İstanbul Araştırmaları Enstitüsü'nün "2020 Yıllık"ı yayımladı

Kentin geçmişini, bugününü ve geleceğini eleştirel yaklaşımlarla kayıt altına almak ve tartışmaya açmak üzere çok yönlü çalışmalara imza atan İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, akademik dergisi YILLIK: Annual of Istanbul Studies’in ikinci sayısını yayımladı. M. Baha Tanman, K. Mehmet Kentel, Emir Alışık, Brigitte Pitarakis ve Gülrû Tanman’dan oluşan Yayın Kurulu’nun editörlüğünde hazırlanan YILLIK, ‘Hakemli Makaleler’, ‘Cabinet’, ‘Meclis’, ‘İncelemeler ve İstanbul Kaynakçası’ olmak üzere dört bölümden oluşuyor. 

Pandemi günlerinde geçmişe ve bugüne bakış

Yayın Kurulu’nun kaleme aldığı sunuş yazısında, pandeminin Türkiye’deki merkezi haline gelen İstanbul’a ve bu yılki çalışmaya ilişkin şu tespitlerde bulunuluyor: “Küresel salgınların yükselişinin ardındaki başlıca neden insanların yaban hayata olan bitmek tükenmez müdahaleleriyken, İstanbul gibi metropollerde kentsel yeşil alanların yok oluşu ise bu salgınların olumsuz etkisini daha da körükleyen önemli bir etken olarak karşımıza çıkıyor. Birçoğumuzun evden çalıştığı bu dönemde, sanal yakınlığımızı korumak adına geniş bant, kablosuz ve uydu sistemlerinin fiziksel altyapıları aracılığıyla kurulan ağlara bağımlılığımız, şimdiye dek hiç olmadığı kadar arttı. İstanbul'da yaşamak, çalışmak, sevmek ve ölmek artık tüm bu ağların kesişim noktasında bir araya geliyor; tıpkı YILLIK'ın, birbirinden fiziksel olarak uzakta çalışan yazarların, editörlerin, redaktörlerin, dizgicilerin, asistanların ve matbaacıların katkılarıyla çıkarılan 2020 sayısında olduğu gibi.”

Tarihi ve güncel tartışmalar mercek altında

Derginin ilk bölümünü oluşturan Hakemli Makaleler arasında, İstanbul’a tıp ve salgınlar tarihi, mimarlık tarihi ve koruma, tarihyazımı ve bilim tarihi gibi farklı perspektiflerden bakan çalışmalar yer alıyor. Fezanur Karaağaçlıoğlu ve Akif Ercihan Yerlioğlu'nun tıp tarihini ele alan incelemeleri, pandeminin İstanbul üzerindeki olası etkilerine dair anlamlı bir bakış açısı sunuyor. İlk makale 19. yüzyılda Galata-Pera'da yaşanan veba salgınına ilişkin bir çalışmayı okuyucuyla buluştururken, ikinci makalede 18. yüzyıl Osmanlı tıp yazmalarındaki metin dışı unsurlar mercek altına alınıyor. Yerlioğlu’nun makalesi aynı zamanda derginin Erken Kariyer Makale Ödülü’nün de sahibi. YILLIK, İstanbul'daki mekânsal dönüşümü kayıt altına alırken tarihsel bakış açılarından faydalanan çalışmaları da bir araya getiriyor. Hasan Sercan Sağlam'ın kaleme aldığı makale, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın geçtiğimiz aylarda tartışmalı bir şekilde restore ettiği Galata Kulesi’ne yönelik güncel bir değerlendirme sunuyor. Serra Akboy-İlk, Topkapı Kara Ahmet Paşa Külliyesi’nden hareketle erken cumhuriyet dönemi mimari söylemini tartışmaya açarken; Gábor Fodor, İstanbul'daki ilk yabancı araştırma kurumlarından biri olan Konstantinopolis Macar Bilim Enstitüsü’nün tarihini inceliyor.

Suna ve İnan Kıraç Vakfı koleksiyonlarından bir eserin derinlemesine incelendiği Cabinet bölümünde, Brigitte Pitarakis, Son Yargı ve İsa’nın İkinci Gelişi temalarını işleyen, 19. yüzyıldan kalma bir kâğıt ikona üzerinden Bizans ikonografisini mercek altına alıyor. 

Tematik dosyalardan oluşan Meclis bölümünde, Pera Müzesi’nde düzenlenen Şehri Hayal Etmek: İstanbul Tahayyülleri sempozyumundan seçilmiş bildiriler ve Ayasofya’nın farklı deneyimlenme biçimlerini masaya yatıran yazılar yer alıyor. Olcay Akyıldız ve Zeynep Uysal'ın editörlüğünde hazırlanan Şehri Hayal Etmek dosyasında İstanbul, edebi metinler ve güncel fotoğraflar ekseninde inceleniyor. Selim Sırrı Kuru "İki Şehrin Şiiri: Gazelde İstanbul ve Galata İkilisi”, Hatice Aynur “Tatavlalı Mahremî’nin Şehnâme’sinde Suriçi İstanbul’u”, Handan İnci “Hangi İstanbul? Ahmet Hamdi Tanpınar ve Orhan Kemal’in Gözünden Şehre Bakmak” yazıları ile, Murat Germen ise İstanbul'daki şiddetli dönüşümü ve mekânsal eşitsizlikleri gözler önüne seren fotoğraf denemesiyle dosyaya katkıda bulunuyor. Meclis’in ikinci tematik dosyası, İstanbul’un tarihi mirası açısından geride bıraktığımız yılın belki de en önemli konusu olan, Ayasofya’nın camiye dönüştürülmesi tartışmalarına tarihsel bir pencere açıyor. Brigitte Pitarakis, Arietta Papaconstantinou ve Koray Durak'ın yazılarının yer aldığı ve Pitarakis’in editörlüğünü üstlendiği bu bölüm, Ayasofya’nın geçmişteki farklı deneyimlenme biçimlerini masaya yatırıyor. Bu yazılara, Marios Philippides'in şehrin geçmişindeki en önemli tarihlerden biri olan 29 Mayıs 1453’ün “tarihlendirilmesi” üzerine kaleme aldığı makale eşlik ediyor.

İncelemeler ve İstanbul Kaynakçası başlıklı son bölümde ise farklı konu, dönem ve disiplinlerden yedi kitap ve üç sergi eleştirisi ile, İstanbul hakkındaki güncel araştırmaları bir araya getiren İstanbul Kaynakçası 2020 yer alıyor.