The Times’ın değişen bakışı

Görkem Evci - İngiltere'de 1785 yılında kurulan The Times, özellikle dış politika konusundaki etkisiyle tanınır. Devletle resmi bir bağı olmayan gazete, yönetici elitin görüşlerini yansıtması ve bu görüşlere yön vermesi dolayısı ile oldukça güçlüdür. The Times’ın bu işlevi, İngiltere ve İngilizler üzerinde yaratacağı etkiler bakımından Kurtuluş Savaşı hakkında bu gazetede çıkacak yazı ve haberleri de önemli kılıyordu. Ankara Hükümeti de hem genel olarak basın üzerinden yapılabilecek propaganda ve yürütülebilecek diplomasinin öneminin hem de özel olarak The Times’ın gücünün farkındaydı.

The Times’ın Kurtuluş Savaşı’na yaklaşımı, değişen koşullarda doğrudan İngiltere’nin çıkarları ekseninde şekilleniyordu. Bu bağ öylesine güçlüydü ki İngiliz istihbaratının raporlarının haber adı altında gazetede yayımlandığı da oluyordu. The Times, Anadolu’da kurtuluş mücadelesi veren Kemalist hareketi İttihat ve Terakki’nin devamı olarak görüyordu. Bu nedenle de Mustafa Kemal Paşa’nın liderliğinin gazeteye yansıması sönüktü. Kuvayımilliye basit maceracı çeteler, Mustafa Kemal de “kanun kaçağı” olarak aktarılıyordu. Bu görüşler genellikle gazetenin o dönemki İstanbul muhabiri, İngiliz istihbaratında da görev yapmış olan Philip Perceval Graves tarafından kaleme alınıyordu. Graves, düzenli orduya geçildikten sonra Ankara Hükümeti’ni biraz daha ciddiye alsa da The Times’da yayımlanan satırlarında İstanbul Hükümeti’ni desteklemeyi sürdürmüştü. Gazetede Yunan Ordusu’nun mezalimi de pek yer bulamamıştı. The Times’ın bu yayın politikası, Anadolu’da Ankara Hükümeti’nin kazandığı askeri başarıların ardından yavaş yavaş değişecekti.

Değişim başlıyor

Temmuz 1921’de Kütahya-Eskişehir Muharebelerinin sonucunda Ankara Hükümeti kuvvetlerinin Sakarya’nın doğusuna çekilmek zorunda kalması, The Times’da çok geniş yer bulur. Ancak Yunan taarruzunun durdurulduğu Sakarya Meydan Muharebesi’nin ardından gazetenin politikasında köklü bir değişiklik olur. 2 Kasım 1921’de yayımlanan başyazıda Türkiye’nin gerçek temsilcisinin Mustafa Kemal Paşa’nın liderliğindeki hükümet olduğu, Yunanistan’ın Anadolu’dan çekilmesi gerektiği belirtilir. Mevcut durumun, İngiltere’nin çıkarlarına aykırı olduğu vurgulanır. Ancak bu tarihten sonra da gazetenin Yunanistan’a olan desteği tamamı ile ortadan kalkmış değildir.

Fethi Bey’in mesajı

Ankara Hükümeti, Büyük Taarruz öncesi hazırlık yaparken bir yandan da Avrupa devletleri ile diplomatik görüşmeler gerçekleştiriyordu. Dâhiliye Vekili Fethi Bey de Temmuz 1922’de Fransa’ya gitmiş, ardından da İngiltere’ye geçmişti. Fethi Bey’in amacı İngiliz kamuoyuna Ankara Hükümeti’nin barış konusundaki tutumunu anlatmak ve daha önemlisi Büyük Taarruz’a kadar İngiltere’yi oyalamaktı. 4 Ağustos 1922’de The Times’da yayımlanan haberde de Fethi Bey, Sevr’in Türkler için kölelik olduğunu belirterek Yunan Ordusu’nun İzmir’i boşaltması gibi şartlar karşısında barışın sağlanabileceği mesajını veriyordu. Uzlaşmacı bir portre çizen Fethi Bey, İngiltere’nin barışa katkı sağlaması durumunda İslam dünyasında sempati kazanacağını vurguluyordu. 16 Ağustos 1922’de gazetede yayımlanan mektubunda da Fethi Bey, Anadolu’daki Yunan mezalimini gündeme getirdi.

Haberleri olmadı

Taarruz hazırlıklarını büyük bir gizlilikle ve “Mustafa Kemal Paşa’nın Ankara’da çay partisi verdiği” gibi sahte haberlerle örten Türk ordusu, 26 Ağustos’ta harekete geçtiğinde İngilizlerin durumdan haberi yoktu ve bir süre daha olmayacaktı. İngiliz yetkililer taarruz haberini 29 Ağustos’ta alırken, gazetedeki ilk haber ise 31 Ağustos’ta yayımlandı. “Türklerin Zeki Stratejisi” başlığını kullanan gazete, Yunanların Afyonkarahisar’dan 37 km geri çekildiğini, Türklerin planının başarılı olduğunu yazıyordu.

I.Cihan Harbi’nde Türklere esir düşen ve daha sonra “Türk dostu” olarak anılan General Charles Townshend’in 1 Eylül’de yayımlanan yazısında “Türk hücumunun arkasındaki gücün” Kemal Paşa olduğu belirtiliyor, “keskin mavi gözlü” olarak betimlenen ve Batılı bir imajla övülen Paşa’nın Anadolu’daki Türklerin yüzde 99’unun desteğini aldığı kaydediliyordu.

Ve zafer...

Ardından gazetede günbegün savaşın seyri hakkında haberler yayımlanmaya devam etti. Yunanların hızla geri çekildikleri ve geri çekilme istikametindeki köyleri yaktıklarına dair haberler çıkıyordu.

Gelişmeler, genellikle iki gün sonradan gazeteye yansıyordu. İzmir’in 9 Eylül’deki kurtuluşu gazetede 11 Eylül tarihinde “Kemalist Zafer Tamamlandı”, “İzmir’e Girildi”, “İstanbul’da Sevinç” başlıkları ile duyuruluyordu. Gazete bu tarihten sonra Anadolu’da gelişmeleri aktarmaya devam ederken, sık sık azınlıkların durumunu gündeme getirecekti. Ayrıca İngiltere’nin menfaatlerini de sayfalarına taşıyan The Times, bir yandan da bu zaferin İngiliz ve Fransız sömürgeleri ile I. Cihan Harbi’nin mağluplarını harekete geçirebileceğine ilişkin “endişeli” yazılar yayımlayacaktı.