Açık denizde hukuk kuralları geçerli midir?

Açık denizler kuralsız bölgeler değil. Uluslararası hukuka göre, denize kıyısı olan ülke, kıyı şeridinden birkaç km açığa kadar hak sahibi sayılıyor. 20'nci yüzyılın başlarında 'Deniz Hukuku' adında uluslararası bir kanun oluşturmak için Birleşmiş Milletler himayesinde bazı girişimlerde bulunuldu. 1982'de Jamaika'nın Montego Bay kentinde düzenlenen üçüncü ve son Birleşmiş Milletler Antlaşması Deniz Hukuku, 2017 yılı itibariyle 160'dan fazla ülkenin imzasıyla açık deniz hukuk kuralları için genel kabul gördü fakat ABD, Kolombiya, Venezuela ve Türkiye gibi bazı ülkeler anlaşmayı henüz imzalamadı. Türkiye'nin imzalamama sebebi, Yunanistan'la henüz bir sonuca varılamayan kıta sahanlığı sorunu...

Deniz Hukuku uyarınca denize kıyısı olan ülkeler, kıyı şeridinden 19.2 km (12 deniz mili) açığa kadar hak sahibi sayılıyor. Bu sınırlar içinde kalan her deniz alanında ülkenin hukuk kuralları geçerli. Ülke, 19.2 km'lik deniz alanı içerisinde yapılaşma, doğal kaynak arama, deniz taşımacılığını ya da hava taşımacılığını yasaklama gibi haklara sahip.

Denize kıyısı olan ülkeler, kıyı şeridinden 322 km açığa kadar kalan deniz yatağı bölgesinde kaynakların araştırılması ve kullanılması hakkı olan münhasır ekonomik bölge (EEZ) şartlarına da tabi sayılıyor. Denize kıyısı olan her ülke, münhasır ekonomik bölge sınırları içerisinde bulunan deniz yaşamının ve doğal kaynakların da sahibi fakat bu bölge içinde yer alan gemilerin, uçakların ya da herhangi bir taşıtın geçişini engelleyemiyor.

Fakat 19.2 km ya da münhasır ekonomik bölge dışında kalan okyanuslar da var. Bu bölgelerde dünya üzerindeki tüm ülkeler serbest su ve hava taşıtı geçişi, balıkçılık, avcılık, doğal kaynak arama ve çıkarma hakkına sahip. Fakat tüm tanımlamaların dışında kalan bu bölgelerde işlenen suçlar, suçun işlendiği taşıt ya da kişinin milliyetiyle belirleniyor. Örneğin suçun işlendiği taşıt ya da suçu işleyen kişi Türk'se, Türk Hukuk Kuralları geçerli sayılıyor.

Deniz taşıtları sürekli hareket halinde olduğu için araştırmacılar ve hükümetler, hiçbir ulusa ait olmayan açık denizlerde işlenen suçları araştırırken zorlanıyorlar. Örneğin X ülkesinden bir vatandaş, Y ülkesi bayraklı bir gemide birini öldürürse ve suçun işlendiği ve suçun işlendiğinin tespit edildiği zaman arasında gemi Z ülkesinin kıta sahanlığına girerse, hangi ülkenin hukuk kuralı geçerli sayılır?

Korsanlık, insan kaçakçılığı ve insanlığa karşı işlenen suçlar gibi uluslararası suçlarda her ülke ve uluslararası kurum, teorik olarak uluslararası hukuka başvurabilir. Bu sayede suçu işleyen kişiler, uluslararası hukuk uyarınca vatandaşı olduğu ülkede yargılanabilir ve ceza alabilir. Fakat ülkelerin ve uluslararası mahkemelerin suçu ele alış biçimi her zaman aynı olmayabilir. Suç için verilmesi gereken cezayı onaylayan ve tam anlamıyla hakem görevi gören bir kurum yok. Hükümet yetkilileri, diğer ülke yetkililerinin suç için verilmesi gereken ceza önerisini yok sayabilir.

Instagram.com/mehmetcankmrc
twitter.com/mehmetcankmrc
YouTube.com/mehmetcankomurcu