Yerebatan daha güçlü, daha renkli

Seray Şahinler - Roma’dan Bizans’a, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uzanan büyüleyici bir tanıklık... Tam 52 basamak aşağıda sizi 1500 yıllık bir tarih bekliyor! İstanbul’un simge yapılarından Yerebatan Sarnıcı beş yıl süren restorasyon çalışmasının ardından kapılarını açtı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından yürütülen çalışmalar kapsamında tarihi 6. yüzyıla dayanan Yerebatan Sarnıcı yeni yüzüyle ziyaretçilerle buluştu. Yerli ve yabancı turistlerin gözbebeği sarnıç artık daha “renkli.”

Yerebatan Sarnıcı’nın önceki akşam gerçekleşen açılışı için görkemli bir tören düzenlendi. CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun katılımıyla düzenlenen ve sanat dünyasını buluşturan törende mapping / ışıklandırma gösterisi yapıldı. Sanatçı Mercan Dede gecede bir konser verdi. UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan Yerebatan Sarnıcı’nda düzenlenen çağdaş sanat sergisi de ilk kez sanatseverlerle buluştu.

Yeni yürüyüş yolu

2020 yılında İBB Miras ekiplerinin girişimiyle hız kazanan restorasyon çalışmaları kapsamında önce yapının tehlike altında olan bölümleri tespit edildi. Olası büyük İstanbul depremine karşı risk altında olduğu kaydedilen sarnıç için statik rapor hazırlandı ve 23 Ekim 2020 tarihinde İstanbul IV Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü’ne iletildi. Onaylanan proje doğrultusunda sarnıçtaki mevcut gergi demirleri söküldü ve paslanmaz çelik ve ince kesitli modern bir gergi sistemi oluşturuldu.

Yerebatan Sarnıcı’nın betonarme yürüyüş yolu da yapının üzerinde oluşturduğu fazla yük gerekçesiyle kaldırıldı. Bunun yerine tarihi yapıya müdahale edilmeden, sarnıçla izleyici arasındaki mesafeyi kısaltan, yapının derinliğini hissettirecek yeni ve modüler bir yürüyüş platformu hazırlandı. Ziyaretçiler yeni yolda yürürken tarihi sarnıçların gizemi arasında, suyun dinginleştirici gücüyle yüzyıllar arasında bir yolculuğa çıkacak… Sarnıcın yanındaki parkta bulunan, tüm Antik Roma yollarının başlangıç noktası ve dünyanın merkezi kabul edilen, tarihi 4. yüzyıla uzanan Million Taşı ve yanındaki 16. yüzyıla ait su terazisi de restore edilen yerler arasında.

Yerebatan Sarnıcı, uzunluğu 140 metre, genişliği 70 metre olan dikdörtgen biçimindeki 9 bin 800 metrekare alanı kaplıyor. Tarihi sarnıç, yaklaşık 100 bin ton su depolama kapasitesine sahip.

Ustaların mühürleri 

Bilim Kurulu’nun önerileri doğrultusunda ilerlenen restorasyon çalışmaları kapsamında sarnıç zeminine zamanla eklenen yapılar söküldü; 50 santim yüksekliğe ulaşan çimentolu geç dönem döşemeleri temizlendi. Sarnıçtan 1600 metreküp çamur çıkarıldı ve özgün döşeme gün yüzüne çıktı.

Restorasyon sürecini Milliyet’e anlatan İBB Kültür Varlıkları Daire Başkanı Oktay Özel, Yerebatan Sarnıcı’nın 1500 yıl önceki orijinal yüzüne kavuştuğunu belirtti. Özel şöyle konuştu: “İstanbul’un gözbebeği olan kültürel bir miras burası. Yaptığımız müdahalenin tamamı bilimsel. Yerebatan Sarnıcı’na dair en önemli verilerden biri tuğla tabakaların üzerinde 40 santim ağırlığında betonarme tabaka vardı. Şu an göreceğiniz tuğlalar 1500 yıl önceki tuğlalar. Üzerlerinde o dönemki ustaların mühürleri duruyor. Bunların üzerindeki yarım metre yükseltiyi arındırdık. Zemin tamamen özgün hâline döndü.

Gergit çubuklarının devamlılığı yoktu ve bu, İstanbul depreminde sarnıcın zarar göreceğine işaretti. O nedenle güçlendirme çalışması yaptık. En önemli müdahalelerden biri de budur. Yürüyüş platformu geçmişte ağır kütleliydi ve 2.5 metre yüksekliğinde bir betona sahipti. Sıklıkla kayanlar, düşenler oluyordu. Bunu 40 santim seviyelerine çektik. Tamamen şeffaf ve modüler bir yürüyüş platformu oldu. Yapıya herhangi bir müdahale yok. Sarnıç çevresel etkilerden dolayı da yoğun deformasyon yaşamış. Kanalizasyon gibi… Bu etkileri sınırladık. Yapıya zarar veren, geç dönem eklentileri olan çimentolar temizlendi. Bin ton dolaylarında ağırlığı ve yükü Yerebatan Sarnıcı’ndan uzaklaştırdık. Hem yapıyı hafifletti hem de beklenen depreme karşı yapının daha güçlü olmasını sağladı. Ayrıca çok ciddi bir alçı temizliği yaptık. Restorasyonun sonuna doğru görsel etkiyi zenginleştirecek ışık değerlendirmesinin de bulunduğu bir proje hazırladık.”

Giriş 50 TL

Yerebatan Sarnıcı’na giriş ücretleri, yerli ziyaretçiler için 50, yabancı ziyaretçiler için 190 TL. Öğrenci ve öğretmen için giriş ise 20 TL olacak. Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı olmadığı için Müze Kart’ın geçerli olmadığı Yerebatan Sarnıcı haftanın her günü saat 09.00-17.00 saatleri arasında ziyaret edilebilir.

İlk restorasyon III. Ahmet’ten

Bizans imparatoru I. Justinianus tarafından 6. yüzyılda inşa ettirilen Yerebatan Sarnıcı, su yollarından ve yağmurdan elde edilen suyu imparatorların ikamet ettiği Büyük Saray’a ve çevresindeki yapılara dağıtarak yüzyıllar boyunca kentin su ihtiyacını karşıladı. Osmanlı’nın İstanbul’u fethinden sonra topograf Petrus Gyllius tarafından yeniden keşfedilen sarnıç için ilk çalışma III. Ahmet döneminde mimar Kayserili Mehmet Ağa tarafından yapıldı.

Yapı II. Abdülhamid döneminde de onarımdan geçti. 1955 ve 1960 yılları arasında sarnıcın kırılma riski altındaki 9 sütun, kalın bir beton tabakasıyla kaplandı. 1985-1987 arasında yapılan restorasyon çalışmaları kapsamında Yerebatan’ın en önemli simgesi olan Medusa başları keşfedildi. 1987 yılında İBB tarafından müze olarak ziyarete açılan Yerebatan Sarnıcı, bugünden itibaren izleyenleri tarihin büyüsüne tanık etmeye devam edecek.