Şehzadenin dilinden en uzun yüzyıl

Seray Şahinler - Sultan II. Abdülhamid’in torunu Ertuğrul Osman Efendi’nin 1912’de İstanbul’da başlayıp 1920’lerde sürgünde devam eden ve anayurda dönüşle sona eren hayatından izler “Şehzadenin Yüzyılı” kitabında… Yapı Kredi Yayınları’ndan çıkan, Ömer Oyal’ın yayıma hazırladığı kitap, Ertuğrul Osman Efendi’nin kaleminden hanedanlığın son dönemine ve bir padişah torununun dünyaya yayılan serüvenine ışık tutuyor. Kitabın önsözünü  şehzadeye “Kubbede çok hoş bir sadâ bırakan, bir nevi ‘Mohikanların sonuncusu’” diyen Ömer Koç yazmış.

Ertuğrul Osman Bey, Osmanlı yıkılmadan önce doğan son şehzadelerden biri. Hâliyle çocukluğunun ilk döneminden aktardığı hatıralar saraydan izler taşıyor. Kitabın ilk bölümü “Yıldız”, II. Abdülhamid ile başlıyor. Şehzade’nin aktardığına göre tahtın iki adayı Murad ve Abdülhamid birbirine karşıt özelliklere sahip. Osman, “Murad, hayatın zevklerini sonuna kadar çıkarmayı bilir, bunun sonucu çoğu zaman meteliksiz kalır, kardeşinden maddi destek isterdi. Abdülhamid ise aksine ciddi, okumaya meraklı genç bir adamdı. Hesap kitap işlerinden iyi anladığı da bilinirdi, henüz tahta çıkmadan bile hayli varlıklıydı” diyor. Ve II. Abdülhamid’in sanat merakından atlara sevdasına Şale’deki davetlerinden notlar paylaşıyor.

‘Sultanın en sevgili oğlu’

Ertuğrul Osman’ın babası Burhaneddin Efendi ise erkek kardeşler içinde namaza giderken makam arabasında hükümdarın yanına oturmasına müsaade edilen tek oğul. Çok başarılı bir piyanist olan Burhaneddin Efendi’nin Viyana’da bulunduğu dönemde Viyana Senfoni Orkestrası onun evini prova odası olarak kullanırmış. Ayşe Osmanoğlu’nun hatıralarında Burhaneddin Efendi’nin 31 Mart Vakası’nda askerlere para dağıttığı ve bu yüzden sorguya çekildiğine dair iddialar da var. Şehzade, “Sultanın en sevgili oğlu olsa da kanaatleri pek anlayışla karşılanmazdı ve aralarında tartışmalar kaçınılmazdı” diyor. Aile, 1909’de padişahın tahttan indirilmesiyle Yıldız Sarayı’ndan ayrılıp Yeniköy’deki yalıya yerleştiriliyor sonra Şişli’ye taşınıyor.

Şeref Kemal paşanındır

Ertuğrul Osman Efendi, Osmanlı’nın sonundan Cumhuriyet’in ilanına ve ‘90’lara uzanarak tarihten önemli gelişmeleri de yorumluyor. 1915 Olayları, Hilafet’in kaldırılması, McCarthy dönemi yer alıyor kitapta… Şehzade, “Şüphesiz Türk milletini kurtarma şerefinin tamamı Mustafa Kemal Paşa’nındır” diyor. 1915 Ermeni olayları hakkında lobiler karşısında Türkler’in halkla ilişkiler faaliyetlerinin hep yetersiz kaldığını savunuyor. Son bölüm “Memleket”te ise 60 yıl aradan sonra yurda dönüş var. Osman Bey önce dedesinin türbesine gidiyor, ardından hanedan üyeleriyle ve eşi Zeynep Tarzi ile güzel zamanlar geçiriyor. 2004’te Türkiye Cumhuriyeti pasaportunu alan Ertuğrul Osman Bey, 23 Eylül 2009’da İstanbul’da hayatını kaybetti. “Şehzadenin Yüzyılı” Cumhuriyet’in ilk yüzyılı geçerken Osmanlı hanedanının serencamını gözler önüne seren bir hâtırat.