Örneklerle vergi ve sigorta teşvikleri: Genç girişimcilere bol fırsat, az vergi

Mithat Yurdakul- Ekonomik büyüme ve kalkınmanın destekleyici gücü, yenilik ve yaratıcılığın en önemli kaynaklarından olan genç girişimciler, vergi ve prim istisnalarıyla destekleniyor. Ticari, tarım veya zanaat faaliyeti nedeniyle ilk defa gelir vergisi mükellefi olan genç girişimcilere vergi avantajı sağlanıyor. Yeni iş kuran gençlerin sigorta primleride, bir yıl süreyle karşılanıyor. Vergi ve prim muafiyetinin yanı sıra, genç girişimcilere doğrudan devlet desteği de var. Uygulamalı Girişimcilik Eğitimi'ni bitiren genç girişimcilere, 300 bin liraya kadar faizsiz kredi kullandırılıyor. Yeni iş kuran gençlere; faaliyete başladıkları takvim yılından itibaren üç vergilendirme dönemi boyunca elde ettikleri kazançlarının bir kısmını vergi dışı bırakılıyor. Gençlerin girişimciliğe yönlendirilmesini desteklemek ve iş dünyasına atılmasını kolaylaştırmak amacıyla, Gelir Vergisi Kanunu ile vergi teşviki, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile de sigorta prim teşviki uygulanıyor. 

Vergi teşviği nasıl işliyor?

 Vergisi Kanunu'nun mükerrer 20. maddesi ile 10 Şubat 2016 tarihinden itibaren ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle adlarına ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti oluşturulan genç girişimcilere vergi avantajı sağlanıyor. Bu kapsamda genç patronların, faaliyete başladıkları takvim yılından itibaren üç vergilendirme dönemi boyunca elde ettikleri kazançlarının, gelir vergisi tarifesinin ikinci diliminde yer alan tutara kadar olan kısmı gelir vergisinden istisna ediliyor. Daha önce 75 bin liraya kadar uygulanan genç girişimci kazanç istisnası, güncellenerek yükseltildi. İstisna tutarı, 1 Ocak 2023 tarihinden itibaren elde edilen kazançlara uygulanmak üzere, gelir vergisi tarifesinin ikinci diliminde yer alan tutar olarak değiştirildi. Buna göre 2023 yılı için uygulanacak istisna tutarı 150 bin TL olarak belirlendi. Bu tutar, önümüzdeki yıl da artacak ve her yıl güncellenecek.

Kimler yararlanabiliyor?

Genç girişimcilerde kazanç istisnasından yararlanabilmek için bazı şartlar aranıyor. Bu kapsamda; ticaret, tarım veya mesleki faaliyeti için adına ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti oluşturulan, vergi mükellefliği başlangıcının oluşturulduğu tarih itibarıyla 29 yaşını doldurmamış gençler, istisnadan faydalanabiliyor. Genç patronların vergi teşvikinden yararlanabilmesi için şu şartlar aranıyor:

-Firmanın iş başlangıcının yasal süresi içinde vergi dairesine bildirilmiş olması,

-Kendi işinde bilfiil çalışması, işi başkası eliyle yürütmemesi ve işin doğrudan kendisi tarafından idare edilmesi,

-İşin adi ortaklık veya şahıs şirketi bünyesinde yapılması halinde işe başlama tarihi itibarıyla ortakların tamamının genç olması ve belirtilen şartları taşıması,

Şirketin yeni kurulmuş olması. Faaliyet halinde olan veya faaliyeti durdurulan bir işletme ya da mesleki faaliyeti babaları, eşleri ya da üçüncü dereceye kadar olan akrabalarından devralan gençler teşviklerden yararlanamıyor. Ölün akrabalarının faaliyetini devralan eş ve çocuklar ise vergi teşviği alabiliyor.

Örneklerle istisna

Kazanç istisnasından yararlanan genç girişimcilerin; kira, menkul sermaye, ücret ve benzeri gelirleri de olması durumunda ise istisna bu faaliyetler için geçerli olmuyor. Genç vergi mükellefleri sadece ticari, zirai ve mesleki kazançları dolayısıyla teşvik uygulamasından yararlanabiliyor. Bu konudaki bazı örnekler şöyle:

