Çok kişilik tek oyuncu

MÜJDE IŞIL- Pandemide sahne alamayan tiyatroların arşiv kayıtlarının yayınlanmasıyla tiyatronun sinemalaşmasına şahit olduk. Yine bu dönemde sağlık ve sahneleme zorlukları nedeniyle tek kişilik oyunların sayısı gitgide arttı. Simon Stephens’ın Çehov’un “Vanya Dayısı”ndan yola çıkarak yazdığı, Sam Yates’in yönettiği ve 2023 sonbaharında Duke of York’s Theatre’da prömiyer yapan “Vanya”yı şimdi izlerken bunlar aklımızın bir köşesinden geçiyor. Çünkü karşımızda daha doğrusu beyaz perdede bir oyun kaydı var. Sinema filmi tekniğiyle çekilmiş, kurgusu yapılmış bir ‘oyun-film’ izlediğimiz. Muhtemelen tiyatro salonunda oturup izleseniz, en ön sıradan bile oyuncunun mimiklerini bu kayıttaki kadar ayrıntılı göremezsiniz. Sinema ve tiyatronun hibrit hâli uzaklarda görme şansımız olmayan oyunları, performansları yanı başımıza getiriyor.

Çok karakterli “Vanya Dayı” oyunda tek bir kişinin oyunculuğunda vücut buluyor. Sinemada da hatırı sayılır hayranı olan İrlandalı oyuncu Andrew Scott sekiz karaktere birden hayat veriyor. Sinemada da tiyatroda da bir oyuncunun birden fazla karakteri canlandırdığına şahit olmuştuk ama “Vanya Dayı” gibi zor bir klasiği tek kişi oynamak bambaşka bir seviye. Güneş gözlüğü, el bezi, kolye haricinde hiçbir aksesuar kullanmadan ve tek kostümle erkek-kadın sekiz karakteri birden canlandırıyor Scott. Sesini, duruşunu, mimiklerini ve en zoru da ruhunu değiştiriyor. Bir karakterden diğerine geçmesi saniyeler alıyor. Karakterin ruh hâline göre ağlıyor, bir anda başka karakter olup seyirciyi güldürüyor. Kadın taklidine kaçmadan Sonya’nın ünlü “Yaşayacağız Vanya Dayı…” tiradında seyircinin yüreğini dağlamak kolay mı?

Güncel uyarlama

Bizde kahramanların eline cep telefonu verilip diyaloglarına şive eklenince klasik metinlerin modernize edildiği kanaati hâkim genelde. “Vanya”da da Scott’un elindeki efekt cihazı, tıpkı cep telefonu gibi fazlalık olsa da dekora baktığımızda buranın 19. YY Rusya kırsalı değil dünya üzerindeki herhangi bir ev olarak görüyoruz. Ivan/Vanya, Sonya ve Alexander dışındaki karakterlerin isimleri de Michael, Liam, Helena, Maureen ve Elizabeth olarak Avrupalılaştırılmış ama Çehov karakterleri bildiğimiz gibi. Sinema ve tiyatronun geçişgenliği bu oyunun yaratıcılarını da etkilemiş olmalı. Zira Alexander Vladimiroviç oyunda profesör iken bu versiyonda ünlü bir sinemacı olarak karşımıza çıkıyor. Vanya Dayı da heba olan hayatı için üzülürken pekala bir Bresson ya da Ozu olabileceğini düşünüyor.

İki saat karakterden karaktere girdikten sonra sade selamla seyirciye teşekkür eden Scott sayesinde artık iyi oyuncu sıfatını taşıyabilmek için Shakespeare tecrübesi kadar sahnede tek başına kaç karakterin canlandırıldığı da sorgulanacak muhtemelen.