Adım adım yatırım

Mithat Yurdakul

 ‘’Türkiye’nin sunduğu yatırım fırsatlarını küresel iş dünyasına tanıtma ve yatırımcılara Türkiye’ye yapacakları yatırımında destek verme” görevini yürüten Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi, 8 ana sektörde yapılacak yatırımlarda rehber niteliğinde kılavuzlar hazırladı. Kılavuzlarda, şirket kuruluşundan yatırımın faaliyete geçtiği zamana kadar tamamlanması gereken bürokratik süreçler yatırımcılara açıklanırken, teşvikler hakkında da bilgi verildi. 8 sektörde yatırımcıların yararlanabileceği teşvikler ile dikkat etmesi gereken bazı noktalar şöyle...

İMALAT İÇİN 4 ANA YATIRIM BÖLGESİ VAR

1 İmalat sektörü... Bu sektör genel imalat, ilaç, gıda, kimya/ petrokimya, savunma sanayii, metal işleme ve otomotiv ve otomotiv yan sanayisini kapsıyor. İmalat sektöründe öncelikle sektördeki arz-talep durumu, kapasite tahmini, kuruluş yerinin belirlenmesi, yatırımın tahminî maliyeti ve kârlılığı, yatırımın geri ödeme süresi, ihtiyaç duyulan makine ve ekipman, işletmede gerekli iş gücü ve finansal analiz hakkında araştırma yapılması tavsiye ediliyor. Şirket kurulumu sonrasında atılan ilk adım, Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) süreci olurken, ardından yer tahsisi, imar planı süreci, yapı ruhsatı ve yapı kullanım izin belgesi, iş yeri açma ve çalışma ruhsatı, kara yolu bağlantı izni, kapasite raporu süreci geliyor. İmalat sektörü için Türkiye’de dört ana yatırım bölgesi bulunuyor. Teknoloji geliştirme bölgeleri, organize sanayi bölgeleri, serbest bölgeler ve endüstri bölgeleri yatırım süreçlerinde ve işletme aşamasındaki avantajlar nedeniyle tercih ediliyor.

YENİLENEBİLİR ENERJİYE 10 YIL ALIM GARANTİSİ

2 Enerji sektörü… Özellikle yenilenebilir enerji alanında önemli teşvikler bulunuyor. Yenilenebilir enerji kaynakları destekleme mekanizması (YEKDEM) kapsamında rüzgâr, güneş, jeotermal, biyokütle, çöp gazı, dalga, akıntı enerjisi ve gel-git ile kanal veya nehir tipi veya küçük hidroelektrik santralleri destekleniyor. Bu alanlarda yatırım yapanlar, 10 yıl süreyle alım garantisi teminatı kazanıyor. Başvuru üzerine hazırlanan YEKDEM listeleri 31 Aralık’ta duyuruluyor, 1 Ocak’ta devreye giriyor. Ayrıca yıllık asgari 500 ton eşdeğer petrol (TEP) enerji tüketimi olan mevcut fabrikalarda yüzde 20 enerji tasarrufu sağlayacak şekilde tasarlanan enerji verimliliğine yönelik yatırımlar, yapılacağı bölgeye bakılmaksızın 5. bölge teşviklerinden yararlandırılıyor. Enerji işletmesi kuracak yatırımcının bazı noktalara dikkat etmesi gerekiyor. Tesis kurulacak bölgenin SİT alanı olup olmadığı, kültür -tabiat varlığı, kısıtlayıcı tarımsal faaliyetler (zeytincilik mevzuatı vb.), kaynağa yakınlık durumu, flora ve fauna açısından değerlendirilmesi ve bölge halkının yaklaşımı önemli.

