Macar Mimarların Tasarımları Türkiye’de

Macar Kültür Merkezi, “Macarların Tasarımları Türkiye’de, Geç Osmanlı’dan Erken Cumhuriyet Türkiye’sine Macar Mimarların Gerçekleştirilmemiş Projeleri” başlıklı yeni bir sergiye ev sahipliği yapıyor. Sergi, Osmanlı İmparatorluğu’nun 19. yüzyıldaki son döneminden 20. yüzyılın ilk yarısındaki Türkiye’ye, ülkenin mimarlık çevresinin önemli bir değişim geçirdiği döneme tanıklık ediyor. Macaristan ve Türkiye’den akademisyen ve araştırmacıların hayata geçirdiği sergi, dönemin yeni başkenti Ankara'nın inşası başta olmak üzere Türkiye'de modernist hareketin yaratıcılarının profilini çıkartırken ziyaretçileri bu dönem hakkında düşünmeye sevk ediyor.

Cumhuriyet’in ilk döneminde çalışmaları iyi bilinen çok sayıda Alman, Fransız ve Avusturyalı mimarın yanında büyük oranda Macar bilim insanı ve profesyonellerinin çalışmalarının da etkisi vardır. Sergi, Osmanlı İmparatorluğu’nun son ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk döneminde, ünlü Macar mimarlar tarafından yapılan, daha önce hiç bu formda bir arada bulunmamış ve hayata geçmemiş bina planları ve projelerini birbiriyle iletişimli bir şekilde bir araya getiriyor. Ayrıca bu sergiyle sunulan projelerin, tarihi bir çerçeve içerisinde dönemin Alman-Türk mimarlık ilişkileriyle de karşılaştırılması hedefleniyor. Sergi ziyaretçilerin, İstanbul ve Ankara'nın önemli konumdaki simgesel yapıları için tasarlanan binaların çizimlerine baktığında bu projelerin eğer gerçekleştirilmiş olsaydı nasıl dururdu diye hayal etmelerine de imkan sağlıyor. Sergide,  Gül Baba Türbesi Mirasını Koruma Vakfı’nın desteğiyle bunu canlandırmak için hazırlanan bir video bulunurken, ziyaretçiler bir anket sayesinde bir mimarlık jürisindeymiş gibi hayata geçmesi istediği yapıya oy verebilecek. Ayrıca sergide Mimar Kemaleddin Bey, Sedad Hakkı Eldem, Zütü Başar, Ekrem Hakkı Ayverdi gibi dönemin önemli Türk mimarlarının da projeleri gözden geçiriliyor. 

Türkiye, Macaristan, İtalya ve Almanya’da titiz bir arşiv taraması sonucu hazırlanan sergiye Budapeşte Teknik ve Ekonomi Üniversitesi Mimarlık Tarihi ve Tarihi Eserlerin Koruması Anabilim Dalı, İstanbul Macar Kültür Merkezi, Yıldız Teknik Üniversitesi ve Türk Mîmârîsi Araştırma Merkezi‘ni temsil eden; Dr. Gergő Máté Kovács, Dr. Gábor Fodor, Prof. Dr. Nur Urfalıoğlu, Yrd. Doç. Dr. Zafer Sağdıç, Mehmet Emin Yılmaz ve Dr. Péter Rabb gibi alanında önemli isimlerin yoğun bir katkısı oldu.

Macar mimarlar ve sergilenen projeleri:

• 1856 - Imre Henszlmann: Kırım Savaşları'nda şehit düşen İngiliz askerlerini anmak üzere İstanbul'da kurulacak bir kilisenin proje yarışmasına teslim edilmiş olan tasarımı, Soli Deo Gloria takma ismiyle – Beyoğlu, İstanbul
• 1937 - József Vágó: TBMM binası tasarım yarışması – Çankaya, Ankara
• 1937 - Alfréd Bardon ve Károly Dávid: Karaköy’deki Uluslararası Liman Ziyaretçi Salonu proje yarışması için teslim edilmiş olan, ‘Yelken’ isimli proje – Karaköy, İstanbul
• 1938 - Ferenc Hillinger: İstanbul Boğaziçi’nde bir konutun taslak krokisi – İstanbul
• 1956 - LAKÓTERV (István Janáky, József Körner, Péter Molnár, Antal Vass ve István Zilahy): Kavala Oteli projesi – Fenerbahçe, İstanbul
• 1957 - LAKÓTERV (István Janáky, György Jánossy, Olga Mináry, Lajos Zalaváry): İşhane (apartman ve ofis binası) – Ulus, Ankara