Notre Dame’ın ses heykeli

Seray Şahinler - Fransa’nın en önemli yapılarından Notre Dame Katedrali’nin çanları çalmaya devam ediyor. 2019 yılında çıkan yangında büyük hasar gören 857 yıllık Notre Dame Katedrali’ndeki 10 adet çanın tınıları, sanatçı Bill Fontana tarafından duyuruluyor denebilir. Fontana’nın, ilk gösterimi 7 Haziran’da Paris’teki Centre Pompidou’da gerçekleştirilen on kanallı ses yerleştirmesi “Sessiz Yankılar: Notre-Dame” Arter’de ziyarete açıldı. Sanatçının, çanların Paris’in ortam seslerine karşılık veren titreşimlerini kaydettiği ve kendine özgü tarzıyla insan kulağının işitebileceği hâle getirdiği eser, bu mistik sesleri canlı bir bağlantıyla Paris’ten İstanbul’a taşıyor. Arter’in -3. katında deneyimleyebileceğiniz yerleştirme, ses, mekân ve hafıza üçgenine gönderme yapan bir eser.

Tarihi yapılar, vakur duruşuyla zamanın gücünü fısıldar bugüne. Bill Fontana da bu sesi günümüze taşıyanlardan… Geçtiğimiz mart ayında yine Arter’de açılan “İo’nun Yeni Sesi”nde İstanbul Boğazı’nın çeşitli noktalarında, Şerefiye ve Yerebatan Sarnıçları’ndaki yankıları kaydeden Fontana “Sessiz Yankılar: Notre-Dame” adlı projesinde yine tarihten gelen sese “ses vermişti.”

‘Sessizliğin büyücüsü’

Sanatçı eşyaların ve yapıların dış sesleri, tepkileri ve titreşimleri üzerine uzun yıllardır düşündüğünü söylüyor. Bu konuda birçok “ses heykeli” var. En son üç bin yaşını aşmış bir ağacın dışarıya verdiği sesi ve titreşimi ivmeölçülerle yansıttığı projesi Berlin’de sergilenmişti. Notre Dame Katedrali’nin çatısında çıkan yangından etkilenen sanatçı burada zarar ‘görmeyen’ çanların gizlice tınlıyor olmasından ilham aldı. Ve Fransız yetkililerden aldığı özel izinle restorasyonu 2024 yılına kadar devam etmesi planlanan katedralin en eski çanı “Emmanuel”in ve diğer dokuz çanım Paris’in ortam seslerine karşılık veren titreşimlerini çanların her birine yerleştirdiği ivmeölçerler ile kaydetti. İşte bu sesler, anlık olarak Paris’ten İstanbul’a ulaşıyor.

Arter kurucu direktörü Melih Fereli, Bill Fontana’yı “Sessizliğin büyücüsü” olarak tanımlıyor. Gerçekten de öyle. Sesin ve sessizliğin bir başka boyuta geçmiş hâlinden bildiriyor Bill Fontana. Bunu yaparken de yüzyıllar geçse de “sesi hiç kesilmemiş” mekânlardan ve olgulardan ilham alıyor. Tarih, Fontana’nın işlerinde özel bir “simge.” Sesleri kaydederken tarihin, mitin, mitolojinin referanslarına da başvuruyor. Sessizliğin sesi daha gür duyuluyor böylece.

“Sessiz Yankılar”ı 4 Aralık’a kadar ziyaret edebilirsiniz. Centre Pompidou tarafından eserin Paris’teki gösteriminin dokümantasyonu için hazırlanan video da projeye eşlik ediyor.