3 Bertaraf ve geri kazanım sektörü… Atık yakma tesislerinde çok geniş bir aralıktaki atık çeşitleri yüksek sıcaklıkta işlem görüyor. Bu yatırımlarda, bölgenin yerel meteorolojik koşulları sebebiyle gaz emisyonlarının güvenli şekilde dağılımını engelleyen hava koşullarının değerlendirilmesi gerekiyor. Ambalaj atığı toplama ve ayırma tesislerinde ise sağlık koruma bandı mesafesinin göz önünde bulundurularak yer seçimi yapılması zorunlu. Teşvikler için Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü’ne başvuruluyor. Atık bertaraf ve geri kazanım sektöründe öncelikli yatırımlar kapsamında 5. bölge desteklerinden yararlanılabiliyor. Bu kapsamda, asgari 5 milyon TL tutarındaki atık geri kazanım yatırımları veya asgari 5 milyon TL tutarındaki bertaraf tesisi yatırımları teşvikten yararlanabiliyor.

ORMAN ALANLARINDA 49 YILLIK TAHSİS

4 Orman sektörü… Orman sektörü; tomruk, tel direği, maden direği, sanayi odunu, kağıtlık odun, lif ve yonga, sırık, yakacak odun, tıbbi ve aromatik bitkiler, baharat, gıda, ilaç sanayi, kozmetik gibi geniş bir yelpazeyi kapsıyor. Orman yatırımları, bölgesel teşvik ve stratejik yatırımlar kapsamında desteklenebiliyor. Devlet mülkiyetindeki orman alanları, arazi teşviğiyle şirketlere tahsis edilebiliyor. Bu kapsamda Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nca onaylanan yatırımcıya, 1 yıl süreli ön izin veriliyor. Ön izin şartlarını yerine getiren yatırımcı lehine emlak vergi değerleri üzerinden hesaplanacak bedel karşılığında 49 yıl süreli bağımsız ve sürekli itelikli “irtifak hakkı” tesis ediliyor. Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunması ve tapuya tescil edilememesi nedeniyle irtifak hakkı tesis edilemeyen taşınmazlar üzerinde ise, taşınmazın emlak vergi değeri üzerinden takdir edilen bedel karşılığında 49 yıl süreli “kullanma izni” sağlanıyor.

MADENCİLİK İÇİN ÖNCE BOŞ ALAN SORGUSU ŞART

5 Madencilik sektörü… Madenciliğe yönelik yatırım teşvik sistemi; Türkiye’nin stratejik sektörleri için önem teşkil eden ara mallara olan ithalat bağımlılığını azaltma potansiyeli taşıyan yatırımları teşvik etmek amacıyla özel olarak tasarlanıyor. Cari açığın azaltılması, az gelişmiş bölgelere sağlanan yatırım desteklerinin genişletilmesi, destek unsuru miktarlarının artırılması, kümelenme faaliyetlerinin teşvik edilmesi, teknoloji dönüşümü sağlayacak yatırımların desteklenmesi yeni yatırım teşvik sisteminin temel amaçları arasında yer alıyor. Elektrik üretiminde yer alan madencilik faaliyetleri özel teşvikten yararlanabiliyor. Bu kapsamda, madenlerin girdi olarak kullanıldığı elektrik üretimi yatırımları, öncelikli yatırımlar kapsamında yer alıyor. Bu yatırımlara asgari 5. bölge teşviki sağlanıyor. Madencilik yapacak olan şirketler için “boş alan sorgulaması” kritik önem taşıyor. Boş alan sorgulamasında, sorgulanan alanda bir kişi veya şirkete ait yürürlükte olan bir ruhsat varsa veya kayıtlarda madencilik yapılamayacak alan (sit alanı, askeri alan, milli park vb.) yer alıyorsa, madencilik ruhsatı verilmiyor.

