Türkçe diplomatik misyonda revaçta

Aydın Hasan - Ankara, 1920’den itibaren her döneminde renkli bir diplomatik misyona, bazıları Türkçe de bilen güçlü büyükelçilere ev sahipliği yaptı. Daha yeni Türk devletinin kurulmadığı, Kurtuluş Savaşı’nın sürdüğü günlerde bile Ankara’da, Sovyetler Birliği ve Afganistan büyükelçileri resmen görev yapıyordu. İlk Sovyet Büyükelçi, 15 Aralık 1920’de Ankara’da göreve başlayan ve Gürcü kökenli Bolşevik liderlerden biri olan Budu Medivani idi. Medivani, bir dönem Stalin ve Troçki ile yakın çalışmış bir isimdi.

Yeni Beyoğlu istenmedi

1923’te Türkiye Cumhuriyeti kurulunca zaman içinde büyükelçilikler de, İstanbul’dan Ankara’ya taşındı. Ankara’da ilk büyükelçilikler ağırlıklı olarak Atatürk Bulvarı üzerinde Kızılay’dan Çankaya’ya uzanan hat üzerinde kuruldu. Atatürk Bulvarı’nın Kızılay’dan Çankaya Köşkü istikametinde sağ bölümünde uzanan büyükelçilik binaları hattının karşısında ise hiç bir büyükelçilik yoktur. Peki bu neden böyle? Çünkü Ankara’da bir Beyoğlu muhiti oluşsun istenmedi. Yalnız yabancıların olduğu bir muhitin oluşumu, kentleşme siyaseti içinde önlendi.

Ankara Sanayi Odası’nın başkent iş dünyası ile Ankara’daki yabancı misyon temsilcilerini bir araya getirmeyi amaçlayan ASO Büyükelçiler Resepsiyonu, Etnoğrafya Müzesi’nde düzenlendi. ASO Başkanı Nurettin Özdebir’in ev sahipliğinde gerçekleşen resepsiyona Dışişleri Bakan Yardımcısı ve AB Başkanı Faruk Kaymakcı, Sanayi ve Teknoloji Bakan Yardımcısı Dr. Çetin Ali Dönmez, Hazine ve Maliye Bakan Yardımcısı Nurettin Nebati’nin yanı sıra siyasi parti yöneticileri katıldı. Resepsiyonun başlangıcında Macaristan’ın Ankara Büyükelçisi Viktor Matis ile Sanayi ve Teknoloji Bakan Yardımcısı Çetin Ali Dönmez’in, müzenin bahçesinde koyu bir sohbete girmiş olmaları dikkatimi çekti. Sohbet Türkçe olarak yapılıyordu çünkü Matis, Ankara’da Türkçeyi iyi bilen ve konuşmayı tercih eden büyükelçilerden biri.

Matis, Twitter’da da Türkçe paylaşımlarıyla dikkat çekiyor. Matis, Türkiye’ye ilk kez 2005’te görevli olarak geldi. Bu döneminde Türkçe öğrenmeye karar verdi. Ülkesine dönüşünde Türkiye üzerine uzmanlaştı ve Türkiye Cumhuriyeti Diplomasi Tarihi başlıklı bir tezi kaleme aldı. 2010’da Macaristan’ın Ankara Büyükelçiliği’ne Eğitim ve Kültür Ataşesi olarak atandı. 2019’da ise, Ankara’ya ülkesinin büyükelçisi olarak görevlendirildi.

‘Trabzonluyum’ diyor

Matis, aksanını mizahi bir dille anlatarak, “Çok fazla olmasa da Türkçenin benim ana dilim olmadığını insanlar anlayabiliyor. Bu nedenle şakalaşarak Trabzonlu olduğumu söylüyorum karşı taraf da ‘tamam anladım’ diyor. Bu Trabzonlular için çok hoş bir şey olmayabilir ama benim için Trabzon güzel bir sığınak oldu” diyor. Matis’in Türkiye’de tuttuğu takım ise Gençlerbirliği.

Çocukluğu Çankaya’da geçti

Türkçe’yi iyi bilen büyükelçilerden biri de Polonya’nın bir önceki Ankara Büyükelçisi Jakub Radomir Kumoch idi. Kumoch, aynı zamanda Türkolog idi. Kumoch, görevinin son günlerinde, “Bir Türkolog için kariyerinin zirvesi Türkiye’de büyükelçi olmaktır” demişti.

