları, vadesi bir yıldan uzun borç senedidir.

Üzerinde bulunan kupon ve/veya anapara vadesi geldiğinde borçlu olan şirketin borçlarını ödemesi esasına dayanan bu menkul değerler, şirketlere ucuz ve uzun vadeli kaynak sağlama amacını taşımaktadır. Devlet tahvillerinde bulunan vade ve faiz riskinin yanı sıra, özel şirketlerin çıkardıkları menkul kıymetler devlet tahvillerinde sembolik olan müşteri riskini daha geniş olarak bünyesinde bulundurmaktadır. Bu nedenle tahvili alınacak şirketin, sağlam bir mali analiz sürecinden geçirilmesi gerekmektedir.

Her şirket tahvil ihracı, ihraç eden firma ile yatırımcı arasında yapılan bir anlaşmayı içerir. Tahvillerin ihraç koşulları genel olarak ihraç edildiği ülke ve pazarların özel koşullarına ve düzenlemelerine tabidir. Tahvillerin türleri, nasıl ihraç edileceği, halka arz edilen tahvillerde arz koşulları ile, borsalara kotasyon koşul ve yöntemleri, teminatlarının neler olacağı, geri çağrılma koşulları, faiz ve diğer menfaatlerin sağlanma biçim ve şekilleri, tahvil sahiplerinin hakları ve ihraç eden şirketin yükümlülükleri başta ticaret hukuku ve sermaye piyasası hukuku düzenlemeleri olmak üzere ayrıntılı bir biçimde düzenlenmektedir.

Tahviller iskonto esasına dayalı olarak satılmaktadır. Bir sanayi kuruluşu veya mali bir kurum tahvil ihraç edip bunu alıcıya iskonto ederek sattığında, alıcı iskonto oranında satıcıya eksik ödeme yapmakta ancak vade sonunda tahvil nominal değerini tahsil etmektedir.

Osmanlı Devleti'nde tahvil, sefere iştirak etmeme ya da ölüm gibi sebeplerle malul kalan tımar ve zeametlerin başka birine tevcihi anlamında kullanılan bir tabirdir.

Tahvil çeşitleri nelerdir?

Yatırım yapılabilmesi yönünden tahvil çeşitlerine aşağıda sıraladığımız şekilde değinebiliriz.

Devlet tahvilleri

Devlet, yani hazine tarafından çıkarılan tahvildir. Hazine tahvilleri olarak da bilinir. Tüm tahvil çeşitleri içerisinde en risksiz olan tahvil türüdür. Getirisi düşük olsa da paranızı borç verdiğiniz kurum devlet olduğu için en çok tercih edilen tahvil çeşitlerinden biridir.

Özel sektör tahvilleri

Bankaların veya anonim şirketlerin çıkardığı tahvillerdir. Tahvil grubu içerisinde en yüksek riske sahip olan özel sektör tahvilleri, şirketlerin finansman kaynağı yaratmak amacıyla borçlanmasını ifade eder. Buradaki en önemli nokta; tahvilini alacağınız şirketin güvenilir olup olmamasıdır.

Primli ve başa baş tahviller

Tahvilin üzerinde bulunan değer ile piyasaya arz edilen tahvil türüne başa baş tahvil denir. Eğer üzerinde yazılı olan değerden daha düşük bir miktara piyasaya sürülüyorsa buna primli tahvil denir.

Hamiline ve nama yazılı tahviller

Tahvillerde isim belirtilmiş ise nama yazılı, belirtilmemiş ise hamiline yazılı tahvil denir. Nama yazılı tahviller o kişiden bir başkası tarafından ciro ettirilemezken, hamiline yazılı tahviller kimin elinde ise o kişi tahvili bozdurma hakkına sahiptir.

Paraya çevrilme kolaylığı olan tahviller

Vadenin sonu beklenmeden paraya çevrilebilen ve o tarihe kadar olan faiz hakkını kullandıran tahvillere paraya çevrilmesi kolay tahviller denir.

İkramiyeli tahviller

Bu tür tahviller finansman gelirine devamlılık kazandırmak veya daha fazla satış yapabilmek amacıyla kullanılır. Ülkemizde uygulaması olmayan bir tahvil türüdür.

Sabit ve değişken faizli tahviller

Arz ve talebe göre belirlenen tahvillere değişken faizli tahviller denir. 3, 6 aylık ve 1 yıllık dönemlerde ise sabit faiz uygulanır.

Garantili ve garantisiz tahviller

Bir banka veya başka bir özel kurum tarafından çıkarılarak belli şekillerde güven veren tahviller garantili tahvillerdir. Bunun dışında kalan ve normal şartlarda işleyen borç senetlerine ise garantisiz tahvil denir.

Endeksli tahviller

Yatırımcıları faize karşı koruyan endeksli tahvillerde, tahvilin anaparasının altın, döviz gibi yatırım araçlarına göre arttırılarak o kişiye ödenir. Tahvilin vadesi boyunca endekslenen yatırım aracında gösterilen değişkenler üzerinden hesaplanmaktadır.