ÖZEL HASTANE İÇİN YATAK SAYISI ÖNEMLİ

6 Hizmet sektörü... Sağlık, bankacılık ve sigortacılık, turizm başlıklarında toplanıyor. Özel hastaneler için arazi seçimiyle hasta kabulü arasında sırasına göre gerçekleştirilmesi gereken bir dizi prosedür bulunuyor. Hak sahipliği başvurusunun yapılması, yer seçiminin yapılıp hastane mimari projesinin çizilmesi, ön izin belgesinin alınması, bakanlıkça onaylanan proje doğrultusunda bina inşaatına başlanması, yapı ruhsatı ve yapı kullanım izni belgesinin alınması, su, elektrik vb. bağlantı izinlerinin alınması, özel hastane ruhsatlandırma başvurusunun yapılması, ruhsatlandırma süreci, faaliyet izni belgesinin alınması, iş yeri açma ve çalışma ruhsatının alınması, yapı kullanım izni belgesinin alınması ve çevre izin-lisans belgesinin alınmasıyla, hasta kabul safhasına geçiliyor. Özel hastanelerde gözlem yatakları hariç en az 100 hasta yatağı bulunması isteniyor. Hastane kurmak istenen il/ilçe için uzman bir kuruluş tarafından fizibilite raporu hazırlanması gerekiyor. Hizmet sektörüne, bölgesel esaslar gözetilerek; gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, vergi indirimi, sigorta primi işveren hissesi desteği, yatırım yeri tahsisi, faiz desteği (3, 4, 5 ve 6. bölgelerdeki yatırımlar için), gelir vergisi stopajı desteği (6. bölgede gerçekleştirilecek yatırımlar için), sigorta primi desteği (6. bölgede gerçekleştirilecek yatırımlar için) sağlanıyor.

7 Lojistik sektörü... Her türlü yük taşımacılığını kapsıyor. Teşvik başvuruları, Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü tarafından yönetilen e-TUYS adlı web tabanlı uygulama aracılığıyla alınıyor, elektronik ortamda değerlendirilerek sonuçlandırılıyor. e-TUYS aracılığı ile tesis bilgileri sisteme eksiksiz olarak giriliyor ve yatırım teşvik belgesi başvurusu yapılıyor. Özellikle organize sanayi bölgeleri (OSB) içinde yer alan lojistik firmaları, önemli olanaklardan faydalanabiliyor. OSB’ler içinde faaliyet gösterecek yatırımcılar, mevcut teşvik uygulamalarına (genel yatırım teşvikleri, büyük ölçekli yatırım teşvikleri, bölgesel ve sektörel teşvikler, istihdama yönelik teşvikler, Ar-Ge faaliyetlerine yönelik destekler vb.) ek olarak; emlak vergisi muafiyeti, düşük su, doğal gaz ve iletişim giderleri, tesis inşası ve işletiminde yerel yönetimler vergisi muafiyeti, OSB’nin belediye hizmetlerinden yararlanmıyor olması durumunda katı atık vergisi muafiyeti alabiliyor.

ORGANİK TARIM MI DÜŞÜNÜYORSUNUZ?

8  Tarım ve hayvancılık... Tarımsal faaliyette bulunan şirket ve çiftçiler, çiftçi kayıt sistemine (ÇKS) dahil olmaları şartıyla destekleme alabiliyor. Organik tarım, iyi tarım uygulamaları ve örtü altı yetiştiriciliği üretimi yapan işletmecilerin de sertifika ve hibe alabilmek için ÇKS’ye kayıtlı olmaları ve her yıl kayıtlarını yenilemeleri gerekiyor. Çok popüler olan organik tarımla uğraşmak isteyen yatırımcılar, bir üretici grubu ile anlaştıysa, her üretici ile sözleşme imzalanması ve organik çiftçilere kod verilerek kayıt altına alınması zorunlu tutuluyor. Yetkili kuruluşlar tarafından kontrol edilen organik tarımcılar, sertifika alıp logo ve marka haklarını kullanabiliyor.

Sera için hibe ve kredi

Seracılar da pek çok hibe ve destekten yararlanabiliyor. En az 1 dekar büyüklüğündeki seralara Ziraat Bankası veya Tarım Kredi Kooperatifleri’nce 25 milyon TL’ye kadar kredi kullanabiliyor, serasında jeotermal, yenilenebilir enerji, atık enerjisi kullananlar, yüzde 70 faiz indiriminden yararlanabiliyor. Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı kapsamında iklimlendirme, sulama ve gübreleme sistemli modern yeni sera yapımı için de hibe sağlanıyor. En az 10 milyon dolar karşılığı TL tutarında yatırım yapmayı ve en az 10 kişiye 10 yıl süreyle istihdam sağlamayı taahhüt eden seracılara da Hazine arazileri için kullanma izni sağlanabiliyor.