Cola'nı imanla iç!

kinci Dünya Savaşı'nda cephelerden evlerine yazan Amerikan askerleri, uğruna savaştıkları üç değerli şey sıralar mektuplarında: aileleri, sevgilileri ve Coca Cola!..
Bir 'Amerikan ikonu' olarak 20. yüzyıla damgasını vuran Coca Cola'nın aynı zamanda 'siyasal simge' niteliği kazanması, böyle 'pozitif' bir şekilde başladı. Ama öyle devam etmedi. Gerek 'Soğuk Savaş' döneminin iki kutuplu dünyasında, gerekse 1979'da İran'daki devrimin ardından dinin siyasallaştığı İslam dünyasında Coca Cola, sömürünün simgesi olarak siyaseten lanetlendi hep. 'Coca-Colanizasyon' tabiri bu süreçte kullanıma girdi.

'Mümin'in kolası, Zem Zem
ABD'nin Ortadoğu'da yakınlarda gerçekleştirdiği müdahaleler, Coca Cola üzerinden Amerikan aleyhtarlığını bu bölgede ve İslam dünyasının genelinde iyice artırdı. 'Amerikan' olan her şeye boykot ve reddiye, en çok Amerika demek olan Coca Cola (ve tabii Pepsi) üzerinde yoğunlaştı.
Lakin 'Amerikan cola'sının reddi, kolanın tadına tutkun kitleler açısından sorun yaratınca, Amerikan olmayan yerli ('İslami') kola üretimi imdada yetişti.
Bunların en eskilerinden biri, şu günlerde Türkiye pazarına da girme girişiminde bulunan Zem Zem Kola. İran'da üretilen bu kolanın, hayli etkili bir reklam kampanyasının ardından Türkiye'de bir türlü piyasaya çıkamaması henüz anlaşılabilmiş değil. Onun, Türk yerli kola üretiminde öncülüğü olan İhlas grubuna ait Kristal Kola bünyesinde faaliyet gösterip göstermeyeceği konusunda kamuoyuna yansıyan çelişkili haberler, belli sorunların yaşandığını düşündürüyor.
Mekke'de Kabe yakınlarındaki kutsal su kuyusundan adını alan Zem Zem Kola'nın tarihi, aslında bir hayli eski. İran'da Şah döneminde Pepsi ile ortaklık anlaşması çerçevesinde 1954'te kurulmuş. 1979'daki İslam devriminin ardından Pepsi ile kontrat feshedilse de Zem Zem (adına hürmeten olsa gerek) korunmuş ve üretime bağımsız olarak devam etmiş. Halen İran'da 16 fabrikada sürdürülen yıllık 2,5 milyar kutuluk üretim, kolanın yanısıra portakal, limon ve mango nevinde diğer gazlı içecekleri de kapsıyor.
Körfez Savaşı'nda Suudi pazarına girdiği ilk hafta tüm beklentilerin ötesinde bir rakama ulaşarak tam 4 milyon kutu satmış Zem Zem Kola. Uzak Doğu ülkelerinden Malezya'da da ilk altı ayda 500.000 şişe satış gerçekleşmiş. Zem Zem'in satış pazarı İslam dünyası ile de sınırlı değil artık. Danimarka, Norveç gibi İskandinav ülkelerinde de hatırı sayılır satış payına sahip.

Mekke Cola, Kıble Cola
Ancak anti-Amerikan hissiyatı 'tatlandırma'da Zem Zem Kola, tek ve rakipsiz değil. Pazar mekanizması bu politik 'Cola-Americana' karşıtlığını da kendi işleyiş mantığıyla uyarlı hale getirdi. Coca Cola ve Pepsi'ye karşı öne çıkan Zem Zem Cola'nın karşısında da rakip İslami kolalar belirdi hemen.
Tunus kökenli bir Müslüman Fransız, Zem Zem Cola'nın bayiliğini üstlenme önerisi İranlılarca reddedilince kendi kolasını imal etti. Böylece 'Mekke Cola' Fransa'da piyasaya çıktı. Avrupa'da 'Cola-İslamica'nın önü böylece açılınca, arkası çorap söküğü gibi geldi. 2003 yılı başında İngiltere'de 'Kıble Cola' satışa çıktı.
Bu şekilde Amerikan nefretine dayalı 'Cola' reddiyesi, içerisinde kıyasıya bir rekabetin yer aldığı İslami kola endüstrisine yol açmış görünüyor.

Türkiye sürecin neresinde?
Amerikan 'cola'sı karşısında 'yerli kola' üretiminde, genel havası farklı tek ülke, galiba Türkiye. Burada yerli kola sektörü belirgin bir Amerikan aleyhtarlığı ve reddiyesine dayanmıyor. Belki bunun, 'laik siyasal sertlik' karşısında açığa çıkmadığı düşünülebilir. Ama Ülker grubu tarafından piyasaya sürülen Cola Turka'nın reklam serisi de ortada. Amerikan reddiyesinden çok, karikatürize Türk milliyetçiliğiyle karışık bir Amerikan sempatisi, damgasını vurmaktaydı bu reklamın içeriğine. Amerika'yı kahretmeye değil 'fethetme'ye dönük, dolayısıyla politik olmaktan çok 'fantastik' bir motivasyonla piyasaya sürüldü Cola Turka!..
Zem Zem Kola'nın Türkiye'de neden hâlâ piyasaya çıkamadığı üzerine de belki bu açıdan düşünülebilir. Geleneği, kararlı Amerikan aleyhtarlığına dayanan İran menşeli bir kolanın, Türkiye'nin hem Amerika'ya ılımlı bir sempatiyle bakan toplumsal katmanlarında tutmasının, hem de İran'a çatık kaşla bakan laik siyasal katmanlarda vize almasının pek kolay olmayacağı kesin.
Şimdilerde Ortadoğu-İslam dünyası merkezli olarak süren, sınırları ise Uzak Doğu'dan Avrupa'ya dayanan 'Kola Savaşları'nda kimin atakta kimin ricatta, kimin kazançta kimin kayıpta olduğu kestirmek pek kolay değil. Belki söylenebilecek tek şey, 'Coca'sı veya 'Pepsi'si gözden düşse de, 'Turka'sı, 'Zem Zem'i, 'Mekke'si, 'Kıble'siyle, 'Colanizasyon'un dünya üzerinde hükmünü icra etmeye devam ettiği...

POPULER KÜLTÜR


Beyoğlu: Bir uyku tutmama hali
TBMM: Modern
'Fransız, bakkala demiş ki: Kes köse!'
Çakır, ülkücü gençliğin pop-idolüydü
Hoca Efendi'nin gözyaşları
Bellekteki huriler, kapak kızları
çağın yatırı
Seçkin Popüler Kültür Gençleri
Number One, Marx'ı konuk etti!
Cola'nı imanla iç!
Hemşerim
Uçurtmalar nerede?
"Bugün Egemenlik ve Çocuk Bayramı, Eğlenin Yavrularım..."
Bir milletin icadı-I
Popun Yarım Asrı / 1980
Yevmiyeli ırgatlıktan, götürü usulü şöhrete!
Laz müziği Pop'a teslim
Müslüm Gürses kime benziyor?
'Ben Boşanıyorum!'