Araplar ve Hikâye Anlatma Sanatı Türkçe’de ilk kez yayımlanıyor

VakıfBank Kültür Yayınları’nın (VBKY) okurla buluşturduğu “Araplar ve Hikâye Anlatma Sanatı – Tuhaf Bir Âşinâlık” Türkçe’de ilk kez yayımlanıyor. Arap edebiyatı üzerinden nitelikli çalışmalarıyla tanınan Fas doğumlu romancı, denemeci ve eleştirmen Abdelfattah Kilito, Binbir Gece Masalları, adını dürüstlüğün simgesi Kelîle ve yalanın simgesi Dimne’den alan Kelîle ve Dimne masalı ile Kitâbü’l-Buhalâ (Cimriler Kitabı) gibi anlatı sanatında önemli bir yeri olan ve genellikle eleştiriye açık olmayan kültürel hazinelere taze bir bakış açısı getiriyor. 

Yazarın bir eleştirmen olarak yaratıcılığını ve cesaretini sergileme fırsatı bulduğu eserde, kendilerini şiirin ustası olarak gören Arapların dünyanın en iyi hikâye anlatıcıları mertebesine nasıl yükseldiğine ışık tutuluyor. Eski anlatıların derlenmesi, yeniden yorumlanması ve onlara yeniden değer kazandırılmasıyla birlikte Avrupa yazınının da ayrılmaz bir parçası haline geldiğini söyleyen Abdelfattah Kilito, “Genel olarak Arap hikâyeleri arasında herhangi bir Avrupa eserine yakın bulunanlar kayırılır ve öne çıkarılır. Böyle bir benzerlik gösteremeyen eserlerse itibar görmez ve akıl almaz bir yalnızlığa terk edilir. Anlatı sanatının zirvesinde bir eser olmasına karşın, bir Molière’in L’Avare’i (Cimri), bir Balzac’ın Eugénie Grandet’siyle bağdaştırılamadığından aynı kadere mahkûm olur. Öte yandan, Avrupa edebiyatına bariz bir biçimde az çok etki etmiş eserler ünlenir ve göklere çıkarılır. Tıpkı, La Fontaine Masalları’yla ilişkilendirilen Kelîle ve Dimne’de, pikaresk romanlarla bağdaştırılan Hemedânî’nin ve Harîrî’nin Makāmât’larında, İlahi Komedya’ya benzetilen Maarrî’nin Risâletü’l-gufrân’ında, Robinson Crusoe’nun atası kabul edilen İbn Tufeyl’in Hay b. Yakzân’ında, De l’amour’un (Aşk Üzerine) öncülü sayılan İbn Hazm’ın Tavku’l-hamâme’sinde (Güvercin Gerdanlığı) olduğu gibi...” sözleriyle eserler arasındaki bu seçici yaklaşıma dikkat çekiyor. 

“Binbir Gece Masalları’nı ayrıcalıklı kılan neydi?”, “Kelîle ve Dimne nasıl okunmalı?”, “Bir kahraman olarak Cimri nasıl bir portre çiziyor?”, “İtalyanlar’ın en büyük şairlerinden Dante Alighieri’nin Arap kültürüne olan ilgisi eserlerine nasıl yansıdı?” gibi sorulara yanıtların aradığı kitapta, Kilito ahlaki felsefenin gelişiminde anlatının oynadığı kilit rolü göstermeye çalışıyor. Büyük Fas Ödülü, Fransız Akademi Ödülü ile Sultan Kuveys Ödülü Eleştiri ve Edebiyat Çalışmaları Ödülü’ne layık görülen Abdelfattah Kilito, Arap anlatı edebiyatına dair okurlara yeni bir pencere açarken, edebi metinler üzerinde yeniden düşünmeye davet ediyor. 

Abdelfattah Kilito kimdir? 

1945 yılında Fas’ın Rabat şehrinde doğan Abdelfattah Kilito, Rabat Üniversitesi Edebiyat Fakültesi mezunudur. Doktorasını 1982 yılında Sorbonne’da Hemedânî ve Harîrî üzerine yazdığı tezle tamamlamıştır. 1968’den beri Rabat’taki V. Muhammed Üniversitesi’nde ders veren Kilito; Bordeaux, Sorbonne, Princeton ve Harvard Üniversiteleri ile Collège de France gibi birçok Avrupa ve Amerikan üniversitesinde misafir profesörlük yapmıştır. Arap klasiklerinden Abel Gance filmlerine, Donna Leon’un dedektiflerinden çizgi romanlara kadar geniş bir yelpazede yazılar kaleme alan Kilito’nun Fransız işgali altındaki Fas’ta yetişen bir gencin portresini çizdiği La querelle des images (Suretlerin Münakaşası) isimli bir hikâye kitabı da bulunmaktadır. Arapça ve Fransızca yazan Kilito’nun eserleri şu şekildedir: Araplar ve Hikâye Anlatma Sanatı, Âdem’in Dili, Dilimi Konuşmayacaksın, Göz ve İğne: “Binbir Gece Masalları” Üzerine Denemeler. Poétique ve Studia Islamica dergilerine de yazılar yazan Kilito 1989’da Fas Büyük Ödülü’ne, 1996’da Atlas Ödülü ile Fransız Akademi Ödülü’ne ve 2006’da Sultan Kuveys Ödülü’ne layık görülmüştür.