-Genç girişimci düzenlemesiyle, Gelir Vergisi Kanunu'nda yer alan istisna kapsamında 2023 yılında 160 bin lira serbest meslek kazancı ile 80 bin TL kira geliri elde eden bir genç, 160 bin liralık serbest meslek kazancının 150 bin liralık kısmı için istisnadan yararlanabiliyor. 80 bin liralık kira geliri nedeniyle istisnadan yararlanması söz konusu olmuyor. Teşvik alan bir girişimci, bir vergilendirme döneminde ticari, zirai veya mesleki faaliyetlerinin birkaçından para kazanması durumunda teşvik, beyan gelirlerin toplamına uygulanıyor. Bir başka örneğe göre, yaş ve diğer şartları karşılayan bir genç mükellef, 20 Şubat 2023 tarihi itibarıyla mimarlık, 21 Temmuz 2023 tarihi itibarıyla da inşaat faaliyetine başlıyor. Bu genç girişimci, 2023 yılında inşaat faaliyeti 500 bin lira, mimarlık faaliyetinden 200 bin lira kazanıyor. Örnekteki genç girişimci, elde ettiği toplam 700 bin Türk lirası kazancının 150 bin lirası için istisnadan yararlanırken kalan tutar (550 bin lira) istisnanın dışında tutuluyor.

Dikkat! 3 vergilendirme dönemiyle sınırlı

Genç girişimci vergi teşviki, üç vergilendirme dönemi ile sınırlı tutuluyor, önceki faaliyetine devam ederken yeni bir faaliyete başlanılması, teşvik süresini uzatmıyor. Teşvikten yararlananlar tarafından verilecek yıllık gelir vergisi beyannamesinin gelir bildirimi tablosuna, o yıl elde edilen gelirden teşvik tutarı düşüldükten sonra kalan tutar, "gelir" olarak yazılıyor. Teşvik kapsamındaki faaliyetlerden kazanç elde edilmemesi veya teşvik tutarının altında kazanç elde edilmesi halinde de vergi dairesine gelir vergisi beyannamesi veriliyor. Teşvik tutarının altında kazanç elde edilmesi durumunda teşvikten yararlanılmayan tutar, ertesi yıla devredilemiyor.

Ortaklara dikkat

Teşvik alan işin ortaklık olarak yürütülmesinde de bazı noktalara dikkat edilmesi gerekiyor. Buna göre, adi ortaklık veya şahıs şirketi kurarak faaliyette bulunan firmalar, tüm ortakların ayrı ayrı istisna şartlarını taşımaları ve 29 yaşından büyük olmamaları şartıyla vergi teşvikinden ayrı ayrı yararlanabiliyor. Ortaklardan herhangi birinin istisna şartlarını taşımaması halinde, diğer ortaklar da vergi teşvikinden yararlanamıyor. Bu konudaki bir örneğe göre üç ortak, 17 Şubat 2023'te adi ortaklık kurarak lokanta açıyor ve işletmeye başlıyor. Lokantanın açıldığı tarihte ortaklardan birisi 27, diğeri 29, bir diğeri ise 32 yaşında olduğu ve bir ortak yaş şartını doldurmadığı için lokantanın ortaklarından hiçbiri istisnadan faydalanamıyor ve normal tarife üzerinden vergi ödüyor.

Devralınan iş nasıl etkiler?

 Dikkat edilmesi gereken bir nokta devralınan işletmeler. Bir işletmenin veya zanaatin devralınması halinde, genç girişimci teşviğinden yararlanılabilmesi için, işletmenin ya da mesleki faaliyetin devralındığı kişinin, eş veya üçüncü dereceye (bu derece dahil) kadar kan veya kayın hısımlarından olmaması gerekiyor. Ölüm dolayısıyla eş ve çocuklar tarafından işletmenin veya mesleki faaliyetin devralınması halinde, ölen mükellefin teşvikten faydalanıp faydalanmadığına bakılmaksızın, devralan eş veya çocuklar istisnaya ilişkin şartların tamamını taşımaları kaydıyla, teşvikten üç vergilendirme dönemi boyunca yararlanabiliyor. Bir örneğe göre, 3 Mayıs 2017'den beri büfe işletmeciliği yapan bir kişi hayatını kaybettikten sonra büfeyi 28 Temmuz 2023 günü 22 yaşındaki oğlu devralıyor. Mevzuata göre büfenin yeni işletmecisi, büfeyi devir yoluyla almasına rağmen 2023, 2024 ve 2025 yılları için teşviklerden yararlanabiliyor. Genç girişimciler mevcut bir işletmeye, mesleki faaliyete veya ortaklığa sonradan ortak olmaları durumunda ise diğer tüm şartları taşısalar dahi vergi teşvikinden yararlanamıyor.

