Padişah Abdülaziz’e ‘hayalperest’ demiş

Polanyalı ressam Stanislav Chlebowski’nin ismi, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 2 yıl önce Polonya’ya yaptığı resmi ziyarette gündeme geldi. Bu ziyaret sırasında, Chlebowski’nin Osmanlı Padişahı Abdülaziz döneminde yarım kalan Fetih tablosunun serüveni ve yıllardır Türkiye’ye iadesi için yapılan girişimler Milliyet tarafından gündeme getirilirken, tablonun akıbeti merak uyandırmıştı.

Ağır eleştiri

Türkiye ve Polonya arasında diplomasi trafiğine neden olan tablonun mimarı Chlebowski’ye ait bilinmeyen mektuplar ilk kez, Krakov Pedagoji Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nden Dr. Agata Wójcik tarafından gün yüzüne çıkartılırken, ünlü ressamın sanılanın aksine, Padişah Abdülaziz’den hoşlanmadığı, padişahı hayalperest ve ‘eserikli’ olarak tanımladığı ortaya çıktı. Nazan Erbil tarafından Türkçeye çevrilen araştırmada, Fetih tablosunun henüz tuvale aktarılmadan önce padişah tarafından vazgeçilmez bir eser olarak tanımlandığı ortaya konuldu.

"

‘Hapiste gibiyim’

Chlebowski’nin mektuplarında, padişahın tuvallere karıştığı, sürekli savaş sahneleri olan eserlerde ısrar ettiği belirtiliyor: “Abdülaziz için çalışmayı hapiste olmak olarak görüyorum. Sultan yabani atlardan hoşlanıyor, ben de ona böyle atların resmini yapıyorum. Sadece saray için değil, genel olarak insanlar için resim yapmaya can atıyorum. Saray ortamında kazanç için harcadığım vakti telafi etmek istiyorum. Sultanın gözetimi altında kendimle karşı karşıya gelerek resim yaptım. Değerli vaktimin büyük kısmı tablolarımla yakından ilgilenen sultana hizmet etmekle geçti.” Osmanlı sarayında 1872 yılında istikrarsızlığın hüküm sürdüğü, Chlebowski’nin maaş alamadığı, işinden bıktığı da belgelerde yer alıyor. Arşiv belgelerinde sarayın Polonyalı ressama 5 bin lira borçlu olduğu, sadece 150 lira ödeme yapıldığı da yazıyor.

Fetih tablosu yarım kaldı

Polonyalı ressam Chlebowski, İstanbul’un fethini anlatan tabloyu çizmeye başladıktan sonra padişah Abdülaziz tahtan indirilip öldürüldü. Polonyalı ressam Paris’e kaçmak zorunda kalırken, yarım kalan Fetih tablosunu Fransa’da tamamlamaya çalıştı. Chelebowski, devasa boyuttaki eseri bitiremeden ölünce, tablo kız kardeşinin girişimleriyle Polonya Krakov Ulusal Müzesi’ne kaldırıldı.