Bayan Zonaro’nun gözünden İstanbul

Seray Şahinler - Osmanlı tarihinin en önemli ressamlarından biridir Fausto Zonaro… 1891–1910 yılları arasında görev yapan Zonaro, II. Abdülhamid döneminde sarayın önde gelen ressamlarından... İstanbul’da kaldığı süre boyunca sayısız tabloya imza atmış, çağının tanığı olmuş fakat onun bu topraklardaki mazisi ‘daha öncesine’ dayanıyor.

Edmondo de Amicis’in “İstanbul” kitabından etkilenen Fausto ve sevgilisi Elisa Pante bu kentte yaşamanın hayalini kuruyor. İlk olarak Elisa şehre geliyor ve Yüksekkaldırım’da bir oda kiralıyor. Ardından ileride sarayın gözde sanatçılarından olacak Fausto, İstanbul’a yerleşiyor. İstanbul âşığı çift 1892’de evlenerek hayatlarının büyük bölümünü burada geçiriyor.

Hayatın içinde

Fausto resme yoğunlaşırken Elisa fotoğraf makinesini eline alıp İstanbul sokaklarına çıkıyor. Zaman zaman Elisa Zonaro modellik yapıyor, bazen ise onun çektiği fotoğraflar Zonaro’nun tablolarına yansıyor. Bayan Elisa’nın çektiği fotoğraflardan kapsamlı bir seçki ilk kez sanatseverlerle buluştu. Zeytinburnu Belediyesi Kazlıçeşme Sanat’ta açılan “Elisa Zonaro’nun İstanbul’u” sergisi İstanbul’un günlük hayatına ilk kez bir kadın fotoğrafçının gözünden mercek tutuyor.

Zonaro’nun kareleri belki de ilk kez hayatın ve insanların bu kadar içinde. Dikilitaş önünde neşeyle koşan kadınlar, Galata Köprüsü’nde dinlenenler, Tophane’den Kabataş’a yangına koşan tulumbacılar, Dolmabahçe sahilinde Boğaz sefası yapanlar, Akaretler’de bugün sanat günlerine ev sahipliği yapan sıraevlerin önündeki kurban pazarları, Salacak iskelesi, Karacaahmet Mezarlığı gibi yerler ve anlar Elisa’nin objektifine yansıyanlar. Onun gözünden tarihi bir İstanbul panoraması görüyoruz sergide. Bu nostaljik tadı özgün kılan ise doğrudan insanların içinde olması. Tarihi İstanbul karelerinden kadın karakterler genelde belli mesafelerden objektiflere yansır fakat kadın olması Elisa’nın işini kolaylaştırmış. Bu nedenle sergideki kadın fotoğrafları başlı başına çok önemli. Osmanlı hareminden hanımlar da Elisa Zonaro’ya poz vermiş.

Şehzade Abdülmecid Efendi’nin Elisa Zonaro tarafından çekilmiş imzalı fotoğrafı, oğlu Ömer Faruk Efendi’nin portresi ve Fausto Zonaro’nun meşhur Abdüllhamid portresi de sergide yer alıyor. Anlatılana göre Fausto Zonaro, Galata Köprüsü’nde satılan Sultan’ın posterindeki görselin gerçeği yansıtmadığı gerekçesiyle padişaha bir mektup yazar ve portre çalışmak istediğini söyler. İsteği kabul edilir. O iki portre de sergide… Zonaro ailesindeki karelerde 31 Mart İsyanı sonrası Beyazıt Meydanı’ndaki siviller, 1908’de Tophane’deki meşrutiyet kutlamaları da görebilirsiniz. Küratörlüğünü Ömer Faruk Şerifoğlu’nun yaptığı sergi 31 Ocak’a kadar açık.

‘Hürriyet’in öznesi Elisa

Fausto Zonaro, Meşrutiyet’in ardından “Hürriyet” adını verdiği tabloyu çalışırken birçok eserinde olduğu gibi eşi Elisa’yı model olarak kullanıyor. Sergide bu model çalışmalarının fotoğrafıyla tablonun orijinali de yer alıyor.