Yeni bir dünya yaratma zamanı

Efnan Atmaca - Küresel salgın tüm ezberlerimizi bozarken dünyanın geleceğine dair önermeler bulmaya da devam ediyor. Pandemiyi iklim krizinden ayrı tutmaya imkân yok. Peki bu krizlerın ardının kesilmesi için yapılması gerekenler neler? Bu yıl 17’ncisi düzenlenen Venedik Bienali Uluslararası Mimarlık Sergisi bu konuyu tartışmaya açıyor. Ana küratör Hashim Sarkis’in “Birlikte nasıl yaşayacağız?” sorusuna Türkiye Pavyonu, “Mimariyi ölçü alarak” cevabını veriyor. 22 Mayıs’ta Arsenale ve Giardini’de açılacak, Türkiye’nin de aralarında bulunduğu 62 ülkenin katılacağı bienalde Türkiye Pavyonu’nun projesinin küratörlüğünü Neyran Turan üstleniyor. Turan, “Ölçü Olarak Mimarlık” başlıklı projede mimarinin iklim krizi ışığında nasıl yeni bir bakış sunabileceğini araştırıyor.

Türkiye Pavyonu’nun açılışı dün Neyran Turan’ın Venedik’ten, ekibinin dünyanın pek çok ayrı şehrinden katılımıyla çevrimiçi olarak yapıldı. İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın (İKSV) koordinatörlüğünde, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın katkılarıyla, Dışişleri Bakanlığı  himayesinde ve Schüco Türkiye ile VitrA’nın eş sponsorluğunda gerçekleşen projenin tanıtımını da bizzat Neyran Turan üstlendi.

Turan, adını geçen yıl Mart ayında yayımladığı kitaptan alan projenin başlangıç tarihinin pandemi öncesi olduğunun altını önemle çizdi. Geçen yıl ertelenen bienal için bu projeye Türkiye ekibi başlarken henüz pandemi yoktu ama geleceği belliydi ki ekip konuya dikkat çekmek istedi. Neyran projenin çıkış noktasının “Tasarımın rolünü basitçe iklim değişikliği sorusuna çözüm üretmeye indirgemek yerine mimarlığı, çevrenin yeniden tahayyül edildiği bir ölçü olarak düşünebilir miyiz?” sorusu olduğunu söyleyerek pandemiyi iklim krizinden ayrı tutamayacağımız belirtti ve aynı sertlikte krizler yaşamak istemiyorsak yeni fikirler üretmemiz gerektiğini anlattı. Burada ölçü kelimesi değer biçme, karşılaştırma gibi anlamlar taşıyor. Dolayısıyla projenin amacı hem mimarlığın kendini değerlendirmesine davette bulunmak hem de gezegenimizin yeniden biçimlenmesi için bir mitoloji yaratmak.

Dijital olarak sürekli yenilenecek

Peki proje bunu nasıl yapıyor? “Ölçü Olarak Mimarlık” adlı estelasyon dört diyoramadan oluşuyor. Hemen belirteyim diyorama gerçek veya kurgu bir olayın, ânın veya hikâyenin üç boyutlu olarak modellenmesi anlamına geliyor. Bu diyoramaların her biriyle dünyanın geçmişine ve geleceğine dair farklı bir hikâye anlatılıyor. Taşocağı, Lojistik, Bakım ve Onarım ile İnşaat başlıklı diyoramaların içinde Türkiye’de geçen kurmaca bir hikâyenin belirli mizansenleri, çeşitli mimari sahalarda ve üzerine ciddi akıl yorulmuş sıradan gibi görünen ancak her biri farklı bir meaj taşıyan ayrıntılarla canlandırılıyor. Hepsinin birbiriyle bağlantısı olan diyoramalar çağlar boyu kaynak çıkarıldıktan sonra terk edilen bir mermer ocağı ile başlıyor, pek çok farklı türün göç rotasına tanıklık ettikten sonra binaların ve insan ile insandan-öte yerleşimcilerin bakım gördükleri bir onarım sahasıyla devam ediyor. Dünyanın gelecekteki yerleşimcilerini barındırmaya yönelik bir rekonstrüksiyon alanı ile sona eriyor. Böylelikle Turan bize mimari model üzerinden dünyayı neler beklediğine dair çarpıcı bir başkaldırı sunuyor. Turan bu pandemi döneminin ardından uzun vadede de olsa dünyanın geleceğine dair önemli adımlar atılacağını düşündüğünü belirtiyor çünkü ona göre bu süreç her şeyden önce herkesin bakış açısını değiştirmesine yol açtı. Mimarların da kendilerini değerlendireceğini ve neye ölçü olacaklarına karar vermeleri gerektiğini anlattıktan sonra Turan özellikle Venedik’teki bienal hazırlıklarını gördükten sonra geleceğe umutlu baktığını söylüyor.

“Ölçü Olarak Mimarlık”ın en önemli yanlarından biri de fiziki enstalasyona turkiyepavyonu21.iksv.org adresi üzerinden tüm dünyadan erişilebilen çevrimiçi söyleşilerin, makalelerin, hikâyelerin ve araştırma süreçlerinin eşlik etmesi. Üstelik bu içerik sürekli güncellenerek fiziki ya da çevrimiçi tüm katılımcılara projeye dahil olma ve geniş bir arşiv oluşturma şansı veriyor. Bu geniş kapsamlı projede Turan’la birlikte Ece Emanetoğlu, Melis Uğurlu, Betsy Clifton, Samet Mor ve Ian Erickson görev alıyor. Venedik Bienali Mimarlık Sergisi 21 Kasım’a kadar fiziki olarak devam edecek. Aynı zamanda İKSV’nin youtube kanalından izlenebilecek.