Fransa’nın Ankara Büyükelçisi Herve Magro, Haziran’da 2020’de büyükelçi olarak atandı. 30 Aralık 1960 Ankara doğumlu olan Magro’nun çocukluğu ve ilk gençlik yılları başkentte geçti. Magro, 1988-1991 arasında Ankara’da üçüncü ve ikinci katip olarak görev yaptı. 2009-2013 arasında Fransa’nın İstanbul Başkonsolosuydu. Türkçeyi çok iyi bilen Magro, çocukluğunu şöyle anlatacaktı:

“Çocukluğumun önemli yıllarını Ankara’da geçirdim. Burada doğdum ama çok az kaldım doğduktan sonra. Babam yeniden buraya atanınca, tekrar döndük ve 7 yaşından 13-14 yaşıma kadar burada kaldım. Hayatımın en güzel yıllarından birkaçını burada geçirdim. Ankara’nın her yerinde, sokaklarında hatıralarım var. Çankaya’da oturuyorduk. Arkadaşlarımla topumuzu alır boş sahaya gider ve oynardık. Fransız okuluna giderdim ve bizim okulda Türkçe dersi yoktu. Dışarıda çok vakit geçirirdim, çok oynardım Türk arkadaşlarımla ve böyle böyle öğrendim Türkçeyi... Ama onun da hikayesi ilginç: Sanki bir gün birden bire konuşmaya başladım. Karşımdaki arkadaşım bana ‘Ya bak şimdi Türkçe konuşuyorsun’ dedi. Yani, sanki birden bire makine dönmeye başladı ve konuşmaya başladım gibi oldu. En çok hatırladığım arkadaşlarımın yaptığı Fenerbahçe-Galatasaray kavgasıydı.”

Kursa giderek öğrendi

Diğerleri kadar olmasa da Türkçe bilen bir başka büyükelçi ise Birleşik Krallık Türkiye Büyükelçisi Sir Dominick Chilcott. Büyükelçi, Türkçeyi genç bir diplomat iken 1980’li yıllarda İngiltere’nin Ankara Büyükelçiliği’nde göreve başlamadan önce aldığı kurs ile öğrenmiş. Atandıktan sonra Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a güven mektubunu takdim etmesini anlatan Chilcott, “Cumhurbaşkanı ile sohbet ettik ve Türkçe konuştuk. Benim için çok eğlenceliydi ve aynı zamanda itiraf etmeliyim ki gurur duydum” diye konuşmuştu.

Alışa alışa Cimbom’lu oldu

Kazakistan’ın Ankara Büyükelçisi Abzal Saparbekulı, Kazakistan’ın 1991’de bağımsızlığını kazanmasından sonra Türkiye’ye gelerek TÖMER’de Türkçe öğrendi. Saparbekulı, gençlik yıllarını anlatırken, “1992 yılı. O dönemler Galatasaray’ın parlak olduğu dönemlerden biriydi. Oda arkadaşım maçtan döndüğünde heyecanlı, neşeli şekilde ‘Çak Cimbom’ diyordu. Ben de o zaman bir kere Cimbom’un ne olduğunu bilmiyorum. Arkadaşı kırmamak için ben de ‘Cimbom’ diyordum. Alışa alışa Cimbomlu olduk” diyecekti.

Kraliçe’nin resepsiyonunda 10 numaralı Beşiktaşlı...

Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı Türkiye Büyükelçisi Richard Moore, 4 Şubat 2014’te dönemin Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’e güven mektubunu sunduktan sonra şu açıklamada bulunacaktı:

“Birleşik Krallık Büyükelçisi sıfatıyla Türkiye’ye dönmüş olmaktan çok mutluyum. Burada çalıştığım 1990’lı yılların başından beri inanılmaz bir siyasi ve ekonomik dönüşüm geçirmiş olan Türkiye’yi yeniden tanımayı büyük bir heyecanla bekliyorum.”

Büyük Britanya Kraliçesi 2. Elizabeth’in doğum günü nedeniyle 5 Temmuz 2017’de İngiltere’nin Ankara Büyükelçiliği’nde bir resepsiyon verildi. İngiltere’nin Ankara Büyükelçisi Richard Moore, protokol konuşmalarından sonra resepsiyona gömleğinin üzerine adının yazılı olduğu 10 numaralı Beşiktaş forması giyerek devam etti. Diplomatik kariyerinin ilk yıllarında da Türkiye’de görev yapmış olan Moore, fanatik bir Beşiktaş taraftarıydı. Beşiktaş ile ilgili Twitter hesabı üzerinden mesajları bulunan büyükelçi, iyi Türkçe biliyordu. Richard Moore, 2020 yılında İngiliz dış istihbarat servisi MI6’nın yeni başkanı olarak atandı.

Fransa’nın 2007-2010 arasında görev yapan eski Ankara Büyükelçisi Bernar Emie, Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron tarafından Fransız dış istihbarat birimi DGSE’nin başına 2017 yılında getirildi.