Mimarlık bürosu yeniden açılınca hakkı kayboldu

Bu konudaki örneğe göre de bir genç, 21 Mayıs 2021 tarihinde mimarlık faaliyetine başlıyor. 3 Mart 2022 tarihinde bürosunu kapatan genç mimar, fikrini değiştirerek bir yıl sonra bürosunu tekrar açıyor. Bu şartlarda genç mimar, 2021 ve 2022 yıllarında elde ettiği kazancı dolayısıyla teşvikten yararlanabilirken, 2023 yılında yeniden işe başladığı faaliyeti için ilk defa işe başlama şartını ihlal etmesi nedeniyle, 2023 ve izleyen yıllar için söz teşvikten yararlanamıyor. Vergi teşvikinden yararlanan gençler, daha sonra herhangi bir nedenle işi bırakmaları durumunda, işin kapatıldığı tarihe kadar elde edilen kazançlar dolayısıyla teşvikten yararlanabiliyor. Ancak, işini kapattıktan sonra teşvik kapsamındaki ticaretine tekrar dönen gençler, adlarına ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti oluşturulması şartı ihlal edilmiş sayılacağı için teşvik hakkını kaybediyor.

Gençlere prim desteği

Genç patron teşvikten yararlananların, teşvik süresi içerisinde faaliyetlerini ticari, zirai ya da mesleki faaliyet olarak değiştirmeleri veya faaliyet konusunda değişiklik yapmaları durumunda, teşviklerden yararlanmaya devam etmeleri mümkün. Genç girişimcilere vergi teşviğinin yanı sıra sigorta primlerinde de destek olunuyor. Ekonomik büyüme ve kalkınmanın gücü, yenilik ve yaratıcılığın en önemli kaynaklarından olan genç girişimcilere, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 81. maddesine eklenen hüküm ile sigorta prim teşviki uygulanıyor. Bu kapsamda, 1 Haziran 2018 tarihinden itibaren ilk defa vergi mükellefi olarak sigortalı sayılan gençlerin primleri, bir yıl süreyle alt sınır üzerinden devlet tarafından karşılanıyor.

Prim teşviğindeki şartlar

Gençler için faizsiz kredi Mimarlık bürosu yeniden açılınca hakkı kayboldu Sigorta prim teşviğinden yararlanmak için şu şartları sağlamak gerekiyor:

-Gelir Vergisi Kanunu'nun mükerrer 20. maddesi kapsamında genç girişimcilere sağlanan vergi istisnasından yararlanmak, 

-Vergi mükellefliği başlangıcının oluşturulduğu tarih itibarıyla 18 yaşından büyük, 29 yaşından küçük olmak,

-1 Haziran 2018 tarihinden itibaren ilk defa vergi mükellefi olarak BağKur'lu olmak,

-Kendi işinde bilfiil çalışması, işi başkası eliyle yürütmemesi ve işin doğrudan kendisi tarafından idare edilmesi,

-Faaliyet halinde olan veya faaliyeti durdurulan bir işletme ya da mesleki faaliyeti devralmamış olmak,

-Mevcut bir şirkete sonradan ortak olmamak.

Ortaklar arasında en genç olanı yararlanıyor

Yapılan işin adi ortaklık veya şahıs şirketi bünyesinde yürütülmesi halinde, ortaklar arasında en genç olanı sigorta prim teşvikinden faydalanabiliyor.

Gençler için faizsiz kredi

Vergi ve prim muafiyetinin yanı sıra, genç girişimcilere doğrudan devlet desteği de var. KOSGEB Uygulamalı Girişimcilik Eğitimini bitiren, kredi başvuru tarihi itibarıyla 35 yaşını tamamlamamış olan genç girişimcilere, esnaf ve sanatkârlara KOSGEB tarafından onaylanan projelerini sunmaları durumunda, 300 bin liraya kadar faizsiz kredi kullandırılıyor. Kredi vadesi 60 aya kadar olan krediden, Hazine faiz destekli kredi borcu bulunanlar yararlanamıyor. Geleneksel Girişimci Eğitimi'ni tamamlamış olan girişimciler de yeni girişimcilerin hayatta kalma imkanlarını artırmak için 20 bin liraya kadar olan destekten yararlanabiliyor. Bu kapsamda, girişimcinin destek programı başvurusunda bulunduğu işletmedeki kurucu ortak payının en az yüzde 50 olması isteniyor. İşletmenin, kuruluş tarihinden itibaren bir yılını tamamlaması halinde yapılan destek ödemeleri geri alınmıyor. Programdan yararlanacak girişimcinin, kurulan işletmenin faaliyeti ile ilgili bilgi, birikim ve geçmiş deneyiminin olması isteniyor.